Παραβατικότητα, αστυνόμευση και δικαιοσύνη στα Κύθηρα 100 χρόνια πριν

Με τα λίγα στοιχεία που διαθέτουμε, θα προσπαθήσουμε σε αυτό το άρθρο να δώσουμε ψήγματα της παραβατικότητας των κατοίκων, της δραστηριότητας των διωκτικών αρχών και της λειτουργίας της δικαιοσύνης στα Κύθηρα, πριν από 100 χρόνια. Όλα τα συμβάντα του αστυνομικού δελτίου  και οι πράξεις των δικαστικών και εισαγγελικών αρχών που καταγράφουμε εδώ  έχουν λάβει χώρα στην περίοδο ενός έτους (1 Ιουλίου 1922-30 Ιουνίου 1923).

Η παραβατικότητα στα Κύθηρα αφορά, τις περισσότερες φορές, πταισματικές πράξεις, οι οποίες στρέφονται είτε εναντίον προσώπων είτε έχουν ως αντικείμενο περιουσιακά στοιχεία, δεν λείπουν όμως και  σοβαρά εγκλήματα, όπως ανθρωποκτονίες και φόνοι. Αναφέρω εν προκειμένω, ορισμένα συγκεκριμένα περιστατικά χωρίς όμως να καταχωρώ τα ονόματα των εμπλεκομένων, τα οποία  είναι ενίοτε γνωστά, αλλά, πέραν του ότι είναι έξω από τον σκοπό αυτού του άρθρου, με την σύγχρονη ορολογία αφορούν προσωπικά δεδομένα έστω και αν έχουν δημοσιευθεί εδώ και 100 χρόνια. Έτσι, στις παραβάσεις που καταγράφτηκαν από τις διωκτικές αρχές, περιλαμβάνονται τα εξής: Ένα ζευγάρι, θα λέγαμε ηλικιωμένων με τις συνθήκες της τότε εποχής,  εκείνος 75 και εκείνη 63 ετών, επιτέθηκαν κατά του γαμπρού τους (ιερέως), ο μεν σύζυγος πυροβολώντας  τον ανεπιτυχώς με δίκαννο, η δε σύζυγος «δια της βακτηρίας ην έφερε, προξενήσασα επί της κεφαλής του ελαφράς εκδοράς και μώλωπας». Διαπράχτηκε επίσης ένας φόνος, με δράστη έναν 65χρονο γεωργό, ο οποίος σκότωσε τον γαμβρό του, για λόγους τιμής και οικονομικούς.  Οι διωκτικές αρχές προχώρησαν ακόμη σε  3 συλλήψεις κυνηγών χωρίς άδεια, 3 συλλήψεις για κλοπές (ενός άνδρα για κλοπή προβάτου και δύο γυναικών για διάρρηξη), δύο ατόμων, το ένα για κλοπή και υπεξαίρεση και το άλλο για τραυματισμό, και ενός φυγόδικου άνδρα κατηγορουμένου για κλοπή και διάρρηξη. Έγιναν, τέλος, 3 συλλήψεις για λιποταξία.

Πέρα από τις τρέχουσες αυτές περιπτώσεις, κατά την 30^η Ιουνίου 1923, υπήρχαν 11 φυγόδικοι, από τους οποίους, κατά ασφαλείς υπηρεσιακές πληροφορίες όπως δηλώνεται, 6 βρίσκονται στην Αμερική, 3 υπηρετούν στο στρατό και 2 διαφεύγουν στα Αντικύθηρα. Την ίδια ημερομηνία, καταγράφονται επίσης 10 φυγόποινοι, από τους οποίους, κατά τις ίδιες πληροφορίες, 4 είναι στην Αμερική, 2 στην Αυστραλία, 3 στην Κρήτη και 1 αγνώστου διαμονής. Καταζητούνται ακόμη 6 λιποτάχτες, (4 ναυτοχωροφύλακες και 2 ναύτες), οι οποίοι, φαίνεται ότι λιποτάχτησαν στο εξωτερικό.

Μια πρόσθετη ευθύνη των αστυνομικών αρχών, πέρα από την καταδίωξη και σύλληψη των κακοποιών, ήταν και η διαχείριση των πάσης φύσεως εξόριστων στο νησί. Μία   κατηγορία, μεταξύ αυτών,  αφορά το κάπως παράδοξο σύστημα εκτοπισμού συγγενών των λιποτακτών, το οποίο αρχικά εφαρμόστηκε στην Κρήτη και μετά επεκτάθηκε σε όλη την χώρα. Με αυτή την διάταξη, εξορίστηκαν στα Κύθηρα, στην περίοδο αναφοράς,  5 άτομα, από τα οποία 3 μέλη (2 γυναίκες και ένας άνδρας) της ίδιας οικογένειας. Για άλλες αξιόποινες πράξεις, εκτοπίστηκαν στα Κύθηρα ένας διαρρήκτης από την Σμύρνη και ένας επικίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια από την Μυτιλήνη.

