Παραπληροφόρηση για τις νέες ταυτότητες από τον πρόεδρο της ΝΙΚΗΣ, Δ. Νατσιό

Με αφορμή την τοποθέτηση του κ. Δημήτριου Νατσιού, προέδρου του κόμματος «ΝΙΚΗ», στην ολομέλεια της Βουλής την 8η Ιουλίου του 2023 και κατά τη διάρκεια συζητήσεων επί των προγραμματικών δηλώσεων που προηγήθηκαν, κυκλοφόρησε στα κοινωνικά δίκτυα ο ισχυρισμός ότι οι νέες ταυτότητες θα έχουν τη δυνατότητα γεωεντοπισμού. Όμως, αυτός ο ισχυρισμός είναι ψευδής. Ας δούμε αναλυτικά τι ισχύει.

Παραδείγματα:

Πλαίσιο

Στις 8 Ιουλίου του 2023, ο νέος Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, κ. Νότης Μηταράκης, ανακοίνωσε, μεταξύ άλλων, ότι απ’ τον Σεπτέμβρη του 2023 θα ξεκινήσει η έκδοση των νέων ταυτοτήτων για τους πολίτες.

Με αφορμή την προειρημένη δήλωση, ο πρόεδρος του Δημοκρατικού Πατριωτικού Κινήματος ΝΙΚΗ, κ. Δημήτριος Νατσιός, αναφέρθηκε στα τεχνικά χαρακτηριστικά των νέων ταυτοτήτων και ισχυρίστηκε ότι αυτές θα έχουν δυνατότητα γεωεντοπισμού.

Τοποθέτηση του κ. Νατσιού από το βήμα της Βουλής:

Μας είπε ο κ. Μηταράκης ότι θα αρχίσουν να εκδίδονται οι νέες ηλεκτρονικές ταυτότητες από τον Σεπτέμβριο. Δεν μας είπε όμως τι προδιαγραφές θα έχουν οι νέες ταυτότητες. Εξ’ όσων ακούγεται, η νέα ηλεκτρονική ταυτότητα ή αλλιώς κάρτα του πολίτη θα φέρει μικροτσίπ τεχνολογίας RFID, και θα λειτουργεί με κλειδί έναν μοναδικό, αναγνωριστικό, αριθμό για κάθε πολίτη. Μέσω της ταυτότητας αυτής, θα γίνεται η διασύνδεση όλων των προσωπικών αρχείων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα του κατόχου.

Πρόκειται για μια ταυτότητα με δυνατότητα γεωεντοπισμού και συλλογής πληροφοριών και φακελώματος του πολίτη. Πέρασαν σχεδόν 50 χρόνια από τότε που το φακέλωμα του πολίτη καταργήθηκε χάριν της δημοκρατίας. Άραγε, στην Ελλάδα του 2023 πόσο δημοκρατικό θεωρείται το φακέλωμα του πολίτη που θα γίνει μέσω αυτών τον ταυτοτήτων; […]

Ακολούθησαν αντιδράσεις σε παραπολιτικό και πολιτικό επίπεδο με τον κ. Μηταράκη να διαψεύδει τους ισχυρισμούς του κ. Νατσιού με δηλώσεις του στον τηλεοπτικό αέρα της ΕΡΤ και του Action24.

Οι ίδιες δηλώσεις μεταφέρονται σε δελτίο τύπου του ΥΠΤΠ, το οποίο δημοσιεύθηκε την 11η Ιουλίου του 2023:

«δεν υπάρχει κανένα σύστημα γεωεντοπισμού σε αυτές αλλά θα είναι έγγραφα που δεν θα παραχαράσσονται και θα ενισχύουν την ασφάλεια του πολίτη»

Την τοποθέτηση του κ. Νατσιού σχολίασε με σκωπτικό ύφος και ο Υπουργός Εργασίας, κ. Άδωνις Γεωργιάδης:

Το κίνημα ΝΙΚΗ απάντησε στο σχόλιο του κ. Γεωργιάδη μέσω δελτίου τύπου που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του.

