Πάσχα στα Επτάνησα: Πρωταγωνιστές οι φιλαρμονικές

Κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα με τον δικό της μοναδικό τρόπο. Το Πάσχα στα Επτάνησα, που το απολαμβάνουν χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, είναι γεμάτο μελωδίες και μουσική. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν οι φιλαρμονικές μεγάλων και μικρών πόλεων που δημιουργούν μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Έθιμα στην Ιθάκη

Οι ημέρες του Πάσχα στην γραφική Ιθάκη είναι ξεχωριστές, χωρίς φαντασμαγορικά έθιμα και κοσμοπολίτικες συνήθειες. Η Λειτουργία της Αγάπης την Κυριακή του Πάσχα γίνεται στο Μοναστήρι της Καθαριώτισσας, 15 χιλιόμετρα από το Βαθύ και σε υψόμετρο 600 μέτρων.  Η θέα στον κόλπο από την αυλή της μονής είναι εντυπωσιακή και το ηλιοβασίλεμα πίσω από την Κεφαλονιά συναρπαστικό

Το νησί προσφέρεται ιδιαίτερα για πεζοπορίες κατ’ ιδίαν ή με οδηγό. Πριν φύγει από το νησί, κανείς δεν πρέπει να χάσει την ευκαιρία να επισκεφθεί τον Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων στο πανέμορφο Βαθύ. Εκεί βρίσκεται η εικόνα του «Χριστού του Ελκόμενου» που αποτυπώνει στιγμές από το μαρτύριο του Θεανθρώπου, και την επισκέπτονται χιλιάδες κάθε χρόνο για προσκύνημα. Η δημιουργία της αποδίδεται στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (Ελ Γκρέκο) ή σε κάποιο από τους μαθητές του

Οι φωτιές στα Κύθηρα

Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι λάτρεις των πολύ παραδοσιακών εθίμων θα πρέπει να πάρουν το δρόμο προς το παραθαλάσσιο χωριό Αβλέμονας. Μόλις ολοκληρωθεί το ηλιοβασίλεμα, οι νέοι ανάβουν δεκάδες τενεκεδάκια πάνω στα βράχια κατά μήκος της παραλίας και από την αντανάκλαση φωτίζονται τα νερά. Οι πολυάριθμες φωτιές που λάμπουν και στη Χώρα και το Κάστρο αναδύουν μια ιδιαίτερα επιβλητική ατμόσφαιρα σε όλη την περιφορά του Επιταφίου. Και φυσικά, αμέσως μετα τον Επιτάφιο ακολουθεί πανδαισία στις ψαροταβέρνες του Αβλέμονα που γεμίζουν από τον κόσμο.

Αφού ζήσει μια μοναδική εμπειρία κατάνυξης υπό τους ήχους μαγευτικής βυζαντινής μουσικής στη Μονή Μυρτιδίων το βράδυ της Ανάστασης, ο επισκέπτης δεν μπορεί να έχει άλλο προορισμό από την Αγία Πελαγία. Εκεί, με πρωτοβουλία του Εξωραϊστικού Συλλόγου του χωριού, διοργανώνεται το πιο εντυπωσιακό γλέντι: σούβλισμα αρνιών στην παραλία δίπλα στο κύμα, ντόπιο κρασί και άλλες παραδοσιακές λιχουδιές, μουσική και χορός μέχρι το βράδυ.

Η γιορτή στο Μαραντοχώρι Λευκάδας

Το Πάσχα γιορτάζεται τόσο την Κυριακή όσο και την Δευτέρα με μεγαλοπρέπεια στο «στεριανό νησί» της Επτανήσου όπως και στα νησιά Κάλαμος και Καστός.

Τη Μεγάλη Παρασκευή, επίκεντρο των εκδηλώσεων είναι η πόλη της Λευκάδας όπου συγκεντρώνεται από νωρίς πλήθος κόσμου στον πεζόδρομο και την Κεντρική Πλατεία για να παρακολουθήσουν την περιφορά των Επιταφίων των Ενοριών που όλοι περνούν από εκεί και να ακούσουν τους ύμνους από τις μικρές εκκλησιαστικές χορωδίες. Την περιφορά του Επιταφίου της Μητρόπολης συνοδεύει η Μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρίας Λευκάδος που παραδοσιακά αποδίδει τις πένθιμες μάρτσιες «Μεγάλη Παρασκευή» και «Άμλετ».

