Ομιλία του καθηγητή κ. Αλέξη Σαββίδη κατά την παρουσίαση της σειράς επιστημονικών εκδόσεων ΝΟΣΤΟΣ του Ομίλου Κυθηρίων Πανεπιστημιακών

ΕΙΚΟΣΙ-ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΟΥ ΝΟΣΤΟΥ

Κυρίες και κύριοι, αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι[1],

η περίπτωση του Νόστου, του περιοδικού του Ομίλου Κυθηρίων Πανεπιστημιακών, που με την έκδοση του 10^ου τόμου του συμπληρώνει 22 χρόνια δημιουργικής παρουσίας, είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές ανάμεσα στις επιστημονικές περιοδικές εκδόσεις στην χώρα μας, στην θεματική της τοπικής ιστορίας, που διατηρούν σε υψηλό, αξιοζήλευτο, επίπεδο μια ποιότητα μορφής, δομής και περιεχομένου. Στον πρόσφατα εκδοθέντα 10^ο τόμο της πολύτιμης αυτής από κάθε άποψη για τους ερευνητές κυθηρολογικής – και όχι μόνον – εγκυκλοπαιδικής βιβλιοθήκης, ενός αποθησαυρισμένου αμητού πληροφοριών, η «ψυχή» της έκδοσης, η αγαπητή συνάδελφος και φίλη Κούλα Κασιμάτη, μας δίνει ως επιμελήτρια της μακρόχρονης αυτής προσπάθειας μια de profundis αποτίμηση του δημιουργικού αυτού εκδοτικού οδοιπορικού των 10 «τευχών», όπως τα αποκαλεί με την γνωστή σεμνότητα και μετριοπάθεια που την χαρακτηρίζουν[2] – όλοι γνωρίζουμε ότι καθένα από τα «τεύχη» αυτά αποτελεί πραγματικό τόμο εγκυκλοπαιδικής γνώσης. ΄Εχουμε στην ουσία 10 τόμους πολυδιάστατης αξίας και σημασίας, με σημαντικές συμβολές Κυθηρίων πανεπιστημιακών, ερευνητών και άλλων μελετητών, αλλά επίσης και μη Κυθηρίων, όμως «φιλο-Κυθηρίων» κυθηρολόγων. Ο όρος Κυθηρολογία μπορεί πλέον κάλλιστα να χρησιμοποιείται αφενός εξαιτίας των σημαντικών συμβολών εκ μέρους αρκετών μελετητών, Ελλήνων και ξένων, κυρίως από την δεκαετία του 1970 και εξής, αλλά επίσης και λόγω της ύπαρξης του ανεπανάληπτου νέου αυτού επιστημονικού οργάνου, που τιμά τον αρχικό επιμελητή του 1^ου τόμου, Λατινιστή ομότιμο καθηγητή του Παν/μίου Θεσσαλονίκης Νικόλαο Πετρόχειλο και την ομότιμη καθηγήτρια του Παντείου Παν/μίου Κούλα Κασιμάτη, που έχει ως τώρα επωμισθεί με υπευθυνότητα και μεράκι την ευθύνη της επιμέλειας έκδοσης των εννέα υπόλοιπων τόμων.

Λίγες είναι οι περιπτώσεις στην Ελλάδα που μπορούν να συγκριθούν με την ακαδημαϊκή συνέπεια και την ποιότητα του Νόστου – και αυτό μου φέρνει στο νου τα λόγια αλλοδαπού μεσαιωνολόγου συναδέλφου μου που δεν είναι πια μαζί μας –  ειδικού στον κλάδο της οχυρωματικής που συνδυάζει τον ιστορικό με τον αρχαιολόγο. Πριν από κάποια χρόνια μου είχε ομολογήσει ότι, εντυπωσιασμένος από τον αριθμό των εντύπων περιοδικών επιστημονικών εκδόσεων στην Ελλάδα σε σχέση με τον μικρό της πληθυσμό, παρατηρούσε με θαυμασμό την πορεία και εξέλιξη περιοδικών όπως ο Νόστος, παράλληλα μάλιστα θυμάμαι ότι ανάμεσα σε άλλα παλαιότερα σχετικά τοπικά ιστορικά περιοδικά μου είχε αναφέρει τα Πελοποννησιακά και τις Λακωνικές Σπουδές των αείμνηστων Τάσου Γριτσόπουλου (1911-2008) και Δικαίου Β. Βαγιακάκου (1917-2016), το Αρχείον Πόντου του αείμνηστου Οδυσσέα Λαμψίδη (1917-2006), το Δελτίο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τα Ηπειρωτικά Χρονικά, τα Μακεδονικά και μερικά ακόμη. Σε λίγες χώρες του κόσμου – ακόμα και κατά πολύ πολυπληθέστερων της δικής μας –  εντοπίζεται ανάλογος αριθμός περιοδικών συλλογικών δημοσιεύσεων που να διατηρούν μια αξιοσημείωτη τακτικότητα στην έκδοσή τους. Θυμάμαι επίσης ότι ο ίδιος συνάδελφός μου που προανέφερα, είχε αναφερθεί εντυπωσιασμένος και για την τοπική εφημερίδα των Κυθήρων και Αντικυθήρων, τα «ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ», που εφέτος συμπληρώνουν 37 συναπτά έτη κυκλοφορίας και μεγάλης προσφοράς στον τόπο τους.

