Παράλληλη έξαρση κοκκύτη και ιλαράς στην Ελλάδα

Τα στοιχεία που έδωσε ο ΕΟΔΥ για την παράλληλη έξαρση κοκκύτη και ιλαράς το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας είναι ανησυχητικά: από την αρχή του χρόνου έχουν καταγραφεί 20 κρούσματα ιλαράς, κυρίως σε άτομα ηλικίας 45-64 ετών που είναι είτε ανεμβολίαστοι ή μερικώς εμβολιασμένοι (με μια μόνο δόση). Την ίδια ώρα, ενώ πέρσι είχαν δηλωθεί μόλις 9 κρούσματα κοκκύτη, από την αρχή του έτους (μέχρι τις 14 Μαρτίου) έχουν δηλωθεί συνολικά 46 κρούσματα, με τα περισσότερα να αφορούν σε παιδιά και εφήβους. Δέκα κρούσματα (21.7%) αφορούν σε μικρά βρέφη δηλαδή την ομάδα πληθυσμού με τη μεγαλύτερη νοσηρότητα και θνησιμότητα και ένα βρέφος κατέληξε λόγω κοκκύτη.

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την ιλαρά

Τα κρούσματα ιλαράς εμφανίζονται συνήθως στο τέλος του χειμώνα και τις αρχές της άνοιξης και η νόσος είναι πιο σοβαρή σε βρέφη και ενήλικες κυρίως λόγω επιπλοκών. Ο ιός διασπείρεται με τα σταγονίδια του αναπνευστικού συστήματος όταν ένας ασθενής μιλάει, βήχει ή φταρνίζεται. Όπως σημειώνει ο ΕΟΔΥ, ο ιός εισέρχεται στον οργανισμό από το αναπνευστικό σύστημα και εγκαθίσταται στον αναπνευστικό βλεννογόνο και τους επιχώριους λεμφαδένες όπου και πολλαπλασιάζεται. Στη συνέχεια μεταφέρεται με τη λεμφική οδό στο αίμα και με αυτό σε διάφορα όργανα.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, βήχα, καταρροή, κοκκίνισμα των ματιών και εξάνθημα. Συχνές επιπλοκές περιλαμβάνουν διάρροιες, φλεγμονή του μέσου ωτός και πνευμονία.

Το εξάνθημα εμφανίζεται αρκετές ημέρες αφότου ξεκινήσει ο πυρετός. Πρωτοεμφανίζεται στο κεφάλι, πριν εξαπλωθεί για να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος του σώματος, προκαλώντας συχνά κνησμό. Το εξάνθημα της ιλαράς εμφανίζεται 2-4 ημέρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων και παραμένει μέχρι και οκτώ ημέρες, αλλάζοντας χρώμα από κόκκινο σε σκούρο καφέ προτού εξαφανιστεί.

Όλα τα άτομα (παιδιά και ενήλικες) που δεν είναι εμβολιασμένα ή έχουν κάνει μόνο μια δόση του εμβολίου μπορεί να κολλήσουν εάν εκτεθούν στον ιό. Η ιλαρά παρουσιάζει πολύ υψηλή μεταδοτικότητα με ποσοστό δευτερογενούς προσβολής έως 90% μεταξύ ατόμων που δεν έχουν ανοσοποιηθεί. Η μετάδοση γίνεται 4 ημέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος έως 4 ημέρες μετά.

Κοκκύτης: Συχνότερες στα βρέφη οι επιπλοκές

Ο κοκκύτης είναι οξεία μικροβιακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Οι επιπλοκές είναι συχνότερες στα βρέφη και εξασθενημένα παιδιά και αφορούν κυρίως το αναπνευστικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Η συχνότερη επιπλοκή είναι η δευτεροπαθής πνευμονία η οποία αποτελεί και τη συχνότερη αιτία θανάτου.

Η μετάδοση γίνεται αερογενώς με σταγονίδια ή με άμεση επαφή με εκκρίσεις από το αναπνευστικό σύστημα όσων νοσούν. Κρούσματα μπορεί να εμφανιστούν σε κανονικά εμβολιασμένους εφήβους και ενήλικες λόγω του ότι η ανοσία μετά από εμβολιασμό προοδευτικά εξασθενεί. Έτσι οι έφηβοι και ενήλικες αποτελούν πηγή λοίμωξης για ανεμβολίαστα βρέφη και παιδιά. Στα βρέφη κάτω του ενός έτους που νόσησαν από κοκκύτη και ήταν δυνατός ο προσδιορισμός της πηγής της λοίμωξης, ως συχνότερη αναγνωρίστηκαν τα μέλη της ίδιας της οικογένειας. Τα βακτήρια συχνά μεταφέρονται στο σπίτι από ένα μεγαλύτερο σε ηλικία αδερφάκι ή μερικές φορές από έναν ενήλικα.

