Πελοπόννησος: «Κουρελού» ο υδροφόρος ορίζοντας – Παράνομο εμπόριο νερού!

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ. Η λειψυδρία είναι το μεγάλο πρόβλημα της Πελοποννήσου. Η ξηρασία, η υπερεντατική άντληση υδάτων από γεωτρήσεις και η καθυστέρηση υδραυλικών έργων που έπρεπε να έχουν ήδη γίνει διαμορφώνει ένα τοπίο ιδιαίτερα ανησυχητικό και σίγουρο άνυδρο.

Όπως γράφει η εφημερίδα «Καθημερινή» «η «ξαφνική ξηρασία», τα έργα που λιμνάζουν και οι γεωτρήσεις που έχουν μετατρέψει τον υδροφόρο ορίζοντα σε «κουρελού». Οξύ πρόβλημα λειψυδρίας καταγράφεται το φετινό καλοκαίρι σε πολλές περιοχές της Πελοποννήσου, με τους πολίτες εν μέσω καύσωνα να βλέπουν τις βρύσες να μη βγάζουν σταγόνα για πολλές ώρες της ημέρας και τις δημοτικές επιχειρήσεις νερού από την άλλη να προειδοποιούν για διακοπές σε περίπτωση που παρατηρούνται περιστατικά σπατάλης. Τα ορατά πια αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής, η ξηρασία και η ανομβρία, οι ασταμάτητες γεωτρήσεις αλλά και τα «αρχαία» δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης έχουν συντελέσει στην έξαρση του φαινομένου».

Προβλήματα σε Λουτράκι και Βέλο – Βόχα

Στις 16 Ιουλίου, έπειτα από δέκα ήμερες και πολύωρες διακοπές νερού, πολίτες από κοινότητες των Ισθμίων και του Λουτρακίου βρέθηκαν έξω από το κτίριο της ΔΕΥΑ Λουτρακίου – Αγίων Θεοδώρων για να διαμαρτυρηθούν επειδή εν μέσω καύσωνα έμεναν για πολλές ώρες χωρίς νερό.

Αναστολή όλων των μη υδρευτικών χρήσεων των δημοτικών παροχών (άρδευση, αναψυχή κ.λπ.). Αμεση παύση των αντλήσεων από όλες τις γεωτρήσεις της παραλιακής ζώνης. Περιορισμός της κατανάλωσης αποκλειστικά εντός των οικιών. Συνεχείς έλεγχοι κατανάλωσης από το σύνολο του προσωπικού της ΔΕΥΑΛ-ΑΓ. Θ. και σταδιακά μέτρα εξοικονόμησης (προειδοποίηση, πρόστιμο, διακοπή)

Στον Δήμο Βέλου – Βόχας στην Κορινθία με τα τέσσερα κεφαλοχώρια (Βραχάτι, Ζευγολατιό, Στιμάγκα, Βέλο) το πρόβλημα είναι πιο έντονο από οπουδήποτε αλλού στην Πελοπόννησο. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ζήτημα που μετρά τουλάχιστον 15 χρόνια με τα τελευταία πέντε όμως να σημειώνεται δραματική επιδείνωση. Το νερό στην ευρύτερη περιοχή δεν είναι πόσιμο, ενώ οι πολύωρες διακοπές είναι φέτος καθημερινότητα. Μάλιστα, τον περασμένο Απρίλιο, το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας κήρυξε τον δήμο σε κατάσταση «έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας» για έξι μήνες.

Δεν είχαν νερό να σβήσουν τις φωτιές!

«Το φράγμα του Ασωπού, το οποίο δεν ολοκληρώνεται εδώ και πάνω από 20 χρόνια, μας βυθίζει κάθε χρόνο και περισσότερο στην απελπισία. Ενα στα έξι χωράφια, ανάμεσά τους και καλλιέργειες με σουλτανίνες και βερίκοκα, σταμάτησε να καλλιεργείται» περιγράφει στην «Καθημερινή» ο Αλέκος Καλλίρης, κάτοικος του τουριστικού Βραχατίου και πρώην τοπικός σύμβουλος της περιοχής.

Σύμφωνα με τον ίδιο, εννέα στους 10 κατοίκους διαθέτουν στο σπίτι τους μια μικρή δεξαμενή νερού για να μπορούν να καλύπτουν τις ανάγκες τους, τις ώρες που κόβεται το νερό. «Κοστίζουν 1.500 ευρώ για να τις αγοράσεις και να τις τοποθετήσεις, αλλά χωρίς αυτές είσαι χαμένος».

