Η οικία Cavallini στα Κύθηρα είναι γνωστή ως το σπίτι με το Ηλιακό Ρολόι. Βρίσκεται στον παραθαλάσσιο οικισμό Αβλέμονα στα βορειοανατολικά και αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά και ιστορικά κτίρια του νησιού. Το λευκό οίκημα δίπλα στο λιμανάκι, έχει μια πραγματικά καταληκτική ιστορία και πρόσφατα ανακατασκευάστηκε έχοντας περάσει αρκετά χρόνια σφραγισμένο, χωρίς ενοίκους. Αυτή είναι η ιστορία του και το πρότζεκτ του γραφείου R.C.TECH για τη διάσωσή του.

Η Ιστορία της Οικίας Cavallini

Η καταγραφή της ιστορίας ξεκινάει στις αρχές του 19ου αιώνα όταν η γνωστή Υδραϊκή οικογένεια Κουντουριώτη αγοράζει δύο ακίνητα στα Κύθηρα. Το ένα ήταν ένα οίκημα στο Καψάλι, στην περιοχή του Πίσω Γυαλού, όπου σε ανάμνηση της παρουσίας αυτής διατηρείται ακόμα η οδός Κουντουριώτη. Το άλλο ήταν ένα σπίτι στον Αβλέμονα (οικία Δαρμάρου). Αν και τα αρχεία των πράξεων αυτών δεν έχουν εντοπισθεί στο Αρχείο των Κυθήρων, έχουν συγκεντρωθεί περιγραφές από επιστολές και έγγραφα της εποχής τα οποία αναφέρονται σε χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά της μετέπειτα οικίας Cavallini. Πιστεύεται πάντως ότι τα δύο αυτά ακίνητα χρησίμευσαν στην οικογένεια Κουντουριώτη κατά τη διάρκεια της Επανάστασης ως κρησφύγετα και τόποι φύλαξης της περιουσίας τους.

Η οικογένεια Κουντουριώτη πούλησε το ακίνητο του Αβλέμονα, κάποια στιγμή ανάμεσα στο 1821 και το 1827, στον Άντζελο Καβαλλίνη (Angelo Cavallini, 1800-1886), προ-προπάππου του σημερινού ιδιοκτήτη. Ο Άντζελο Καβαλλίνης είχε καταγωγή από την Γένοβα της Ιταλίας και προερχόταν από πλούσια οικογένεια με δραστηριότητα στο εμπόριο, τη ναυτιλία και την εξόρυξη ασημιού. Ο Άντζελο ήταν ένας νέος καπετάνιος όταν διερχόμενος από τη θαλάσσια περιοχή των Κυθήρων αποβιβάστηκε στο Καψάλι για να αναρρώσει από έναν τραυματισμό στο χέρι του. Κατά την ανάρρωσή του γνώρισε τη νοσοκόμα Ρόζα Βίδη την οποία εν τέλει παντρεύτηκε αφού πρώτα ασπάστηκε την Ορθοδοξία. Μαζί της απέκτησε δέκα παιδιά, πέντε γιους και πέντε κόρες.

Η οικία Cavallini πριν την ανακατασκευή της

Μετά την αγορά του ακινήτου στον Αβλέμονα, ο Άντζελο Καβαλλίνης προσέλαβε μάστορες από την Κρήτη με σκοπό την αναβάθμιση και την επέκταση του κτίσματος. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1827 όπως αναγράφεται και στην πλάκα που διατηρείται ακόμα στην κύρια όψη του σπιτιού. Στην πλάκα αυτή διακρίνονται επίσης τα αρχικά D.B.F.D. όπου πιθανότατα αντιστοιχούν στην λατινική έκφραση Deus Benedicat Facta Domus (ο Θεός να ευλογεί αυτό το τελειωμένο σπίτι). Η τοποθέτηση του γνωστού ηλιακού ρολογιού πιθανολογείται ότι έγινε από τον ίδιο τον Άντζελο Καβαλλίνη κατά τη διάρκεια των παραπάνω εργασιών.

Ο Άντζελο έζησε στο σπίτι αυτό μαζί με τη Ρόζα και τα παιδιά τους ενώ παράλληλα χρησιμοποιούσε το οίκημα και ως Τελωνείο για το λιμάνι του Αβλέμονα. Ο ίδιος διετέλεσε υπο-πρόξενος της Αυστρίας ενώ πιθανολογείται ότι ασκούσε και διπλωματικά καθήκοντα εκ μέρους του ελληνικού κράτους στην περιοχή –η οποία ακόμα δεν άνηκε στην Ελληνική Επικράτεια. Στο Τελωνείο πραγματοποιούταν η επίσημη καταγραφή εμπορικών και ναυτιλιακών συναλλαγών ενώ στο μεγάλο φούρνο που διέθετε το σπίτι ετοιμαζόταν ψωμί το οποίο πωλούσαν μαζί με άλλες προμήθειες στα σταθμευμένα πλοιάρια. Ο Καβαλλίνης εκπροσωπούσε επίσης και τον οίκο Lloyds Triestino ως πράκτορας.