Ο μεν κ. Γεωργιάδης με δήλωσή του επιβεβαίωσε την δυνατότητα γεωεντοπισμού των νέων ηλεκτρονικών ταυτοτήτων. Όμως δεν μας είπε, γιατί χρειάζεται τέτοια τεχνολογία παρακολούθησης ένα κρατικό μέσον ταυτοποίησης. Ούτε ποιός θα επεξεργάζεται τις βάσεις δεδομένων. Ούτε αν θα είναι υποχρεωτική η ταυτότητα. Ούτε αν θα αποθηκεύει δεδομένα ερήμην του κατόχου. Η δε άστοχη σύγκριση κρατικής υποχρεωτικής ταυτότητας με μία ιδιωτική συσκευή που ελεύθερα επιλέγει κάποιος την αγορά και τις ρυθμίσεις της, αποκαλύπτει ότι ο κ. Υπουργός συγχέει την σχέση κράτους-πολίτη με την σχέση εμπόρου-πελάτη.

Σε κάθε περίπτωση, κύριε Γεωργιάδη, η γραφικότητα δεν είναι γνώρισμα του Προέδρου μας. Θα σας θυμίσουμε δικά σας λόγια, όπως καταγράφτηκαν στα πρακτικά 21/1/2011 της Βουλής, με τα οποία ως βουλευτής του ΛΑ.Ο.Σ. αναφερθήκατε στην τότε ηλεκτρονική ταυτότητα: «Την θεωρώ απαράδεκτη! Δεν θα την παραλάβω ο ίδιος ποτέ και καλώ και τους πολίτες να μην το κάνουν. Αυτά είναι σχέδια της Παγκοσμίου Διακυβερνήσεως και πρέπει να αντισταθούμε. Το κόμμά μου, ο ΛΑ.Ο.Σ. και ο Πρόεδρός μου ο Γιώργος Καρατζαφέρης είναι απολύτως αντίθετοι με αυτή την κάρτα».

---

Οι νέες ταυτότητες – νομικό πλαίσιο

Η έκδοση των δελτίων ταυτότητας νέου τύπου και τα χαρακτηριστικά τους ορίστηκαν μέσω Κοινής Υπουργικής Απόφασης (αριθμ. 8200/0-297647/2018), ήδη από τον Απρίλιο του 2018. Σήμερα, η εν λόγω ΚΥΑ έχει τροποποιηθεί με διατάξεις νέας Κοινής Υπουργικής Απόφασης (8200/0-109568/2023).

Ο τύπος των ταυτοτήτων

Όπως ορίζεται με την ανωτέρω ΚΥΑ, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, η έκδοση της νέας ταυτότητας ακολουθεί τις προδιαγραφές του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (International Civil Aviation Organization – ICAO). Πρόκειται για μια σειρά από κανόνες για το design, τη μορφή και τις τεχνικές προδιαγραφές, οι οποίοι είναι προσβάσιμοι για κάθε χρήστη που έχει ηλεκτρονικό υπολογιστή ή κινητό με σύνδεση στο διαδίκτυο.

Συγκεκριμένα, η δημιουργία της νέας ταυτότητας ακολουθεί τις συστάσεις του αρχείου D0C9303 για τα ταξιδιωτικά έγγραφα, τα οποία είναι αναγνώσιμα από μηχανή (machine-readable travel documents – MRTDs).

Στο τρίτο άρθρο της ΚΥΑ 8200/0-109568/16.2.2023 (ΦΕΚ Β’ 824/17-02-2023), ορίζονται τα υλικά κατασκευής, το μέγεθος, το σχήμα και η θέση των αναγραφόμενων προσωπικών δεδομένων του κατόχου. Η τελική μορφή των νέων ταυτοτήτων αναμένεται να είναι αυτή:

Πρόκειται για κάρτα μορφοτύπου ID-1 με διαστάσεις 8,5εκ Χ 5,4εκ, όσο περίπου το μέγεθος μιας πιστωτικής κάρτας.

---

Τεχνικά Χαρακτηριστικά – Σύστημα RFID

Ένα από τα τεχνικά χαρακτηριστικά των νέων ταυτοτήτων, που δεν εντοπίζεται στις παλαιότερες, είναι η ύπαρξη συστήματος RFID. Τι είναι όμως αυτή η τεχνολογία; Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον γεωεντοπισμό των πολιτών, δηλαδή για τον ακριβή και συνεχή προσδιορισμό της θέσης τους;

Τι είναι RFID;

RFID (Radio Frequency Identification) είναι μια τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την ταυτοποίηση/αναγνώριση αντικειμένων, τα οποία εκπέμπουν και λαμβάνουν ραδιοσυχνότητες. Τέτοια συστήματα αυτόματου προσδιορισμού συνίστανται σε δύο μέρη, τους πομποδέκτες ή ετικέτες και τους αισθητήρες. Ας τα δούμε αναλυτικά:

Οι ετικέτες RFID είναι μικροσκοπικές ηλεκτρονικές συσκευές (ολοκληρωμένο κύκλωμα) που περιέχουν μικροτσίπ με μνήμη, στην οποία αποθηκεύονται διάφορες πληροφορίες. Τέτοιες συσκευές εντοπίζουμε σε πιστωτικές κάρτες ή/και σε διαβατήρια.