Μια πολυάριθμη κατηγορία απελαθέντων στα Κύθηρα προερχόταν από την Δυτική Θράκη, ως αποτέλεσμα  των επιχειρήσεων των Βουλγάρων κομιτατζήδων στα  Ελληνοβουλγαρικά σύνορα, στις αρχές του 1923. Η Ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να εκτοπίσει μεγάλο αριθμό χριστιανών και μουσουλμάνων μακεδονοφώνων που βοηθούσαν τους Βουλγάρους κομιτατζήδες. Στα Κύθηρα εκτοπίστηκαν στις 9 Μαρτίου του 1923, 423 άτομα, 311 χριστιανοί και 112 τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι.  Συντηρούνται στο νησί από ένα ημερήσιο κρατικό επίδομα (2 δραχμές και μισή οκά αλεύρι κατ’ άτομο) και από την εργασία τους.

Μια ξεχωριστή ομάδα, τουλάχιστον  φαινομενικά παράνομων ανδρών, είναι οι ανυπότακτοι. Με τα δεδομένα του Στρατολογικού Γραφείου, την 30^η Ιουνίου 1923 υπήρχε ένας κατάλογος 3.592, ανυπότακτων  των κλάσεων από το 1894 έως 1923. Όμως τα τρία-τέταρτα  αυτών είχαν αποδημήσει στην Αμερική και την Αυστραλία. Πολλοί είναι Κυθηραϊκής καταγωγής που ζουν στην Μικρά Ασία, οι οποίοι είχαν  πολιτογραφεί στα Κύθηρα, χωρίς όμως ποτέ να έλθουν στο νησί, ενώ άλλοι υπηρετούσαν  στο στρατό αλλά δεν είχαν διαγραφεί από τον κατάλογο των ανυπότακτων.

Για την αντιμετώπιση της πάσης μορφής παραβατικότητας, η δύναμη της αστυνομίας των Κυθήρων αποτελείτο από τον Διοικητή Υπομοίραρχο, 1 Ενωμοτάρχη, συνήθως 1-3 Υπενωμοτάρχες και 10-15 χωροφύλακες. Από αυτούς, στον Ποταμό  υπηρετούσαν 1 Υπενωμοτάρχης και 2-3 χωροφύλακες και στα Αντικύθηρα 1 Υπενωμοτάρχης και 1-3 χωροφύλακες. Εκτός όμως από την αστυνομία, στις διωκτικές αρχές συμπεριλαμβανόταν και το Καταδιωκτικό Μεταβατικό Απόσπασμα Κυθήρων, το οποίο ήταν μια στρατιωτική αστυνομική ομάδα, αποτελουμένη από 1 Δεκανέα και  13 στρατιώτες, επιφορτισμένο με την εύρεση και σύλληψη των ανυπότακτων. Δρούσε ανεξάρτητα από τις αστυνομικές αρχές, και παρέμεινε επί τρίμηνο στα Κύθηρα, μέχρι τις αρχές του 1923. Στην περίοδο αυτή, το Απόσπασμα  συνέλαβε στο νησί 50 ανυπότακτους και τους έστειλε στο Στρατολογικό Γραφείο Ναυπλίου. Οι περισσότεροι όμως από αυτούς τακτοποιήθηκαν στρατολογικώς και επέστρεψαν σπίτι τους, ενώ για όσους είχαν φύγει στο εξωτερικό, το Απόσπασμα έλαβε  βεβαιώσεις από τους προέδρους των κοινοτήτων.

Για την απονομή της δικαιοσύνης, λειτουργούσαν στα Κύθηρα Ειρηνοδικείο και πταισματοδικείο. Το Ειρηνοδικείο συνεδρίαζε στην Χώρα κάθε Σάββατο και το Πταισματοδικείο κάθε Παρασκευή, ενώ το δικαστήριο μετέβαινε ορισμένες ημέρες της εβδομάδας στον Ποταμό. Να θυμίσω ότι ο πληθυσμός των Κυθήρων ήταν τότε περίπου 9.700 άτομα (1920).

Αναφορικά με την ενασχόληση των ανακριτικών και δικαστικών αρχών με υποθέσεις της αρμοδιότητάς τους, παρατηρούμε ότι, κατά την διάρκεια των 12 μηνών, το Πλημμελειοδικείο Κυθήρων, κατόπιν παραγγελίας του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Γυθείου, πραγματοποίησε 36 ανακρίσεις, οι οποίες αφορούσαν μια ποικιλία αξιόποινων πράξεων που καταχωρούνται στον πίνακα 1.