Ο δήμαρχος Βέλου – Βόχας, Θανάσης Μανάβης, έζησε φέτος με δραματικό τρόπο το πρόβλημα της λειψυδρίας, όταν ξέσπασε μια μεγάλη φωτιά στη Στιμάγκα, η οποία κατέκαψε καλλιέργειες αμπελιών και σουλτανίνας. Oπως μας έλεγε ο ίδιος τότε, οι υδροφόρες του δήμου έπρεπε να γεμίσουν με νερό από άλλες περιοχές για να συνδράμουν στην κατάσβεση.

«Παίρνουμε νερό από τις γεωτρήσεις και αυτό οριακά» συμπληρώνει. Το νερό στον δήμο μας είναι ένα νερό ακατάλληλο ακόμα και για πλύσιμο πιάτων και προσωπική υγιεινή. Για αυτό και πριν από μερικές ημέρες κοινοποίησα τις κακές αναλύσεις που παίρνουμε από τα χημεία, στην Περιφέρεια και στην εισαγγελία».

Στη Σπάρτη η ύδρευση μαστίζεται από την άρδευση

Σε συνέντευξη τύπου υποχρεώθηκαν στη Σπάρτη ΔΕΥΑ και Άρδευση προκειμένου να καταλάβουν οι πολίτες ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιούν το νερό της ύδρευσης στην άρδευση κήπων και καλλιεργειών. Το πρόβλημα έρχεται και στον δήμο Σπάρτης παρόλο που Ταϋγετος και Ευρώτας τροφοδοτούν υπόγειο και επιφανειακό υδροφόρο ορίζοντα. Το Φράγμα του Οινούντα καθυστερεί ενώ ποτέ δεν έγινα τα μικρά ανασχετικά φράγματα στον Ευρώτα. Είναι αδιανόητο αλλά σύνηθες πολίτες να «κλέβουν» νερό από τους πυροσβεστικούς κρουνούς…

Διακοπές νερού στην Πύλο και όριο καθημερινής κατανάλωσης

Σε δραστικά μέτρα έχει προχωρήσει το τελευταίο διάστημα και η ΔΕΥΑ Πύλου – Νέστορος. Μάλιστα, στις 16 Ιουλίου, η ανακοίνωση της εταιρείας για «απροειδοποίητες διακοπές νερού σε όσους ξεπερνούν την ημερήσια επιτρεπόμενη κατανάλωση» προκάλεσε τις αντιδράσεις των κατοίκων. Εκτοτε, ξεκίνησαν και σε αυτή την περιοχή πολύωρες διακοπές νερού σε πολλά δημοτικά και τοπικά διαμερίσματα, όπως η τουριστική Κορώνη, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα επάρκειας.

«Κάθε χρόνο έχουμε θέμα με την επάρκεια αλλά τα τελευταία πέντε έτη το πρόβλημα αυξάνεται. Φέτος, λόγω της ανομβρίας είναι πιο έντονο. Οι γεωτρήσεις δουλεύουν συνεχώς», λέει στην «Καθημερινή» ο Πάνος Ανδριανόπουλος, διευθυντής της ΔΕΥΑ Πύλου – Νέστορος, περιοχής που υδροδοτείται από πηγές και γεωτρήσεις.

Οσον αφορά τις πολύωρες προγραμματισμένες διακοπές νερού, ο κ. Ανδριανόπουλος εξηγεί πως αυτές συμβαίνουν για να μπορούν να γεμίζουν ξανά οι δεξαμενές και να γίνεται δίκαιη κατανομή νερού. «Είναι πολλές οι 10 ώρες διακοπής η αλήθεια είναι, αλλά τόσες χρειάζονται πολλές φορές για να γεμίσει μια δεξαμενή. Τρέχουμε να προλάβουμε καταστάσεις. Δυστυχώς παρατηρούνται προβληματικές συμπεριφορές, χρησιμοποιείται νερό ύδρευσης για άρδευση – για λαχανόκηπους για παράδειγμα – πράγμα εγκληματικό μια περίοδο σαν κι αυτή».