Ευρύτερα, υπάρχουν τρεις κατηγοριοποιήσεις RFID ετικετών ανάλογα με τον τρόπο επικοινωνίας τους. Αυτές είναι οι ενεργητικές, οι παθητικές και οι ήμι-παθητικές ετικέτες. Εν προκειμένω, μιλάμε για παθητικές ετικέτες, οι οποίες δεν φέρουν μπαταρία.

Οι αισθητήρες RFID είναι συσκευές που εκπέμπουν ραδιοσυχνότητες και λαμβάνουν σήμα από RFID ετικέτες που βρίσκονται εντός της εμβέλειάς τους. Διαθέτουν κεραίες ώστε να εκπέμπουν και να λαμβάνουν σήματα αλλά και μια μονάδα ελέγχου για την επεξεργασία τους.

Επικοινωνία πομπού-δέκτη

Οι αισθητήρες RFID στέλνουν, μέσω των κεραιών, ραδιοσυχνότητες στις ετικέτες που βρίσκονται στην εμβέλειά τους. Οι ετικέτες ενεργοποιούνται και ανακτούν δεδομένα που είναι αποθηκευμένα στο μικροτσίπ, όπως για παράδειγμα ένα μοναδικό αναγνωριστικό ή άλλες πληροφορίες, όπως τα στοιχεία ταυτότητας του κατόχου ενός διαβατηρίου. Αυτά κωδικοποιούνται και αποστέλλονται σε μορφή ραδιοσυχνοτήτων στον αισθητήρα. Ο αισθητήρας χάρη στην κεραία τα εντοπίζει και τα αποκωδικοποιεί.

Με απλά λόγια, η λειτουργία των συστημάτων RFID βασίζεται στη δυναμική και αμφίδρομη επικοινωνία των ετικετών και των αναγνωστών.

Παραδείγματα χρήσης

Είναι πολλά τα παραδείγματα χρήσης αυτής της τεχνολογίας στην καθημερινότητά μας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι ανέπαφες πληρωμές μέσω κάρτας, η χρήση συσκευών για την πληρωμή και την γρήγορη διέλευση από τις ηλεκτρονικές λωρίδες των διοδίων, οι κάρτες εισόδου σε δωμάτια ξενοδοχείων ή ακόμα και ο έλεγχος του κτηνιάτρου σε μικροτσίπ των κατοικίδιων ζώων.

Δεδομένα

Λαμβάνοντας υπόψιν τις τροποποιήσεις της υπ’ αριθμόν 8200/0-297647/2018 ΚΥΑ, στο ενσωματωμένο ηλεκτρονικό μέσο αποθήκευσης των δελτίων ταυτότητας νέου τύπου θα αποθηκεύονται:

Η φωτογραφία του κατόχου σε ψηφιακή μορφή, τα στοιχεία της Μηχανικώς Αναγνώσιμης Ζώνης του δελτίου (MRZ), τα στοιχεία που απαιτούνται για τις Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, καθώς και επώνυμο πατέρα, επώνυμο μητέρας, ύψος του κατόχου (μετά τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας), ο Δήμος εγγραφής και ο αριθμός δημοτολογίου και ο τόπος έκδοσης του δελτίου. Επιπλέον, στο ως άνω ηλεκτρονικό μέσο αποθηκεύονται το επώνυμο πατέρα, επώνυμο μητέρας, ο Δήμος εγγραφής, ο αριθμός δημοτολογίου και ο τόπος έκδοσης του δελτίου. […]

Ακόμα, προβλέπεται ότι:

[Θ]α δύναται να αποθηκευτούν τα στοιχεία που απαιτούνται για τις Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, εάν αποφασισθεί να συμπεριληφθούν στο εν λόγω μέσο.

Υπάρχει δυνατότητα γεωεντοπισμού;

Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) ο ανέπαφος έλεγχος των ενσωματωμένων σε ηλεκτρονικά ταξιδιωτικά έγγραφα (βλ. ηλεκτρονικά διαβατήρια) κυκλωμάτων πρέπει να συμμορφώνεται στα standards που περιγράφονται στα ISO/IEC 14443 ή ISO/IEC 7816-4.

