Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής: Μυστικά και ψέματα στις ετικέτες των τροφίμων – Πώς τα ξεχωρίζουμε

Εσείς κοιτάζετε την ετικέτα κάθε φορά που πιάνετε από το ράφι του σούπερ μάρκετ μία συσκευασία τροφίμου για να την βάλετε στο καλάθι σας;

Πόσοι από εμάς είναι σε θέση να την «αποκωδικοποιούν» σωστά;

Σε μεγάλο ποσοστό, οι πελάτες ενός σούπερ μάρκετ βλέπουν την ετικέτα σαν μια δύσκολη «εξίσωση», γυρνούν την συσκευασία γύρω γύρω προσπαθώντας να καταλάβουν κάτι, αλλά μάταια…

Εδώ είναι όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για να πηγαίνουμε πιο «διαβασμένοι» στο σουπερμάρκετ. 

Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της παραγωγής φαγητού ή ποτού, έχουν την υποχρέωση από την ευρωπαϊκή νομοθεσία να αναρτούν σε εμφανές σημείο της συσκευασίας όλες τις πληροφορίες για τα διατροφικά συστατικά του προϊόντος.

Εκτός από την ονομασία του προϊόντος, όλες οι ετικέτες θα πρέπει να αναγράφουν τα συστατικά, την ημερομηνία λήξης, τα πρόσθετα συντηρητικά με το γράμμα Ε και αριθμούς, καθώς και πληροφορίες για τις θρεπτικές ουσίες που περιέχει.

Στην Ε.Ε. επιτρέπονται στις ετικέτες μόνο επιστημονικά αποδεδειγμένοι ισχυρισμοί, όπως «κάνει καλό στην καρδιά».

Ονομασία

Η ονομασία θα πρέπει να προσδιορίζει ακριβώς το περιεχόμενο, ώστε να διακρίνεται το τρόφιμο από άλλα προϊόντα.
Οπως παρατηρούμε από μια βόλτα στο σουπερμάρκετ, όμως, υπάρχουν εξαιρέσεις, μεταξύ των οποίων όλα τα μη αποφλοιωμένα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, τα καρυκεύματα, το τυρί και το κρέας.

Οι ονομασίες δεν επιτρέπεται να παραπληροφορούν τον καταναλωτή. Για παράδειγμα, σε ένα γλυκό που περιέχει άρωμα από κεράσι, η συσκευασία δεν θα πρέπει να γράφει ότι η γεύση του προέρχεται από αληθινά κεράσια. Αυτό είναι αναληθές και αποτελεί παραπλάνηση.

Συχνά, όμως, βλέπουμε την εικόνα αληθινών κερασιών στην συσκευασία και παραλείπουμε να διαβάσουμε τα «ψιλά γράμματα» για να διαπιστώσουμε ότι πρόκειται απλώς για τεχνητό άρωμα.

Αυτό είναι ένα λάθος που κάνουμε εμείς οι ίδιοι, γιατί δεν μπαίνουμε στον κόπο να παρατηρήσουμε την ετικέτα.

Σύμφωνα με τη Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδος (ΙΝΚΑ) 8 στους 10 καταναλωτές δηλώνουν πως δεν γνωρίζουν να διαβάζουν τις ετικέτες των τροφίμων.

Συστατικά του προϊόντος

Τα συστατικά ενός προϊόντος αναγράφονται πάντα κατά φθίνουσα σειρά, ανάλογα με την περιεκτικότητά τους στο τρόφιμο.

Διαβάσουμε τα συστατικά του προϊόντος για να εντοπίσουμε τι ακριβώς περιέχει και έτσι να γνωρίζουμε τι πρόκειται να φάμε.

Όταν, για παράδειγμα, το δεύτερο συστατικό ενός προϊόντος είναι η ζάχαρη, αυτομάτως καταλαβαίνουμε πόσο υψηλή είναι η περιεκτικότητά του σε αυτήν.

Έτσι, αν κάποιος επιθυμεί να αποφύγει συγκεκριμένες ουσίες όπως η ζάχαρη και το αλάτι, πρέπει να ελέγξει ότι αυτές βρίσκονται προς το τέλος της λίστας με τα συστατικά.

Η συσκευασία πρέπει υποχρεωτικά να γράφει και τα συστατικά που προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις με έντονα γράμματα ή αν το προϊόν έχει παραχθεί μέσα σε περιβάλλον που παράγονται παράλληλα και άλλα προϊόντα. Αυτό πρέπει να αναγράφεται στο τέλος της συγκεκριμένης λίστας και βοηθάει τον καταναλωτή να καταλάβει αν το τρόφιμο είναι ασφαλές για εκείνον.

Παράδειγμα μιας τέτοιας φράσης είναι: «Ενδέχεται να περιέχει ίχνη από ξηρούς καρπούς».