Έπεσε η στάθμη στη δεξαμενή Καλαμάτας

Τα καμπανάκια από την τοπική επιχείρηση νερού της Καλαμάτας ξεκίνησαν να χτυπούν τον περασμένο Απρίλιο, στα παρατεταμένα επεισόδια αφρικανικής σκόνης. Η στάθμη της δεξαμενής της πόλης έπεσε πολύ λόγω της αυξημένης κατανάλωσης νερού για καθάρισμα βεραντών, αυτοκινήτων κ.λπ. με αποτέλεσμα η επιχείρηση να εκδώσει επείγουσα ανακοίνωση για περιορισμό της σπατάλης.

Στις 16 Ιουλίου, εν μέσω καύσωνα, περίοδο που ξεκινούσαν τα προβλήματα και στο Λουτράκι, στα χωριά Αρις και Μικρομάνη της Καλαμάτας το νερό διεκόπη για ώρες. Η δημοτική επιχείρηση νερού έβαλε τότε μπρος μια κατεπείγουσα γεώτρηση στο χωριό Αρις για να λυθεί το πρόβλημα. Εκτοτε και σε αυτήν την περιοχή οι καθημερινές διακοπές νερού, για λιγότερες ή περισσότερες ώρες, έγιναν «καθεστώς».

Οι ασταμάτητες γεωτρήσεις εκφυλίζουν την ποιότητα του νερού στην Καλαμάτα, αφού ολοένα και περισσότερο θαλασσινό νερό εισχωρεί στο γλυκό νερό αυξάνοντας την αλατότητα του τελευταίου.

Ο Μιχάλης Αντωνόπουλος, γεωλόγος – γεωτεχνικός και πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Καλαμάτας, λέει πως οι ασταμάτητες γεωτρήσεις εκφυλίζουν την ποιότητα του νερού στην Καλαμάτα, αφού ολοένα και περισσότερο θαλασσινό νερό εισχωρεί στο γλυκό νερό αυξάνοντας την αλατότητα του τελευταίου (φαινόμενο υφαλμύρωσης).

«Ειδικά τα ορεινά χωριά παίρνουν ολοένα και πιο κακής ποιότητας νερό» προσθέτει. «Η δε στάθμη στις πηγές Πηδήματος στα 15 χιλιόμετρα έξω από την Καλαμάτα, οι οποίες υδροδοτούν την πόλη και μεγάλο μέρος της Μεσσηνίας, έχουν πέσει δραματικά».

Ο κ. Αντωνόπουλος αναφέρεται ακόμα και στο παλιό δίκτυο της πόλης, σημειώνοντας πως οι δεξαμενές της Καλαμάτας χρονολογούνται από το 1950 γι’ αυτό και εμφανίζουν συχνά βλάβες.

Αλλάζει η λίμνη του Πηνειού

Σημαντικά έχει μειωθεί όμως και η έκταση της τεχνητής λίμνης του Πηνειού στην Ηλεία λόγω της απουσίας βροχών, των υψηλών θερμοκρασιών και του πολύ ήπιου χειμώνα με τις περιορισμένες χιονοπτώσεις.

Λαμβάνοντας υπόψη τα δορυφορικά δεδομένα που επεξεργάστηκε το climatebook, από τον δορυφόρο Sentinel-2, στις 22 Ιουλίου 2023 η συνολική έκταση της επιφάνειας της λίμνης ήταν ~16,6 km², ενώ στις 21 Ιουλίου 2024 υπολογίστηκε στα ~9,8 km². Σε σύγκριση με τη μέση τιμή από το 2010 η έκταση της λίμνης σήμερα είναι 35–40% μικρότερη. Η έκταση της τεχνητής λίμνης του Πηνειού για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο υπολογίζεται ως μία από τις δύο μικρότερες από το 2000 που υπάρχουν δορυφορικές παρατηρήσεις πολύ υψηλής ανάλυσης. Αντίστοιχες χρονιές ξηρασίας στην περιοχή ήταν το 2008 και το 2002.

Σημειώνεται πως τα υδάτινα αποθέματα του συγκεκριμένου ταμιευτήρα χρησιμοποιούνται κυρίως για άρδευση, με τον Δήμο Ηλιδας όμως να αξιοποιεί τώρα πρόγραμμα ΕΣΠΑ για τη δημιουργία διυλιστηρίου για ύδρευση του δήμου μέσα από την τεχνητή λίμνη, έτσι ώστε να γίνει η περιοχή πιο αυτάρκης στο θέμα του νερού.

