Όλα «στο πόδι», ακόμα και οι Νόμοι! Δύο κλασικά παραδείγματα

Για την απλή αναλογική στην Τοπική Αυτοδιοίκηση έχουν ειπωθεί πολλά. Η κριτική που έχει δεχθεί το εκλογικό αυτό σύστημα είναι σκληρή και δικαίως. Οι πολίτες εκλέγουν Δήμαρχο και Περιφερειάρχη πειθόμενοι από το πρόγραμμα και τις θέσεις του ανθρώπου που επιλέγουν. Λόγω της απλής αναλογικής, σχεδόν τα 2/3 των Δημάρχων της Χώρας και το σύνολο σχεδόν των Περιφερειαρχών δεν θα μπορέσουν να υλοποιήσουν το πρόγραμμά τους, το πρόγραμμα που επιβράβευσε και επέλεξε ο λαός, επειδή στα συμβούλια δεν θα έχουν πλειοψηφία! Δημοκρατικότατο! Μπράβο σε όσους το εμπνεύσθηκαν! Πρωτοτυπία παγκοσμίου επιπέδου, σύστημα που δεν υπάρχει ΠΟΥΘΕΝΑ στη Γη. ΠΟΥΘΕΝΑ!

Η περιβολή της απλής αναλογικής με τον μανδύα της δήθεν δημοκρατικότητας αναιρείται από την πράξη: πόσο δημοκρατικό είναι να μην μπορεί να υλοποιήσει το πρόγραμμά του ο νόμιμα και δημοκρατικά εκλεγμένος Δήμαρχος και Περιφερειάρχης; Πόσο δημοκρατικό είναι να πρέπει να μεταλλάξει ή να ακυρώσει τελείως πτυχές του προγράμματος και των πολιτικών του θέσεων, προκειμένου να εξασφαλίσει τις ψήφους της αντιπολίτευσης, όταν αυτό το πρόγραμμα και αυτές οι πολιτικές θέσεις επελέγησαν από το εκλογικό σώμα προκειμένου να εφαρμοστούν καθολικά και άμεσα; Όσοι λοιπόν θεωρούν την απλή αναλογική ως επιτομή της Δημοκρατίας, ας σκεφθούν περισσότερο και καλύτερα. Η συναίνεση και η συνεργασία είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την κατ΄ ανάγκην υποχρέωση των εκλεγμένων Δημάρχων και Περιφερειαρχών να κάνουν εκπτώσεις στο πρόγραμμά τους, στο πρόγραμμα που επέλεξαν οι πολίτες, προκειμένου να έχουν πρόσκαιρη πλειοψηφία μέσα στα συμβούλια.

Θα αναφέρω δύο μόνο παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο νομοθετούσε μέχρι πρόσφατα η Βουλή και αναφέρομαι προφανώς στη μέχρι προ ολίγων εβδομάδων πλειοψηφία. Νομοθέτηση «στο πόδι», χωρίς σοβαρή προεργασία, χωρίς διαβούλευση, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η τεκμηριωμένη άποψη ή αγωνία των εμπλεκόμενων φορέων. Μόνο με μια τυπική και ανούσια παρουσίαση θέσεων των κοινωνικών φορέων που δικαιούνται μόνο 10 λεπτά στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής.

Παράδειγμα 1: Κατανομή έδρας μονοεδρικής εκλογικής περιφέρειας σε περίπτωση ισοψηφίας. Στο Δήμο Κυθήρων εκλέγεται 17μελές Δημοτικό Συμβούλιο και οι έδρες κατανέμονται ως εξής: 1 έδρα στο νησί των Αντικυθήρων (πρώην Κοινότητα) και 16 έδρες στο νησί των Κυθήρων. Με τον Καλλικράτη (Νόμος 3852/2010, άρθρο 34 παρ.1), τη μοναδική έδρα των Αντικυθήρων δικαιούταν ο επιτυχών συνδυασμός στο σύνολο του Δήμου, δηλαδή ο συνδυασμός που αναδεικνύει το Δήμαρχο. Με το άρθρο 30 του Κλεισθένη (Ν.4555/2010) επήλθε ουσιώδης αλλαγή.