Μετά τον θάνατο του Άντζελο το 1886, το ακίνητο κατέληξε σε δύο από τους γιους, τον Γιάννη και τον Σπύρο. Ο Σπύρος ήταν αυτός που τελικά έζησε στο σπίτι, μαζί με τους τέσσερις γιους του. Ο Γιάννης Καβαλλίνης έζησε στο Καψάλι, ήταν γνωστός δικηγόρος της εποχής και διετέλεσε πρόξενος της Αυστροουγγαρίας ενώ ήταν ο δεύτερος σύζυγος της Ρόζας Κασιμάτη, μητέρα του γνωστού ποιητή Λευκάδιου Χερν από τον πρώτο της γάμο με τον Πατρικ Χερν (Patrick Hearn), Ιρλανδό γιατρό που έζησε και δούλεψε στα Κύθηρα.

Μετά το θάνατο του Σπύρου Καβαλλίνη το 1932, το σπίτι κατέληξε σε έναν από τους τέσσερις γιους του, τον Γιάννη Καβαλλίνη ο οποίος είχε μεταναστεύσει για ένα διάστημα τη δεκαετία του 1910 στην Αμερική. Επέστρεψε το 1926 πριν από το θάνατο του πατέρα του και παντρεύτηκε τη Γεωργία Φηρού από τα Μητάτα, απέκτησε μαζί της τρία παιδιά και χρησιμοποίησε τον ισόγειο χώρο του ακινήτου στον Αβλέμονα ως Καφενείο. Η πινακίδα του καφενείου διασώθηκε, συντηρήθηκε και διατηρείται σήμερα μέσα στο σπίτι. Το καφενείο επισκέπτονταν οι καπετάνιοι και οι ναυτικοί των καϊκιών που έδεναν στον Αβλέμονα όταν οι καιρικές συνθήκες δεν επέτρεπαν την παραμονή τους στον όρμο του Καψαλιού. Την περίοδο λειτουργίας του Καφενείου, ο Γιάννης Καβαλλίνης προσβλήθηκε από πολιομυελίτιδα η οποία τον οδήγησε σε παράλυση και τελικά στο θάνατο το 1945. Τη λειτουργία του καφενείου ανέλαβε τότε η γυναίκα του, Γεωργία –γιαγιά του σημερινού ιδιοκτήτη-η οποία αναδείχθηκε σε σημαντική προσωπικότητα του νησιού την εποχή εκείνη.

Το σπίτι με το ηλιακό ρολόι, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, «επέζησε» του Γερμανικού βομβαρδισμού του λιμανιού του Αβλέμονα, που προηγήθηκε της εισβολής στην Κρήτη, ενώ φιλοξένησε και διερχόμενο προσωπικό των Συμμαχικών Δυνάμεων που είχε προορισμό την Κρήτη και τη Β. Αφρική. Στις σπηλιές μάλιστα που υπάρχουν δίπλα στο σπίτι εγκαταστάθηκε από τους Συμμάχους ένα μεγάλο κανόνι το οποίο βύθισε πλεούμενο Γερμανικής περιπόλου που είχε αποσταλεί για να τους αναχαιτίσει. Πάνω στους βράχους του ακινήτου διακρίνονται ακόμα τα ίχνη που άφησαν οι σφαίρες που ανταλλάχθηκαν στη σφοδρή εκείνη μάχη.

Μετά τον πόλεμο, η Γεωργία Καβαλλίνη παρέμεινε για κάποια χρόνια μόνη της στο σπίτι του Αβλέμονα αφού όλα της τα παιδιά μετανάστευσαν μέχρι που τα ακολούθησε στο Σίδνεϊ όπου και άφησε την τελευταία της πνοή το 1990.

Σήμερα, το ακίνητο αποτελείται από δύο ανεξάρτητες ιδιοκτησίες. Η ιδιοκτησία που φιλοξενεί το γνωστό ηλιακό ρολόι ανήκει στον Ιωάννη Κλαυδιανό απόγονο της οικογένειας Καβαλλίνη ο οποίος ολοκληρώνοντας την ανακατασκευή του κτιρίου πραγματοποίησε το όνειρο της μητέρας του Μαρίκας Καβαλλίνη το οποίο ήταν να ξαναδεί γεμάτο ζωή το σπίτι που πέρασε τα παιδικά της χρόνια.