Η πτώση της στάθμης της λίμνης Πηνειού έφερε και σε αυτή την περίπτωση έκτακτα μέτρα: κλείσιμο μερικών εκ των αντλιοστασίων και διακοπές νερού. Οπως επισημάνθηκε σε πρόσφατη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Γενικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ) Πηνειού – Αλφειού, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους, η στάθμη του νερού βρίσκεται στα 77,7 μέτρα περίπου από το κατώτατο όριο, το οποίο μεταφράζεται σε 105 με 110 διαθέσιμα κυβικά, ενώ έχουν οριοθετηθεί ως «κόκκινη γραμμή» τα 70 μέτρα.

Η Κορινθία σε πορτοκαλί συναγερμό ξηρασίας

Ο Σταύρος Ντάφης, κλιματολόγος – μετεωρολόγος στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και ερευνητής στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, σημειώνει πως η Κορινθία βρίσκεται σε πορτοκαλί συναγερμό για ξηρασία.

«Στη συγκεκριμένη περιοχή εδώ και έναν χρόνο σημειώνονται κάθε χρόνο λιγότερες βροχοπτώσεις από τον μέσο όρο κάθε μήνα. Οι νομοί Ηλείας και Αργολίδας έχουν επίσης θέμα επίσης με σχεδόν έναν χρόνο βροχή κάτω από τον μέσο όρο κάθε μήνα. Ξηρασία εδάφους παρατηρούμε κυρίως στα ορεινά της Πελοποννήσου. Αρκετά ξηρά είναι τα εδάφη σε Αρκαδία, βόρεια Μεσσηνία, βόρεια Λακωνία αλλά και στα ορεινά της Ηλείας και της Αχαΐας» αναλύει ο κ. Ντάφης.

Οι καύσωνες του φετινού καλοκαιριού επιδείνωσαν το πρόβλημα μέσα από τις «ξαφνικές ξηρασίες» που προκάλεσαν. «Οταν έχουμε ξαφνική άνοδο της θερμοκρασίας και ισχυρούς ανέμους, η ξηρασία εξελίσσεται γρήγορα. Οι 40 συνεχόμενες μέρες με 40 βαθμούς Κελσίου, σε συνδυασμό με την έλλειψη νεφώσεων και τις περισσότερες ώρες ηλιοφάνειας από τον μέσο όρο, ενισχύουν την εξάτμιση. Αυτό που βλέπουμε τώρα στην Πελοπόννησο δεν είναι δηλαδή μια κλασική ξηρή περίοδος σαν αυτή που παρατηρείται κάθε χρόνο στα νησιά και στην Κρήτη, όπου σταματούν σταδιακά οι βροχές από τον Μάιο για πέντε μήνες».

«Κουρελού» ο υδροφόρος ορίζοντας

Ο Κωνστανστίνος Βουδούρης είναι καθηγητής Υδρογεωλογίας στο ΑΠΘ αλλά γέννημα θρέμμα Κορίνθιος – τους καλοκαιρινούς μάλιστα μήνες μένει στον τόπο καταγωγής του. Το πρόβλημα της λειψυδρίας τόσο στην περιοχή του όσο και σε άλλες της Πελοποννήσου το γνωρίζει από πρώτο χέρι.

Ο ίδιος μας περιγράφει ένα δυστοπικό σκηνικό. «Τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας και στη συνέχεια η λιτότητα σήκωσαν ένα μεγάλο τουριστικό κύμα σε Λουτράκι και Κόρινθο, περιοχές οι οποίες ήταν ήδη τουριστικές. Η ζήτηση για νερό αυξήθηκε κατακόρυφα σε μια περιοχή που ήδη διψούσε. Οι χιλιάδες όμως γεωτρήσεις οι οποίες ενεργοποιούνται συνεχώς στην Πελοπόννησο έχουν διατρυπήσει βαθιά όλο τον υδροφόρο ορίζοντα του γεωγραφικού διαμερίσματος και τον έχουν μετατρέψει σε “κουρελού”. Στο τουριστικό Βραχάτι και στο Ζευγολατιό παρατηρούνται φαινόμενα παράνομου εμπορίου νερού. Πολλοί που έχουν γεωτρήσεις το πουλούν κρυφά. Υδρόμετρα δεν μπήκαν ποτέ, κανείς δεν ξέρει τι γίνεται στα χωράφια. Πρέπει να επανεκκίνησει το φράγμα του Ασωπού, που λιμνάζει εδώ και 23 χρόνια. Είναι αυτό που θα σώσει την Κορινθία».