Την μονοεδρική κερδίζει ο συνδυασμός που έλαβε τις περισσότερες ψήφους στα εκλογικά τμήματα της συγκεκριμένης μονοεδρικής περιφέρειας και όχι στο σύνολο του Δήμου. Ο Κλεισθένης, όμως, δεν προέβλεψε τί θα γίνεται εάν στα εκλογικά τμήματα της μονοεδρικής περιφέρειας υπάρξει ισοψηφία μεταξύ δύο ή περισσοτέρων συνδυασμών. Την αβλεψία αυτή «έλυσε» ο Νόμος 4604/2019 (άρθρο 60) όπου προβλέπεται το εξής κωμικό: «Σε περίπτωση ισοψηφίας μεταξύ δύο ή περισσοτέρων συνδυασμών, την έδρα δικαιούται ο μικρότερος σε εκλογική δύναμη συνδυασμός σε όλο τον Δήμο»!

Υπάρχει, όμως, ακόμα μία κρίσιμη παράμετρος. Σύμφωνα με την εκλογική νομοθεσία, οι εκλογείς που ψηφίζουν στο νησί των Κυθήρων (περίπου 2.500) μπορούν να βάλουν μέχρι 3 σταυρούς για τους υποψηφίους δημοτικούς συμβούλους της εκλογικής περιφέρειας Κυθήρων (16 έδρες) αλλά και μέχρι 1 σταυρό για τους υποψηφίους δημοτικούς συμβούλους των Αντικυθήρων (1 έδρα). Και εδώ ξεκινούν τα μπερδέματα. Με το σύστημα αυτό και μετά τις εκλογές του περασμένου Μαΐου, στην εκλογική περιφέρεια Αντικυθήρων, έχουν προκύψει τα εξής: δύο εκ των τριών συνολικά συνδυασμών ισοψήφησαν στο μοναδικό εκλογικό τμήμα Αντικυθήρων με 25 ψήφους έκαστος (και 0 ψήφους για τον 3^ο συνδυασμό). Ωστόσο, οι υποψήφιοι σύμβουλοι για τα Αντικύθηρα μπορούσαν να ψηφιστούν και από τους εκλογείς των Κυθήρων. Έτσι, ο υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος των Αντικυθήρων του συνδυασμού που τελικά κέρδισε τις εκλογές έλαβε 535 ψήφους στο σύνολο του Δήμου, ενώ ο αντίστοιχος υποψήφιος του συνδυασμού που έχασε τις εκλογές την δεύτερη Κυριακή, έλαβε συνολικά 302 ψήφους.

Σε καμία Χώρα του κόσμου, σε κανένα εκλογικό σύστημα της Γης, πουθενά μα πουθενά, δεν θα ετίθετο ποτέ το ερώτημα σε ποιόν τελικά πρέπει να καταλήξει η μοναδική έδρα του μικρού νησιού των Αντικυθήρων. Φυσικά στον υποψήφιο που έλαβε τις περισσότερες ψήφους. Στην Ελλάδα, όμως, οι πλειοψηφίες τιμωρούνται. Και έτσι, με βάση τις προβλέψεις του Νόμου 4604/2019, η έδρα αποδίδεται στον υποψήφιο του δεύτερου συνδυασμού και όχι σε εκείνον που είχε τους περισσότερους σταυρούς προτίμησης! Πρωτοφανές και αντιδημοκρατικό πέρα ως πέρα! Γιατί λοιπόν οι εκλογείς των Κυθήρων μπορούν να ψηφίζουν και τον υποψήφιο των Αντικυθήρων, όταν η επιλογή τους αυτή πετιέται στα σκουπίδια και δεν λαμβάνεται υπόψη; Πού είναι η λογική και η δημοκρατικότητα σε αυτή την πρωτοφανή καλπονοθευτική ρύθμιση;

Παράδειγμα 2: Αντικατάσταση παραιτηθέντος ή αποβιώσαντος Δημάρχου. Όταν ένας δημότης ψηφίζει για Δήμαρχο, επιλέγει: α) την προσωπικότητα που κρίνει ότι μπορεί να υπηρετήσει τη συγκεκριμένη θέση και β) το πρόγραμμα που ο εν λόγω υποψήφιος παρουσιάζει. Η εκλογή ενός Δημάρχου συνιστά έκφραση της λαϊκής βούλησης και αποτελεί ξεκάθαρη και ευθεία λαϊκή εντολή προς τον εκλεγμένο Δήμαρχο για να εφαρμόσει και να υλοποιήσει το πρόγραμμά του και μάλιστα στο ακέραιο, χωρίς εκπτώσεις ή αλλαγές.