Η ανακατασκευή της Οικίας Cavallini

Η ευθύνη της μελέτης και της ανακατασκευής ανατέθηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο R.C.TECH το οποίο διαθέτει σημαντικό αρχιτεκτονικό έργο στο νησί και εκτενή εμπειρία σε ειδικά τεχνικά θέματα διατηρητέων κτισμάτων. Η συγκεκριμένη μελέτη ξεκίνησε με την λεπτομερή αποτύπωση του κτιρίου και των μορφολογικών στοιχείων που το καθιστούν μοναδικό. Η αρχιτεκτονική προσέγγιση σεβάστηκε τη μορφολογία και το ευαίσθητο περιβάλλον του οικισμού και παράλληλα εξασφάλισε την ενσωμάτωση σύγχρονων στοιχείων που το αναβάθμισαν λειτουργικά και αισθητικά. Το σπίτι με το ηλιακό ρολόι έκρυβε πολλές εκπλήξεις για τους μελετητές που ανακάλυψαν στην πορεία μερικά από τα μυστικά του (όπως τον ευφυή τρόπο συλλογής των όμβριων υδάτων και τη διοχέτευση αυτών στη στέρνα μέσω ενός μικρού υδραγωγείου).

Επιθυμία του ιδιοκτήτη ήταν εξαρχής να χρησιμοποιηθούν τα καλύτερα υλικά και τεχνικές μέθοδοι ώστε η έντονη παρουσία του κτιρίου στον χρόνο να εξασφαλισθεί για αρκετά χρόνια ακόμα. Οι εργασίες της ανακατασκευής πραγματοποιήθηκαν σχεδόν εξολοκλήρου με συνεργεία της περιοχής αναδεικνύοντας τις σημαντικές τεχνικές ικανότητες των Κυθήριων τεχνιτών. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην αποκατάσταση και ενίσχυση του ηλιακού ρολογιού. Για τις εργασίες αυτές προσκλήθηκε ειδικός συντηρητής με ιδιαίτερη γνώση και 30ετή θητεία στη συντήρηση των αρχαιοτήτων του Παρθενώνα.

Το οικόπεδο βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα, πάνω στο φυσικό όρμο του Αβλέμονα καλύπτοντας μία έκταση 700m2 ενώ το κτίριο αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα με συνολική επιφάνεια 250m2. Η μορφολογία του λιθόκτιστου κτιρίου υπακούει στη λιτή, αυστηρή, οχυρωματική προσωπικότητα της αρχιτεκτονικής του νησιού, με μικρά ανοίγματα και εσωστρεφή ανάπτυξη των λειτουργιών του.

Στο εσωτερικό, ο ισόγειος χώρος απελευθερώθηκε από διάφορες ξύλινες προσθήκες χωρισμάτων αποκαλύπτοντας έναν ανοιχτό, διώροφο χώρο. Το μεσοπάτωμα συνδέεται εσωτερικά με τα άλλα δύο επίπεδα μέσω μία μεταλλικής σκάλας που προστέθηκε στον δυτικό τοίχο του κτιρίου. Νέες ξύλινες κατασκευές και επενδύσεις αντικατέστησαν τις παλαιές ενώ προστέθηκαν και άλλες σε επιφάνειες όπως ο τοίχος της τραπεζαρίας στο επίπεδο του α’ ορόφου. Στο επίπεδο του α’ ορόφου φιλοξενούνται οι λειτουργίες της κουζίνας, της τραπεζαρίας και του υπνοδωματίου.

Μορφολογικά στοιχεία όπως η καμάρα-υδραγωγείο, που οδηγεί το βρόχινο νερό του δώματος στη στέρνα, το ηλιακό ρολόι στο υπέρθυρο της εισόδου, οι πωρόλιθοι περιμετρικά των ανοιγμάτων, η χαρακτηριστική ξερολιθιά που περιβάλλει την ιδιοκτησία, οι εξωτερικές πλακοστρώσεις και οι χτιστοί φούρνοι στην κουζίνα, συντηρήθηκαν προσεκτικά και παρέμειναν στην τελική σύνθεση.

Κατά τη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου, δημιουργήθηκαν επιμέρους προστατευμένοι εξωτερικοί χώροι σε διάφορες θέσεις όπως ο λανός (παλιό πατητήρι) στη νότια όψη του κτιρίου, το εξωτερικό καθιστικό στην πίσω βορινή πλευρά και χώροι καθιστικών στον κήπο.