ΠΕΤΡΙΤΗΣ: Το πιο γρήγορο πουλί στον πλανήτη με έντονη παρουσία στα Κύθηρα. Μαρτυρίες από την εποχή των Ενετών

Οι πετρίτες είναι ένα αρπαχτικό φημισμένο για τη μεγάλη ταχύτητα που αναπτύσσει ιδίως κατά τις κάθετες εφορμήσεις του για αναζήτηση της λείας του, την οποία, συνήθως, αποτελούν άλλα πουλιά.

Αν κάνουμε μία παρουσίαση του πουλιού αυτού στις στήλες μας, αυτό οφείλεται στην παρουσία του στα Κυθηραϊκά βράχια, (είναι γνωστό ιδιαίτερα το είδος Falco peregrines) από τα πολύ παλαιά χρόνια. Είναι επίσης γνωστό από τις γραπτές πηγές του Ιστορικού Αρχείου Κυθήρων ότι κάτοικοι των Κυθήρων, από το 16^ο αι. (σίγουρα και παλαιότερα) ασχολούντο συστηματικά με την αναζήτηση μικρών πουλιών στα σημεία που έκαναν τις φωλιές τους, συνήθως σε απόκρημνα βράχια, για να τα αιχμαλωτίσουν, να τα εκπαιδεύσουν και να τα πουλήσουν στη συνέχεια σε επιφανείς βασιλικούς γόνους στη Δυτική Ευρώπη, όπου τα πουλιά αυτά ήταν περιζήτητα για την ικανότητά τους να αιχμαλωτίζουν άλλα πουλιά, τα οποία βέβαια ήταν το κυνήγι των αφεντικών τους.

Έχουν διασωθεί αρκετά συμβόλαια με πωλήσεις διαφόρων ειδών πετριτών, που καταγράφονται με επιμέλεια από τα συμβαλλόμενα μέρη, προφανώς γιατί αυτό είχε ενδιαφέρον από τους αγοραστές στο εξωτερικό. Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον η έρευνα της Ακαδημαϊκού, καθηγήτριας κυρίας Χρύσας Μαλτέζου πάνω στο θέμα. (Μπορείτε να την αναζητήσετε στον εξαιρετικό τιμητικό τόμο για την καθηγήτρια κυρία  Κούλα Κασιμάτη).

Σε παλιές αναφορές έχουν καταγραφεί διάφορα ονόματα Κυθηρίων, οι οποίοι εμπορεύονταν γεράκια, γενικά, ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη θέση είχαν τα είδη των πετριτών.

Αναφέρεται ένας Εμμανουήλ από τα Κύθηρα  να προσφέρει γεράκια στο βασιλιά της Γαλλίας, ενώ το 16^ο αι έχουμε αναφορές και για Marino da Cerigo και έναν Zuane Greco da Cerigo, οι οποίοι έλαβαν άδεια να μεταφέρουν γεράκια στη Γαλλία. Τον ίδιο αιώνα αναφέρονται, ο γερακάρης Τζώρτζης Καλούτσης και ο Παύλος Καλούτσης, ενώ ένας Σταμάτης Σεμιτέκολος αναφέρεται το 15^Ο αι. ως ενοικιαστής περιοχών στις οποίες μπορούσε να κυνηγά γεράκια.

Στα Κύθηρα φαίνεται ότι οι τόποι που φώλιαζαν τα γεράκια ήταν πολλοί (σημαντικότεροι πρέπει να ήταν το Μυλοπόταμο και τα Μητάτα, γιατί αναφέρονται περισσότερες φορές, ενώ ανήκαν στους Βενιέρους τότε και όχι στο Ενετικό δημόσιο).

Για το λόγο αυτό οι κυνηγοί ζωντανών μικρών πουλιών για εκπαίδευση και μετά πώληση στη Δύση ήταν πολλοί επίσης, ενώ για τη συλλογή των πουλιών χρειαζόταν ειδική άδεια και γίνονταν αναθέσεις αρχικά και δημοπρασίες στη συνέχεια για να έχουν αποκλειστικό δικαίωμα στη δραστηριότητα αυτήν. (Κάτι ανάλογο με το αλάτι σήμερα).