Μέσα στη διάρκεια μιας θητείας είναι πιθανό ένας Δήμαρχος να παραιτηθεί, να εκπέσει του αξιώματός του ή να αποβιώσει. Στην περίπτωση αυτή, με όσα ίσχυαν παγίως επί δεκαετίες (άρθρο 60 Ν.3852/2010 και όλες οι προγενέστερες ρυθμίσεις ήδη από την μεγάλη μεταρρύθμιση του Ελ. Βενιζέλου), οι εκλεγμένοι δημοτικοί σύμβουλοι του επιτυχόντος συνδυασμού εκλέγουν νέο Δήμαρχο για το υπόλοιπο της θητείας. Με τον τρόπο αυτό για παράδειγμα εξελέγη Δήμαρχος Αθηναίων το 2006 ο Θεόδωρος Μπεχράκης (αντικαθιστώντας τη Ντόρα Μπακογιάννη για σχεδόν 1 έτος) και πρόσφατα ο σημερινός Δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Μπρούλιας, που έχει αντικαταστήσει τον Γιώργο Καμίνη. Αντίστοιχα, μάλιστα, προβλέπεται στο άρθρο 38 του Συντάγματος, η αναπλήρωση παραιτηθέντος ή αποβιώσαντος Πρωθυπουργού που εκλέγεται μεταξύ των μελών της κοινοβουλευτικής ομάδας του κυβερνώντος κόμματος και όχι μεταξύ όλων των Βουλευτών του Κοινοβουλίου. Θυμίζω ότι έτσι εξελέγη το 1996 ο Κώστας Σημίτης σε αντικατάσταση του παραιτηθέντος τότε Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου.

Με το άρθρο 69 του Ν.4555/2010 (Κλεισθένης), όλα αυτά υπέστησαν μια ουσιαστική αλλαγή, πρωτοφανή για δημοκρατική χώρα. Ο εμπνευστής της αλλαγής αυτής προφανώς ήθελε να τιμωρήσει τις πλειοψηφίες, δηλαδή τις νόμιμα και πλειοψηφικά εκλεγμένες δημοτικές αρχές. Διότι με την τροποποίηση των παραπάνω διατάξεων, προβλέπεται ότι σε περίπτωση που η θέση του Δημάρχου κενωθεί για οποιονδήποτε λόγο (παραίτηση, έκπτωση, θάνατος κ.λπ.) «το δημοτικό συμβούλιο εκλέγει νέο Δήμαρχο, μεταξύ των συμβούλων που έχουν εκλεγεί με τον πρώτο ή δεύτερο σε ψήφους συνδυασμό»!!! Γιατί κ. Νομοθέτα δίνετε τη δυνατότητα στον δεύτερο συνδυασμό, δηλαδή στο συνδυασμό που έχασε τις εκλογές, να εκλέξει Δήμαρχο; Σε ποια άλλη χώρα του κόσμου προβλέπεται κάτι τέτοιο; Απάντηση: σε ΚΑΜΙΑ! Έμπνευση και νομοθέτηση «στο πόδι» επειδή κάποιοι ήθελαν να πατήσουν πόδι στις διοικήσεις των Δήμων έστω και με αυτόν τον περίεργο τρόπο. Σύμφωνα, πάντως, με τελευταίες πληροφορίες η καταφανώς αντισυνταγματική αυτή πρόβλεψη είναι μέσα στις πρώτες που θα αλλάξει η νέα Κυβέρνηση, επαναφέροντας τις προηγούμενες διατάξεις που ίσχυαν επί δεκαετίες.

Έφερα δύο μόνο παραδείγματα, από τα εκατοντάδες, για τον τρόπο με τον οποίο νομοθετούμε στην Ελλάδα. Βιαστικά, χωρίς σχέδιο, χωρίς κοινή λογική. Ελπίζω ο νέος Πρόεδρος της Βουλής αλλά και η νέα Κυβέρνηση να επαναφέρουν το σωστό τρόπο νομοθέτησης και σε ό,τι αφορά τους Δήμους και τις Περιφέρειες να εξαντλήσουν όλα τα περιθώρια συνεργασίας με τους αιρετούς που είναι εκείνοι που γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα την καθημερινότητα και τα πραγματικά προβλήματα των Ο.Τ.Α.

του Στράτου Χαρχαλάκη

Δήμαρχος Κυθήρων και Αντικυθήρων