Επιπλέον, στα συστατικά μπορούμε να εντοπίσουμε και την ύπαρξη τυχόν υδρογονωμένων ή άλλων κακής ποιότητας λιπαρών ώστε να τα αποφύγουμε (θα τα βρείτε με τις ονομασίες«μερικώς υδρογονωμένα λιπαρά», «φοινικέλαιο», «λάδι καρύδας» κ.α.).

Είναι γεγονός ότι κορεσμένα λιπαρά, όπως λέγονται αλλιώς, είναι και ορισμένα φυτικά λιπαρά και όχι μόνο αυτά που είναι ζωικής προέλευσης.

Το νερό, επειδή θεωρείται φυσικό συστατικό του τροφίμου δεν αναγράφεται πάντα, εκτός αν ξεπερνά το 5% του βάρους του προϊόντος ή αν σχετίζεται με προβλέψεις συγκεκριμένης νομοθεσίας.

Τα συντηρητικά προσδιορίζονται από έναν κωδικό αριθμό με την ένδειξη “E”.

Ολα τα συντηρητικά που περιέχονται στα τρόφιμα είναι εγκεκριμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει θεσπίσει τους δικούς της κανονισμούς υποχρεώνοντας τους παραγωγούς να τους τηρούν κατά γράμμα, με απώτερο σκοπό την ασφάλεια των καταναλωτών.

Για ορισμένες ουσίες πρέπει να αναγράφεται και το ποσοστό τους. Για παράδειγμα σε ορισμένα δημητριακά ή μπισκότα, η εταιρείες αναφέρουν σε τι ποσοστό περιέχεται η βρώμη, το αλέυρι ολικής άλεσης και το λευκό αλεύρι, για να έχουμε μια καλύτερη εικόνα της διατροφικής τους αξίας.

Διατροφικά Στοιχεία

Οι πληροφορίες αφορούν την ενέργεια, τις πρωτεΐνες, τα λίπη, τους υδατάνθρακες, τις φυτικές ίνες, τα άλατα, τα σάκχαρα, τις βιταμίνες και τα μέταλλα και, συνήθως, αναφέρονται σε αναλογίες που αντιστοιχούν στην ποσότητα των 100 γραμμαρίων.

Στη διατροφική αξία συμπεριλαμβάνονται και οι θερμίδες που προσλαμβάνονται από την κατανάλωση του τροφίμου, ή αλλιώς η θερμιδική αξία, οι οποίες αναγράφονται ως Kcal ή KJ. Ενδιαφερόμαστε για τα Kcal που είναι η συνήθης μονάδα μέτρησης θερμίδων. 

Στον πίνακα με τα διατροφικά στοιχεία αναγράφονται πρώτες και λέγονται «ενέργεια», όχι «θερμίδες».

Τα λίπη αναγράφονται στις ετικέτες τροφίμων για να παρουσιάσουν την ποσότητα και το είδος των λιπαρών που περιέχονται στο προϊόν. Δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στα κορεσμένα λιπαρά (Saturated Fat), διότι καλό είναι να αποφεύγονται.

«Το λίπος πρέπει να κυμαίνεται στο 20% έως 35% των θερμίδων που καταναλώνει ένας μέσος ενήλικας καθημερινά» τονίζει η Μένια Κούσουλα, κλινικός διαιτολόγος- διατροφολόγος.

Το «χλωριούχο νάτριο» είναι μια σήμανση που συνήθως προκαλεί σύγχυση. Εκφράζει την ποσότητα του αλατιού που υπάρχει στο περιεχόμενο μιας συσκευασίας.

Είναι εκείνο το συστατικό που χρησιμοποιείται για την αποφυγή εξάπλωσης βακτηρίων σε ένα προϊόν, δίνει γεύση και άρωμα και δημιουργεί συνθήκες σε ένα τρόφιμο που του επιτρέπουν να έχει μεγαλύτερη διάρκεια «ζωής». Στον πίνακα αναγράφετε τελευταίο. 

Οι βιταμίνες και τα μέταλλα αναγράφονται στις ετικέτες τροφίμων μόνο όταν περιέχονται σε σημαντική ποσότητα για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ποσότητα

Στις συσκευασίες αναγράφεται πάντα η ποσότητα του προϊόντος. Στα υγρά αναγράφεται ως όγκος (π.χ. λίτρο L, εκατοστόλιτρο ml) και στα άλλα προϊόντα ως βάρος (π.χ. γραμμάρια g ή κιλό kg).

Προέλευση

Η σήμανση της χώρας ή της περιφέρειας προέλευσης είναι υποχρεωτική για ορισμένες κατηγορίες προϊόντων, όπως το κρέας, τα φρούτα, και τα λαχανικά.

