Παναγιώτης Στάθης: Πόσο διαφορετικές θα μπορούσε (πράγματι) να είναι οι ποινές στη δίκη για το Μάτι; Αλήθειες και μύθοι και ο ρόλος του επιεικέστερου νόμου

Οι ποινές προφανώς δεν πρέπει να ακολουθούν την κοινή γνώμη πλην οφείλουν να ακολουθούν την κοινή λογική και κυρίως – απαρέγκλιτα – το νομικό πλαίσιο. Η κοινή γνώμη , ευλόγως, είχε ήδη αποφανθεί για την τραγωδία στο Μάτι πολύ πριν τη Δικαιοσύνη (που άλλωστε χρειάστηκε 6 χρόνια να κάνει δίκη σε πρώτο βαθμό). Η αντιστοίχιση με την κοινή λογική είναι μάλλον αδύνατη, όταν έχουν χαθεί 104 άνθρωποι και ακόμα 32 ζουν με τον πόνο των εγκαυμάτων. Μένει λοιπόν προς απάντηση η αντιστοίχιση με το θεσμικό πλαίσιο (τους ποινικούς κώδικες όπως περιγράφουν ειδικοί και μη) και τα περιθώρια που αυτό άφηνε για βαρύτερες καταδίκες. Ήδη η Εισαγγελία εφετών απάντησε θετικά, ασκώντας έφεση υπέρ του νόμου στην απόφαση για την τραγωδία στο Μάτι. 

Εν ολίγοις δίκη από την αρχή για όλους: Ο εισαγγελέας εφετών Σπύρος Παππάς άσκησε έφεση για τις αθωώσεις, τις ποινές, τα ελαφρυντικά και την μετατροπή της ποινής σε χρηματική, αφήνοντας εκτός τον κατηγορούμενο που έβαλε τη φωτιά στον οποίο επιβλήθηκε ποινή 3 χρόνων αφού νομικά δεν μπορούσε να ασκηθεί έφεση.

Πριν τη δίκη

Όλοι συμφωνούν πάντως πως η βάση του ζητήματος είναι το γεγονός ότι οι κατηγορούμενοι παραπέμφθηκαν για πλημμελήματα. Θα μπορούσε να είναι αλλιώς τα πράγματα; Κι όμως αυτό είχε ζητήσει και ο ανακριτής Αθανάσιος Μαρνέρης που είχε διενεργήσει την ανάκριση και μάλιστα 3 φορές. Ο κ. Μαρνέρης είχε ζητήσει αναβάθμιση βασικής κατηγορίας για το Μάτι σε κακούργημα, επικαλούμενος στοιχεία από καταθέσεις για τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε η φονική πυρκαγιά, όπως επίσης και τη διεύρυνση του κύκλου των κατηγορουμένων, η Εισαγγελία είχε την άποψη ότι τα νέα δεδομένα που εισέφερε ο ανακριτής δεν μπορούσαν να στοιχειοθετήσουν ενδεχόμενο δόλο των εμπλεκομένων, καθώς δεν προέκυπταν ιδιοτελείς σκοποί των υπαιτίων, δηλαδή προσπορισμός κέρδους, όπως έχει παγιωθεί με τη νομολογία σε περιπτώσεις όπως οι φωτιές στην Ηλεία, το ναυάγιο του «Σάμινα» κ.ά. Η άποψη αυτή (περί μη ύπαρξης κακουργήματος, ) υιοθετήθηκε και από 2 δικαστικά συμβούλια).

(ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ/EUROKINISSI)

Το νομικό πλαίσιο

Εφόσον λοιπόν παραπέμφθηκαν για πλημμέλημα τα δεδομένα ήταν σαφώς περιορισμένα. Επίσης πάντα για τους κατηγορουμένους ισχύει ο επιεικέστερος νόμος. Δηλαδή σε κάθε στάδιο της απόφασης τα δικαστήρια είναι υποχρεωμένα να εφαρμόζουν για τους ενόχους την ευμενέστερη ποινική νομοθεσία. Τώρα εφάρμοσαν από δυο κώδικες (προ του 2019 και μετά) τις ευμενέστερες διατάξεις:

–Η ποινική δίωξη ασκήθηκε με τον Ποινικό κώδικα που ίσχυε το 2018 (προ των Κωδίκων που ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019) αλλά στην επιμέτρηση των ποινών ίσχυσε ο ευμενέστερος κώδικας του 2019. Δηλαδή: Η μεγαλύτερη δυνατή ποινή που μπορούσε να επιβληθεί για κάθε ανθρωποκτονία από αμέλεια με τον Ποινικό Κώδικα που ίσχυε προ του 2019 ήταν 10 έτη, ενώ με τον κώδικα που τέθηκε σε ισχύ το καλοκαίρι του 2019 επί ΣΥΡΙΖΑ τα πέντε έτη. Κατά την πρώτη τροποποίηση που έκανε η σημερινή κυβέρνηση, η ανώτερη ποινή για τέτοια αδικήματα έφτασε τα 8 έτη και πλέον με τις αλλαγές που επέφερε η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης -και οι οποίες ισχύουν από 1ης Μαΐου- η ανώτερη επιβαλλόμενη ποινή ανήλθε στα δέκα έτη. Άρα το ταβάνι της ποινής ήταν 5 χρόνια.

-Το δικαστήριο επέλεξε να βάλει ποινή βάσης τα 2 έτη για κάθε θύμα ανθρωποκτονία από αμέλεια). Αυτό ήταν επιλογή του. Τότε αυτομάτως ήταν υποχρεωμένο να εφαρμόσει την ευνοϊκότερη διάταξη του 2018 η οποία όριζε υποχρεωτική μετατροπή της ποινής για πλημμελήματα σε εξαγοράσιμη (σημ.: η ποινική νομοθεσία μετά το καλοκαίρι του 2019 δεν έδινε τη δυνατότητα μετατροπής της ποινής σε εξαγοράσιμη).

-Θα μπορούσε να επιλέξει κάτι άλλο; Ναι , λένε οι ειδικοί, θα μπορούσε να επιβάλλει ποινή βάσης τα 3 έτη για κάθε ανθρωποκτονία εξ αμελείας και εφαρμόζοντας τον κώδικα του 2019 , να επιβάλει την έκτιση μέρους ή του συνόλου της τελικής ποινής, δηλαδή να οδηγήσει τους καταδικασθέντες στη φυλακή, υπό την προϋπόθεση όμως ότι η απόφασή του αυτή θα ήταν πλήρως αιτιολογημένη (αν ήταν ύποπτοι φυγής ή για την τέλεση νέων αδικημάτων, γεγονός εξαιρετικά δύσκολο πάντως να αιτιολογηθεί με απόστρατους αξιωματικούς της πυροσβεστικής) .

Eurokinissi

Η παραγραφή

Είναι προφανές επίσης πως με την ψήφιση των νέων κωδίκων οι ποινική αντιμετώπιση θα ήταν πολύ πιο αυστηρή. Τώρα το μεγάλο στοίχημα της Δικαιοσύνης (που καθυστέρησε χαρακτηριστικά στην υπόθεση στο Μάτι) είναι να προλάβει να δικάσει την υπόθεση πριν καταλήξει σε παραγραφή (Ιούλιος 2026). Όταν λέμε καταλήξει εννοούμε να καταστεί αμετάκλητη, δηλαδή να κλείσει και στον Άρειο Πάγο. Το γεγονός ότι η δίκη ξεκινά ουσιαστικά εξ αρχής καθιστά το στοιχείο της ταχύτητας πιο επιτακτικό. Ήδη μάλιστα η πρόεδρος του Ανωτάτου Ποινικού Δικαστηρίου Ιωάννα Κλάπα-Χριστοδουλέα ζήτησε να καθαρογραφεί τάχιστα η απόφαση για το Μάτι (σκοπός είναι μέχρι τον ερχόμενο Ιούνιο), ώστε να μπορέσει να προσδιοριστεί στη συνέχεια και η δίκη σε δεύτερο βαθμό.