Το 1592 αναφέρεται στο αρχείο Κυθήρων συμβόλαιο ανάμεσα στον Τζώρτζη Βενέρη του Μωυσή και τον Νικολό Κασιμάτη του Λέου για να δώσει ο πρώτος στο δεύτερο πουλιά να τα πουλήσει σε κυνηγούς στην Κωνσταντινούπολη. Τα πουλιά ήταν, 27 γεράκια διαφόρων ειδών (σακάροι, πελεγρίδοι, λανέροι, τριτζάλια, αστόροι και πετρίτες, ενώ μερικά από αυτά είναι είδη πετριτών. Σημασία έχει ότι η αξία των 27 αυτών πουλιών ήταν πάνω από 1000 υπέρπυρα, ποσό πολύ μεγάλο για την εποχή αυτή.

Γι’  αυτό το λόγο άλλωστε αγοραστές ήταν πάντα βασιλιάδες, πρίγκιπες και άλλοι ευγενείς, οι οποίοι μπορούσαν να διαθέσουν μεγάλα ποσά, αλλά και να συντηρούν γεράκια για κυνήγι, κάτι που απαιτούσε επίσης πολλά χρήματα.

Μία αναφορά από τις σχετικά πρόσφατες πηγές δίνει την πληροφορία ότι η αναζήτηση των πετριτών στις φωλιές τους για να γίνουν κυνηγετικά πουλιά αργότερα, συνεχιζόταν μέχρι τα μέσα του 19^ου αι. τουλάχιστον. Διαβάζουμε σε ενθύμηση του ιερέως Δανιήλ Βαρυπάτη ότι ένας θείος του, ο Πέτρος Δαπόντες, έπεσε από τα βράχια της Χύτρας και σκοτώθηκε την 1^η Σεπτεμβρίου 1856 στην προσπάθειά του να πιάσει πετρίτες!

Το πουλί αυτό, με τις σπάνιες θηρευτικές του ικανότητες φωλιάζει στα απόκρημνα βράχια στη νησίδα Χύτρα, στην οποία πάντα τα κυνηγούσαν με μανία οι ντόπιοι, φαίνεται όμως ότι εξακολουθεί να φωλιάζει και σε πολλά σημεία των Κυθήρων. Μάλιστα, καίτοι απαγορεύεται αυστηρά, Κυθήριοι έκαναν τα παλαιότερα χρόνια κυνηγετικές εξορμήσεις στα Αντικύθηρα, στα βράχια των οποίων ήταν άφθονοι οι πετρίτες.

Ευτυχώς τελευταία, καίτοι το κυνήγι τους δεν σταμάτησε ποτέ, έχει περιοριστεί αισθητά, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλέον ούτε ο φόβος για τους λαθροθήρες, αφού δεν υφίστανται σχεδόν καθόλου έλεγχοι! Φυσικά δεν είναι μόνο το κυνήγι ο εχθρός των πουλιών αυτών. Στις δεκαετίες του 1950-1960 μεγάλη θραύση στα είδη αυτά των γερακιών έκαναν τα φυτοφάρμακα, τα οποία έφθαναν στους οργανισμούς άλλων πουλιών, που ήταν θηράματα των πετριτών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γενούν αυγά με εύθραυστο κέλυφος, λόγω κακής προσλήψεως ασβεστίου και έτσι είχαμε λιγότερους νεοσσούς με σημαντικές επιπτώσεις στη μείωση των πληθυσμών.

Πάντως, θεωρείται ενθαρρυντικό ότι εμφανίζεται ανάκαμψη των πληθυσμών των πετριτών σε διάφορες περιοχές των Κυθήρων, καίτοι αυτή η διαπίστωση προέρχεται από εμπειρικές παρατηρήσεις παλαιών κυνηγών. Πάντως έχει ενδιαφέρον ότι το καλοκαίρι του 2007, που γινόταν η συναυλία του Διον. Σαββόπουλου πάνω στο κάστρο της Χώρας είχαν κάνει την εμφάνισή τους στον νυχτερινό ουρανό, τον οποίο φώτιζαν οι προβολείς 1-2 δεκάδες πετρίτες, οι οποίοι είχαν ενοχληθεί από τους προβολείς και τον έντονο θόρυβο και είχαν αφήσει τις φωλιές τους.

Και κάτι τελευταίο σχετικά με την ταχύτητα. Σύμφωνα με επίσημες μελέτες η ανώτατη ταχύτητα του αρπαχτικού αυτού σε κάθετη πτήση έχει καταμετρηθεί στα 389χλμ/ώρα. Και αυτή, που απέχει από αναφορές για πολλαπλάσιες ταχύτητες πάντως, κατατάσσει τους πετρίτες στα ταχύτερα πουλιά στη γη!

Ε. Π. ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