Στις 3.500 περίπου χιλιάδες σελίδες των 10 τόμων του Νόστου αποθησαυρίζονται και «παρελαύνουν» σε 100 περίπου δοκίμια και άρθρα – συχνά πολυσέλιδα και ενδελεχώς τεκμηριωμένα – διάφορες διαχρονικές θεματικές γύρω από την κυθηραϊκή (αλλά και όχι μόνον) μυθολογία και την αρχαία γραμματεία, την ιστορία (κοσμική και εκκλησιαστική), την αρχαιολογία και την ιστορία της τέχνης, την προσωπογραφία και γενεαλογία, την ιστορική γεωγραφία και τοπογραφία, την μνημειογραφία και οχυρωματική, την κοινωνιολογία, την οικονομική ιστορία, δημογραφία και στατιστική έρευνα, την μεσαιωνική και νεότερη γραμματεία, την φιλολογία, λογοτεχνία και γλωσσολογία-ετυμολογία, την αρχειακή έρευνα και παλαιογραφία, την παιδεία και εκπαίδευση, την φιλοσοφία· δεν λείπουν και σημαντικές συμβολές για ζητήματα ιατρικής, μετεωρολογίας αλλά ακόμη και για τις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής μας – μακάρι να επικρατήσουν οι θετικές πτυχές τους, γιατί ο πλανήτης και οι ζωές μας, ιδίως αυτές των απογόνων μας, κινδυνεύουν, από την ανεξέλεγκτη κατάχρησή τους.

Συνολικά, λοιπόν, με τους τόμους του Νόστου έχουμε έναν πραγματικό κυθηρολογικό (και όχι μόνον) «Τιπούκειτο», για να χρησιμοποιήσω έναν χαρακτηριστικό όρο της βυζαντινής νομικής επιστήμης. Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή και χαρά που ο Νόστος φιλοξένησε πρόσφατα κάποιες σκέψεις και ιστορικές σημειώσεις μου για την βυζαντινή και λατινοκρατούμενη ιστορική περίοδο του τόπου που εδώ και 49 χρόνια, από το 1975, η οικογένειά μου θεωρεί το «δεύτερο σπίτι» της – ο αείμνηστος πατέρας μου Γιώργος Κ. Σαββίδης (1920-2005) θεωρούσε το Τσιρίγο, ιδιαίτερα το Λειβάδι Κυθήρων, «Παράδεισο επί της γης» και με την λέξη «Τσιρίγο» στα χείλη του έφυγε για το μεγάλο ταξίδι προ δεκαεννέα ετών. Πληροφορούμαι ότι με τον 10^ο τόμο, που παρουσιάζουμε εδώ σήμερα, κλείνει ένας κύκλος έκδοσης του περιοδικού που τόσα έχει προσφέρει στις κυθηρολογικές σπουδές. Δεν μένει παρά να εκφράσω την βαθιά μου ελπίδα ότι θα βρεθεί τρόπος ώστε η μεγάλη αυτή επιστημονική προσφορά για το Τσιρίγο, την ιστορία και τον πολιτισμό του, να συνεχιστεί. Εξάλλου στις μέρες μας υπάρχουν ευτυχώς εκδότες που αντιλαμβάνονται την διαχρονική και μακροπρόθεσμης σημασίας αξία της συνέχισης της έκδοσης σημαντικών περιοδικών, τα οποία και θέτουν υπό την εκδοτική τους αιγίδα σε αγαστή συνεργασία με τις κατά τόπους επιστημονικές εταιρείες[3].

Θερμά συγχαρητήρια στον ΄Ομιλο των Κυθηρίων Πανεπιστημιακών για την  μεγάλη αυτή επιστημονική προσφορά στον τόπο τους και τον εν γένει Ελληνισμό, αλλά και στην Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών –  42 ήδη τα χρόνια της παρουσία της (από το 1982), με την πλούσια εκδοτική προσφορά που όλοι γνωρίζουμε.

Κυρίες και κύριοι,

έσεται «νόστιμον ήμαρ» για τον Νόστο, θα υπάρξει η γλυκειά μέρα της επιστροφής – θέλω να το πιστεύω.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Αθήνα, 4 Μαρτίου 2024

Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης

Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (Καλαμάτα)

Αντιπρόεδρος Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (Αθήνα)

[1] Ομιλία στην αίθουσα εκδηλώσεων του Τριφυλλείου Ιδρύματος Κυθήρων στην Αθήνα, στο πλαίσιο της παρουσίασης της έκδοσης των 10 τόμων του περιοδικού Νόστος του Ομίλου Κυθηρίων Πανεπιστημιακών, σε συνεργασία με την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (4 Απριλίου 2024).

[2] Βλ. στον 10^ο τόμο (Αθήνα, 2023), σ. 19-33.

[3] ΄Ηδη ανακοινώθηκε στο τέλος της παρουσίασης από την πρόεδρο της Εταιρείας Κυθηραϊκών Μελετών, Καίτη Αρώνη-Τσίχλη, ομότιμη καθηγήτρια του Παντείου Παν/μίου, ότι την συνέχιση της έκδοσης του Νόστου θα αναλάβει η Εταιρεία.