Ιδιαίτερη εμπειρία είναι η γιορτή του Αγίου Γεωργίου στο ομώνυμο μοναστήρι στο Μαραντοχώρι, με τη λιτάνευση της εικόνας του να γίνεται πάνω σε άλογα, ως φόρος τιμής στον καβαλάρη Άγιο Γεώργιο.

Εκκλησιαστική μουσική στη Ζάκυνθο

Τα έθιμα εορτασμού των ημερών του Πάσχα στη Ζάκυνθο έχουν αρκετές ιδιαιτερότητες. Μια από αυτές είναι ότι οι ύμνοι που ακούγονται είναι τονισμένοι κατά τη Ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική ενώ μια άλλη ότι ο εσταυρωμένος εξέρχεται μετά το ενδέκατο και όχι το πέμπτο ευαγγέλιο τη Μεγάλη Πέμπτη. Οι ύμνοι που ακούγονται είναι τονισμένοι κατά τη Ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική, Ο Επιτάφιος δεν είναι ο γνωστός κεντητός, όπως στην άλλη Ελλάδα, αλλά μια αμφιπρόσωπη αγιογραφία του Χριστού που λέγεται «Αμνός» και δεν στολίζεται με λουλούδια επειδή είναι ξυλόγλυπτος και έχει επένδυση φύλλων χρυσού και βελούδου. Η έξοδος του Επιταφίου γίνεται στις 4 τα ξημερώματα του Μεγάλου Σαββάτου, από τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων και επιστρέφει στον ναό στις 5.30 π.μ . Ακολουθεί το έθιμο της «Γκλόρια» (πρώτη Ανάσταση) όπου όσοι βρίσκονται εκεί χτυπούν τα καθίσματα και σκεύη ενώ από τα παράθυρα των σπιτιών πετούν πήλινα σκεύη μιμούμενοι το σεισμό της Καινής Διαθήκης.

Οι στάμνες στην Κέρκυρα

Οι στάμνες που σπάνε αποτελούν το χαρακτηριστικότερο πασχαλινό έθιμα στα Επτάνησα. Με το νέο έτος, οι Ενετοί πετούσαν παλιά πράγματα για να κάνουν χώρο για τα καινούργια. Αυτό το έθιμο μεταφέρθηκε  με κάποιον τρόπο στην Ανάσταση στην Κέρκυρα, συμβολίζοντας το παλιό που πεθαίνει και το νέο που ξαναγεννιέται. Το Λιστόν της Κέρκυρας συγκεντρώνει τον περισσότερο κόσμο και από τα παράθυρα πετάγονται τα πιο μεγάλα πήλινα αγγεία, αλλά το ίδιο έθιμο τηρείται και στη Ζάκυνθο, στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη, όπου όμως δεν έχει την ενετική καταγωγή του κερκυραϊκού. Το σπάσιμο της στάμνας γίνεται το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου τόσο στην κεντρική πλατεία στο Ληξούρι όσο και στην πλατεία Καμπάνας στο Αργοστόλι, ενώ στη Ζάκυνθο το έθιμο λαμβάνει χώρα στην πλατεία του Αγίου Μάρκου τα ξημερώματα του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την επιστροφή του Επιταφίου στη μητρόπολη. Στη Λευκάδα το έθιμο λαμβάνει χώρα στις 12 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου στην Κεντρική Αγορά της πόλης και ο δήμος μοιράζει πήλινα κεσεδάκια για σπάσιμο.

Ιδιαίτερες συνταγές

Αντί για αρνί στη σούβλα, στα Επτάνησα παραδοσιακά το ψήνουν στο φούρνο. Όπως είναι αναμενόμενο, κάθε νησί έχει και τις δικές του ιδιαίτερες συνταγές. Στην Κέρκυρα, το Μεγάλο Σάββατο τρώνε την «τσιλίχουρδα», ένα είδος πηχτής μαγειρίτσας, και φτιάχνουν τις «κολομπίνες», που είναι άγλυκα τσουρέκια σε σχήμα συνήθως περιστεριού. Στη Ζάκυνθο τη Μεγάλη Εβδομάδα το μενού έχει όσπρια, πατάτες και αγκινάρες γεμιστές, το Μεγάλο Σάββατο σγατζέτο (μια μαγειρίτσα με ποικιλία όμως κρεατικών) και την Κυριακή αρνί ή κατσίκι ψητό στον φούρνο.