Για παράνομο εμπόριο νερού κάνει λόγο και ο δήμαρχος Βέλου – Βόχας, κ. Μανάβης. «Προσπαθούμε με νύχια και με δόντια να πετύχουμε μια ορθολογική χρήση συχνά μιλώντας έντονα στους πολίτες και την ίδια στιγμή στην περιοχή μου υπάρχουν φαινόμενα μαύρου εμπορίου νερού στις γεωτρήσεις για άρδευση» τονίζει.

Λειψυδρία, όπως δημογραφικό

«Στην Πελοπόννησο, το πρόβλημα του νερού είναι εξίσου σημαντικό με το δημογραφικό» λέει με τη σειρά του ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Δημήτρης Πτωχός, κάνοντας λόγο για ένα διαχρονικό πρόβλημα. «Είναι ένα θέμα που απαιτεί ολιστική αντιμετώπιση και σχεδιασμό. Επί της ουσίας, η Πελοπόννησος δεν είχε ποτέ έργα που να εξασφαλίζουν απρόσκοπτη ύδρευση, παρά βασιζόταν σε πηγές και γεωτρήσεις. Το πιο σημαντικό είναι να ξεκινήσουν επιτέλους με ενεργό τρόπο τα έργα που έχουν βαλτώσει για χρόνια, για μια σειρά από λόγους. Αναφέρω το φράγμα Φιλιατρινού Μεσσηνίας, έργο πνοής για την περιοχή που ήταν πολλά χρόνια σε αδράνεια, καθώς και το φράγμα Μιναγιώτικου στον Δήμο Πύλου – Νέστορος. Εργα τα οποία έχουν ξεκινήσει τώρα εκ νέου».

Ο κ. Πτωχός τονίζει όμως πως πριν από τα μεγάλα έργα απαιτούνται άμεσα άλλα μικρότερα, τα οποία και ολοκληρώνονται πιο γρήγορα: αφαλατώσεις, μικροφράγματα, κλειστά δίκτυα άρδευσης που μειώνουν δραστικά τις σπατάλες, παραποτάμιες λιμνοδεξαμενές, αξιοποίηση λυμάτων από βιολογικούς καθαρισμούς.

Για αυτή τη μεγάλη δυστοκία να προχωρούν τα νευραλγικά έργα που μπορούν να δώσουν ανάσα στις περιοχές που αντιμετωπίζουν λειψυδρία, μας μίλησε και ο δήμαρχος Λουτρακίου, Γιώργος Γκιώνης. «Εχουμε ξεκινήσει έργα επεξεργασίας των λυμάτων για να μην καταλήγουν αυτά στη θάλασσα και να επιστρέφουν στους αγρότες, από το 2022. Μιλάμε για χιλιάδες τόνου νερού. Κάποια στιγμή φτάσαμε και στους διαγωνισμούς. Οι εταιρείες έχουν κάνει τώρα νομική προσφυγή για την αναδοχή του έργου. Αυτό είναι το δημόσιο σύστημα στην Ελλάδα μέσα από το οποίο φιλτράρονται τα έργα. Η Πελοπόννησος είναι έρμαιο αυτή της κατάστασης επί δεκαετίες».

Ο ίδιος σημειώνει ακόμα πως κατά πάσα πιθανότητα την ερχόμενη εβδομάδα θα παραδοθεί μονάδα αφαλάτωσης νερού στα Ισθμια, έργο που ξεκίνησε με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανακάμψης το 2022 και πρέπει να παραδοθεί τον ερχόμενο χειμώνα. «Παρακαλέσαμε την εταιρεία να παραδοθεί μέσα στο καλοκαίρι» καταλήγει ο κ. Γκιώνης.

Forum για την Κλιματική κρίση στην Πελοπόννησο

Σε Forum που θα πραγματοποιηθεί τον Νοέμβριο στη Σπάρτη μια θεματική ενότητα αφορά στην Κλιματική κρίση και άλλη μια στη διαχείριση του νερού. Θα συμμετέχουν Κυβερνητικοί, Ακαδημαϊκοί και Αυτοδιοικητικοί παράγοντες αναλύοντας τα δεδομένα και προτείνοντας πολιτικές και λύσεις δεδομένου ότι η Πελοπόννησος έχει αρδευόμενη πρωτογενή παραγωγή, απαιτητικό τουρισμό και αναξιοποίητους φυσικούς πόρους νερού.