Επισημαίνεται ότι το ISO/IEC 14443 είναι ένα πρότυπο που ορίζει τα πρωτόκολλα επικοινωνίας και τα χαρακτηριστικά μετάδοσης για ανέπαφες συναλλαγές με έξυπνες κάρτες και συσκευές, ενώ το ISO/IEC 7816-4 είναι ένα πρότυπο που καθορίζει την οργάνωση, την ασφάλεια και τις εντολές για την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ καρτών ολοκληρωμένου κυκλώματος (έξυπνες κάρτες) και συσκευών ανάγνωσης καρτών.

Στο ISO/IEC 14443 αναφέρεται πως η προτεινόμενη απόσταση για την ορθή ανάγνωση της RFID ετικέτας ηλεκτρονικών ταξιδιωτικών εγγράφων από έναν αισθητήρα RFID είναι συνήθως τα 10 εκατοστά.

Αυτό συμβαίνει εξαιτίας του τύπου της εμβέλειας των ραδιοσυχνοτήτων. Στην περίπτωση των πιστωτικών καρτών, αλλά και των νέων ηλεκτρονικών ταυτοτήτων, ο τύπος εμβέλειας, σύμφωνα με το ISO/IEC 14443, ορίζεται στα 13.56 MHz, επιτρέποντας την ανάγνωση από μια απόσταση όχι μεγαλύτερη των 10 εκατοστών.

Πολλά παραδείγματα από την καθημερινότητα μας βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του τρόπου ανάγνωσης των πληροφοριών από τις συσκευές ανάγνωσης. Για παράδειγμα, η ανέπαφη πληρωμή των διοδίων (e-pass), η οποία βασίζεται στην τεχνολογία RFID, είναι εφικτή μόνο όταν περάσουμε από τη ζώνη εμβέλειας του σημείου είσπραξης σε μια απόσταση έως και πέντε μέτρων, και αυτό γιατί οι πομποδέκτες των οχημάτων εκπέμπουν, για ευνόητους λόγους, σε πολύ μεγαλύτερη συχνότητα από τις πιστωτικές κάρτες, δηλαδή, στα 860 – 960 MHz, επιτρέποντας την ανάγνωση των πληροφοριών από μεγαλύτερη απόσταση. Αντίθετα, το μικροτσίπ ενός κατοικιδίου ή οι κάρτες εισόδου σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου απαιτούν σχεδόν την επαφή του πομπού με τον δέκτη, λόγω μικρότερης συχνότητας στα 30 – 300 kHz.

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε τα ακόλουθα:

1. Η ανάκτηση πληροφοριών από μια κάρτα (RFID) απαιτεί την ύπαρξη αντίστοιχου μηχανήματος ανάγνωσης ραδιοσυχνοτήτων.
2. Καμία πληροφορία δεν μπορεί να ληφθεί για μια κάρτα RFID (πομπός) σε απόσταση μεγαλύτερη από τη ζώνη εμβέλειας του μηχανήματος ανάγνωσης (δέκτης).

Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τις συσκευές γεωντοπισμού (GPS), οι οποίες εντοπίζουν την τοποθεσία τους, χάρη στην επικοινωνία τους με τους δορυφόρους που περιστρέφονται σε σταθερή τροχιά γύρω από τη Γη.

Διαφορά τεχνολογίας RFID και γεωντοπισμού GPS

Η τεχνολογία μετάδοσης πληροφοριών μέσω ραδιοσυχνοτήτων δεν πρέπει να συγχέεται με την τεχνολογία γεωεντοπισμού. Συχνά, παρατηρείται η πεποίθηση πως ένα τσιπαρισμένο κατοικίδιο (με RFID chip) μπορεί εύκολα να εντοπιστεί σε περίπτωση απώλειας. Όμως, τα τσιπ που εμφυτεύουν οι κτηνίατροι στα κατοικίδια δεν διαθέτουν σύστημα γεωεντοπισμού και παρακολούθησης του ζώου. Αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει είναι πως το τσιπ συμβάλλει στην άμεση ταυτοποίηση του ζώου, μέσω σκαναρίσματος του τσιπ που διαθέτει, δηλαδή των στοιχείων με τα οποία έχει καταχωρηθεί στον Δήμο που ανήκει, το οποίο με τη σειρά του οδηγεί άμεσα στον ιδιοκτήτη του. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρείται πολύ πιθανότερο ένα τσιπαρισμένο κατοικίδιο να επιστρέψει στον ιδιοκτήτη του.