Πρέπει πάντα να την ελέγχουμε έτσι ώστε να γνωρίζουμε από πού προέρχεται το προϊόν, κάτι που συχνά αποτελεί μια πρώτη ένδειξη για την ποιότητά του.

Πώς διακρίνουμε τα Βιολογικά Τρόφιμα:

Η σήμανση του βιολογικού προϊόντος αναγράφεται ως εξής:

• 100% οργανικό: Οταν προέρχεται από 100% βιολογική παραγωγή ή όλα τα συστατικά του είναι βιολογικά. Για παράδειγμα, το ψωμί που περιέχεται από αλεύρι βιολογικής καλλιέργειας)
• Βιολογικό: Οταν περιέχει τουλάχιστον 95% βιολογικά συστατικά
• Φτιαγμένο με βιολογικά συστατικά: Οταν περιέχει 70% βιολογικά συστατικά (που αναγράφονται στην συσκευασία)

Επίσης, είναι υποχρεωτικό να αναγράφεται η ένδειξη «προϊόν βιολογικής γεωργίας» και στα περισσότερα προϊόντα υπάρχει τυπομένο το λογότυπο του εκάστοτε οργανισμού πιστοποίησης σε εμφανές σημείο, ώστε να βεβαιώνεται ο καταναλωτής ότι πράγματι πληρούν τις προϋποθέσεις και τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας ή κτηνοτροφίας.

Σχετικά με τα Γενετικά Τροποποιημένα Τρόφιμα:

Εάν ένα τρόφιμο έχει τροποποιημένα συστατικά πρέπει οπωσδήποτε να αναγράφεται στην ετικέτα.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία καθιστά υποχρεωτική τη σήμανση «γενετικά τροποποιημένο» σε όλα τα προϊόντα με περιεκτικότητα Γ.Τ.Ο (Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών) άνω του 0,9%.

Συγκεκριμένα, θα αναγράφεται ότι «περιέχει ή προέρχεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς» ή «αυτό το προϊόν παράγεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς».

Παραπλανήσεις του εμπορίου στην σήμανση τροφίμων

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών (BEUC), το 2018, δημοσίευσε μια αναφορά, που καταδεικνύει πολλά «κόλπα», που μπορούν να παραπλανήσουν τους καταναλωτές και τα οποία οι παραγωγοί τροφίμων χρησιμοποιούν στην σήμανση των προϊόντων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η αναφορά «Κόλπα του Εμπορίου στη σήμανση τροφίμων» εστιάζει, σε τρεις πρακτικές, που «αλλοιώνουν» την πραγματικότητα όσον αφορά την αληθινή ποιότητα τροφίμων και ποτών.

Αυτές είναι οι εξής:
⦁ Βιομηχανικά προϊόντα, που φέρουν τη σήμανση «παραδοσιακό», «χειροποίητο».
⦁ Προϊόντα και γαλακτοκομικά με ελάχιστα πραγματικά φρούτα, ή και καθόλου φρούτα, που δείχνουν εικόνες φρούτων.
⦁ Ψωμιά, μπισκότα, ζυμαρικά κ.λπ., που σχεδόν δεν περιέχουν φυτικές ίνες και, όμως, σημαίνονται «ολικής άλεσης». Για να χαρακτηριστεί ένα προϊόν «ολικής άλεσης» θα πρέπει τα δύο πρώτα συστατικά του να είναι ολικής άλεσης.

Συμβουλές από την διαιτολόγο- διατροφολόγο Μένια Κούσουλα:

«Για να εξασφαλίσουμε καλύτερη υγεία προτιμάμε να καταναλώνουμε φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Περιορίζουμε την κατανάλωση τροφίμων που είναι πλούσια σε πρόσθετη ζάχαρη. Μπορούμε αντί για το κλασσικό λευκό αλεύρι να χρησιμοποιούμε αλεύρι βρώμης, ρυζιού ή ακόμη και καρύδας, που είναι πιο καθαρές και ανεπεξέργαστες τροφές. Επίσης, επιλεγούμε να ψωνίζουμε προϊόντα όσο το δυνατόν πιο κοντά στον τόπο παραγωγής τους.

Μπορεί λανθασμένα να θεωρούμε ότι ένα τρόφιμο περιέχει λιγότερα συντηρητικά ή επεξεργασία, όπως οι έτοιμοι χυμοί φρούτων, ωστόσο περιέχουν πολλά πρόσθετα που πρέπει να βγάλουμε από το πρόγραμμα της διατροφής μας. Φροντίζουμε πάντα να ενημερωνόμαστε για τα συστατικά που περιέχουν τα τρόφιμα που αγοράζουμε, μέσω της ετικέτας.»