Αρχικά, τα συμπτώματα είναι συνήθως παρόμοια με εκείνα του κοινού κρυολογήματος με ρινική καταρροή, πυρετό, και ήπιο βήχα. Ο βήχας μπορεί να διαρκέσει για 10 ή περισσότερες εβδομάδες. Τα παιδιά κάτω του ενός έτους μπορεί να έχουν λίγο ή καθόλου βήχα και αντί αυτού να έχουν περιόδους κατά τις οποίες δεν αναπνέουν. Η χρονική περίοδος μεταξύ μόλυνσης και έναρξης των συμπτωμάτων είναι συνήθως επτά έως δέκα ημέρες. Η ασθένεια μπορεί να εμφανιστεί σε εκείνους που έχουν εμβολιαστεί, αλλά τα συμπτώματα είναι τυπικά ηπιότερα.

Ποιοι θεωρούνται ανεμβολίαστοι

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας ΕΚΠΑ και μέλος ΔΣ ΕΟΔΥ Βάνα Παπαευαγγέλου, εδώ και αρκετούς μήνες έχει σημειωθεί επιδημική έξαρση της ιλαράς σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ενώ από την αρχή του 2024 εμφανίστηκαν κρούσματα και τη χώρα μας. Η επιδημική αυτή έξαρση στην Ευρώπη οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση του αριθμού των παιδιών που είναι ατελώς εμβολιασμένα ή πλήρως ανεμβολίαστα, την ώρα που η πρόσφατη πανδημία του κορονοϊού είχε σαν αποτέλεσμα κάποια παιδιά να “χάσουν” δόσεις εμβολίων.

Στη χώρα μας μέχρι στιγμής δεν έχουν σημειωθεί κρούσματα σε ανεμβολίαστα παιδιά. Πρόσφατη οροεπιδημιολογική μελέτη (2020-2021) στη χώρα μας έδειξε ότι η ανοσία έναντι της ιλαράς είναι ικανοποιητική αφού 89.8% είχαν αντισώματα έναντι ιλαράς. Όμως ήταν χαμηλότερη στα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες <40 ετών και σε περιφερειακές ενότητες που είχαν αυξημένη επίπτωση κρουσμάτων στην πρόσφατη επιδημία του 2017-2018 και συγκεκριμένα στη Δυτική Ελλάδα και στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.

Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, εάν κάποιος ενήλικας που γεννήθηκε μετά το 1970 δεν γνωρίζει αν έχει ολοκληρώσει τον εμβολιασμό του με δύο δόσεις έναντι ιλαράς με το εμβόλιο MMR, τότε θα πρέπει να θεωρηθεί ανεμβολίαστος και να εμβολιαστεί άμεσα, ιδιαίτερα αν πρόκειται για επαγγελματία υγείας. Επίσης, άμεσα θα πρέπει να ελέγξουν την εμβολιαστική τους κάλυψη όσοι πρόκειται να ταξιδέψουν εκτός Ελλάδος λόγω της παγκόσμιας έξαρσης ιλαράς.

Για την αντιμετώπιση της έξαρσης του κοκκύτη ο ΕΟΔΥ συστήνει τον έγκαιρο εμβολιασμό όλων των βρεφών από την ηλικία των 2 μηνών σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού. Ιδιαίτερη σημασία για την αποτελεσματική προστασία των μικρών ευάλωτων βρεφών έχει ο εμβολιασμός όλων των εγκύων μεταξύ 27ης και 36ης εβδομάδα κύησης. Στη χώρα μας η εμβολιαστική κάλυψη των εγκύων είναι ιδιαίτερα χαμηλή και συνεπώς προτείνεται στην περίπτωση που η λεχωίδα δεν έχει εμβολιαστεί κατά την κύηση να εμβολιάζεται αμέσως μετά τον τοκετό και πριν λάβει εξιτήριο από το μαιευτήριο. Παράλληλα προτείνεται ο εμβολιασμός όλων των μελών του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος του νεογνού.  Έτσι δημιουργείται ένα ασφαλές περιβάλλον για το μικρό βρέφος μέχρι να προστατευτεί από τον εμβολιασμό του.

Σημειώνεται ότι ούτε προηγούμενη λοίμωξη ούτε ο εμβολιασμός έναντι κοκκύτη δεν προσφέρει ισόβια ανοσία. Συνεπώς, όλοι όσοι τυχόν εκτεθούν σε πιθανό ή επιβεβαιωμένο κρούσμα κοκκύτη θα πρέπει να λάβουν αντιμικροβιακή αγωγή με στόχο την προστασία τους αλλά και τη διακοπή της διασποράς σε άλλα ευάλωτα άτομα του περιβάλλοντος.