Η μεγάλη διαφορά των συσκευών GPS σε σχέση με την τεχνολογία RFID, είναι η ανάγκη ύπαρξης δορυφόρων. Για να εντοπίσουμε την ακριβή τοποθεσία ενός αντικειμένου, ενός ζώου ή ενός οχήματος δεν χρειάζεται να προσεγγίσουμε κάποιο μηχάνημα ανάγνωσης, ούτε να εισέλθουμε σε μια συγκεκριμένη ζώνη εμβέλειας για την ανάγνωση των ραδιοσυχνοτήτων. Ο γεωεντοπισμός συντελείται μόνο μέσα από την επικοινωνία των συσκευών γεωεντοπισμού με τους δορυφόρους που περιστρέφονται γύρω από τη γη.

Οι δορυφόροι εκπέμπουν ραδιοσήματα και οι συσκευές γεωεντοπισμού υπολογίζουν την ακριβή τους τοποθεσία μετρώντας το χρόνο που χρειάζεται το σήμα του δορυφόρου να φτάσει στη θέση του αντικειμένου από τουλάχιστον τέσσερις δορυφόρους.

Ας σκεφτούμε τον δορυφόρο ως έναν κοινό φακό. Όταν πέφτει το φως πάνω στο έδαφος δημιουργείται ένας κύκλος φωτός. Με έναν δορυφόρο, η συσκευή γεωεντοπισμού μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε μέσα σε αυτόν τον κύκλο φωτός. Με δύο ακόμη δορυφόρους, υπάρχουν δύο ακόμη κύκλοι. Το σημείο τομής και διασταύρωσης όλων αυτών των κύκλων είναι η θέση του δέκτη GPS. Ακριβώς επειδή οι δορυφόροι εκπέμπουν συνεχώς ραδιοκύματα, γίνεται εφικτός ο εντοπισμός μιας θέσης σε πραγματικό χρόνο.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές πως η μετάδοση πληροφοριών για γεωεντοπισμό (GPS) και η μετάδοση πληροφοριών μέσω της τεχνολογίας ραδιοσυχνοτήτων (RDIF) είναι δύο εντελώς διαφορετικές τεχνολογίες, οι οποίες λειτουργούν ανεξάρτητα η μία από την άλλη. Ακόμα και στην περίπτωση όπου οι ραδιοσυχνότητες μεταδίδονται με μεγαλύτερη εμβέλεια, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της ανέπαφης πληρωμής διοδίων (e-pass), αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα γεωεντοπισμού. Κανείς δεν μπορεί να διαβάσει τις πληροφορίες που περιέχονται σε ένα τσιπ ραδιοσυχνοτήτων εάν αυτό δεν πλησιάσει στη ζώνη εμβέλειας του μηχανήματος ανάγνωσης ραδιοσυχνοτήτων.

Συμπέρασμα

Η συζήτηση που προέκυψε σχετικά με τις νέες ηλεκτρονικές ταυτότητες, οι οποίες από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο θα αρχίσουν να διατίθενται στους πολίτες, δημιούργησε την ανάγκη να γίνει ξεκάθαρο το εάν αυτές θα περιλαμβάνουν σύστημα γεωεντοπισμού. Από όλα όσα αναδείξαμε, οι νέες ηλεκτρονικές ταυτότητες βασίζονται στην τεχνολογία RFID, η οποία δεν υποστηρίζει τον γεωεντοπισμό. Στο ενσωματωμένο μικροτσίπ θα βρίσκονται αποθηκευμένα τα στοιχεία των πολιτών, απαραίτητα για την ταυτοποίησή τους. Μέσα από την τεχνολογία RFID, η οποία επιτρέπει την εκπομπή ραδιοσυχνοτήτων σε εμβέλεια 13.56 MHz, οι νέες ηλεκτρονικές ταυτότητες θα μπορούν να διαβαστούν αποκλειστικά και μόνο όταν έρθουν σε επαφή με αντίστοιχες συσκευές ανάγνωσης σε απόσταση όχι πάνω από 10 εκατοστά. Καμία πληροφορία δεν μπορεί να διαβαστεί πέρα από τη συγκεκριμένη ζώνη εμβέλειας. Σε περίπτωση απώλειας δεν είναι δυνατός ο γεωοεντοπισμός της ταυτότητας.

Στέλιος Πουρνής

Απόφοιτος του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μέλος της Ένωσης Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Μακεδονίας – Θράκης (ΕΣΗΕΜ-Θ).