 

Πίνακας 1

Αξιόποινες πράξεις	Αριθμός
κλοπές	7
υπεξαιρέσεις	3
εξυβρίσεις	6
Παράνομη οπλοφορία	1
Λαθρεμπορία και αισχροκέρδεια	1
Άδικες επιθέσεις	7
Φθορές κ.λπ.	2
συκοφαντίες	2
Ασέλγειες και αποπλανήσεις	2
απάτη	1
Φθορές και υφαιρέσεις	1
μοιχεία	1
αχαρακτήριστες	2
ΣΥΝΟΛΟ	36

Πηγή: Επεξεργασία από Κυθηραΐκή Επιθεώρησις, 1923

 

Το Πταισματοδικείο ενήργησε άλλες 5 ακόμη ανακρίσεις κατόπιν παραγγελιών άλλων δικαστικών  αρχών εκτός Κυθήρων. Εξ’ άλλου, στον Διοικητή της Υποδιευθύνσεως Χωροφυλακής Κυθήρων, ασκώντας καθήκοντα Δημοσίου κατηγόρου, επιδόθηκαν, κατά το διάστημα από 21 Ιουλίου 1922- 30 Ιουνίου 1923, 29 μηνύσεις.  Στην διάρκεια όλου του έτους, υποβλήθηκαν επίσης 6 αγωγές προσωρινών μέτρων, όλες όμως διευθετήθηκαν εξωδικαστικά.

Πέραν αυτών,  διαβιβάστηκαν από τα Κύθηρα στην Εισαγγελία Γυθείου 41 μηνύσεις, στις οποίες, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται: 6 για κλοπή, 9 για εξύβριση και επίθεση, 7 για άδικη επίθεση, 1 για  φόνο από αμέλεια, 1 για ανθρωποκτονία από αμέλεια, 1 για  αποπλάνηση και ασέλγεια και 1 «επί ψευδή δηλώσει μεταφοράς πιτύρων».

Όσον αφορά την εκδίκαση ποινικών υποθέσεων, στην διάρκεια της 12κάμηνης περιόδου, υποβλήθηκαν 68 μηνύσεις αξιόποινων πράξεων, 35 στην Χώρα και 33 στον Ποταμό, πολλές από τις οποίες ήταν σε εκκρεμότητα από το 1921 (πίνακας 2).

 

Πίνακας 2

Είδος	Αριθμός
Φθορά ξένης ιδιοκτησίας	4
Κλοπή	2
Αγροζημίες	11
Απειλές	1
Αικίαι (σημ. συγγ. = άδικη επίθεση, βιαιοπραγία)	8
Προσβολή τιμής	31
Αισχροκέρδια	3
Αφορμή δημοσίου δυστυχήματος	2
Παράβαση αστυνομικών διατάξεων	3
Λιπομαρτυρίες	3
ΣΥΝΟΛΟ	68

Πηγή: Επεξεργασία από Κυθηραΐκή Επιθεώρησις, 1923

 

Οι κατηγορούμενοι στις μηνύσεις αυτές ήταν 64 άνδρες και 27 γυναίκες, και οι μάρτυρες που κλητεύθηκαν  218. Από τον παρατιθέμενο πίνακα 2, παρατηρούμε ότι από το σύνολό των 68 περιπτώσεων που εκδικάστηκαν αυτή την περίοδο, τρία είδη κυριαρχούν, τα δύο αφορούν πρόσωπα: προσβολή τιμής (46%) και  βιαιοπραγίες ( 16%), ενώ η τρίτη περίπτωση αφορά περιουσία: αγροζημίες (12%).  Κατά την ίδια εποχή, το Πλημμελειοδικείο Γυθείου εκδίκασε 38 Κυθηραϊκές υποθέσεις, μεταξύ αυτών και μία ανθρωποκτονία εξ’ αμελείας.

Συμπερασματικά, αυτό που μπορεί κανείς να συναγάγει από τα περιορισμένα αυτά δεδομένα, είναι, ότι τόσο οι διωκτικές αρχές όσο και οι ανακριτικές και δικαστικές υπηρεσίες, είχαν, μέσα σε ένα χρόνο, αρκετά έντονη ενασχόληση με την παραβατική συμπεριφορά των Κυθηρίων. Μεταξύ των διαπραχθεισών  παραβατικών πράξεων, συμπεριλαμβάνονταν ολιγάριθμα   σοβαρά εγκλήματα, όπως ανθρωποκτονίες, απόπειρα δολοφονίας, ασέλγειες και αποπλανήσεις, καθώς επίσης  και οικονομικά εγκλήματα, όπως υπεξαιρέσεις, λαθρεμπορία και αισχροκέρδεια, απάτη, κλπ. Τον χρόνο εκείνο καταγράφτηκαν ακόμη πολλές περιπτώσεις στρατιωτικής απειθαρχίας (λιποταξίες και ανυποταξίες). Οποιαδήποτε σύγκριση με το σήμερα, ακόμη και αν ήταν εφικτή, δεν θα είχε νόημα, δεδομένων των εντελώς  διαφορετικών συνθηκών τότε και τώρα, αναφορικά με το μορφωτικό επίπεδο, τις κοινωνικές συνθήκες και συνήθειες, τις νοοτροπίες και  τα βιώματα των δύο εποχών.