Πληθωρισμός: Μας κλέβουν εν ψυχρώ, πιάστε τους

«Οι κερδοσκόποι δρουν ανεξέλεγκτοι και κάποιος πρέπει να τους σταματήσει». Τόσο απλό (και ταυτόχρονα περίπλοκο) είναι αυτό που συμβαίνει. Τα στοιχεία της Eurostat για τον πληθωρισμό του Οκτωβρίου επιβεβαίωσαν όσα ζούμε στα σουπερμάρκετ. Ο τιμάριθμος, από 2,4% τον Σεπτέμβριο, αυξήθηκε τον Οκτώβριο στο 3,9% . Με όρους αστυνομικής ταινίας, γύρω από τα ράφια θα έπρεπε να υπάρχουν πια κόκκινες κορδέλες με την επιγραφή «crime scene».

Δεν απαιτούνται άλλες εκθέσεις διεθνών οργανισμών για να πιστοποιηθεί ότι οι αυξήσεις στα τρόφιμα είναι κατά το ήμισυ (τουλάχιστον και last year) αποτέλεσμα αισχροκέρδειας. Η διάγνωση που επιβεβαιώνουν η Eurostat και το ΔΝΤ έχει γίνει εδώ και καιρό, από την απλή παρατήρηση που κάνουν κάθε μήνα οι καταναλωτές για τα προϊόντα που χρειάζονται.

Το κράτος δεν βρίσκεται πια στην εποχή που ο λοιδωρούμενος αλλά δικαιωθείς Κίμων Κουλούρης έκανε ελέγχους στις λαϊκές. Διαθέτει ψηφιακά εργαλεία με τα οποία μπορεί να βρει τις (πολυεθνικές) επιχειρήσεις που πωλούν το ίδιο προϊόν σε διπλάσια τιμή από ό,τι στην Ολλανδία και στη Γερμανία. Σε χώρες, δηλαδή, όπου οι μισθοί είναι διπλάσιοι από την Ελλάδα.

Συνδυαστικά, ο μέσος μισθωτός στη χώρα μας πληρώνει επί της ουσίας, με βάση τα εισοδήματά του, το ίδιο προϊόν δύο, ίσως και τρεις φορές ακριβότερα από έναν Βορειοευρωπαίο. Ενδεικτικά, τα απορρυπαντικά ρούχων πωλούνται έως και 361% ακριβότερα στην Ελλάδα σε σύγκριση με τη φθηνότερη αγορά της ΕΕ, που είναι η Ιρλανδία (στοιχεία της Επιτροπής Ανταγωνισμού).

Είναι προφανές ότι οι κινήσεις που έχει κάνει από τον Ιούλιο το υπουργείο Ανάπτυξης δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Το φαινόμενο αυτό έχει συμβεί ξανά.

Τους τελευταίους μήνες του 2021 και στις αρχές του 2022 οι πολίτες βίωναν το σοκ των υπέρογκων λογαριασμών του ρεύματος (όλων των εταιρειών). Η αρχική αντίδραση, τότε, της κυβέρνησης μοιάζει με τη στάση που τηρούν σήμερα κάποια στελέχη της για την ακρίβεια στα τρόφιμα. Υποτίμηση του θέματος, μετάθεση ευθυνών στους καταναλωτές (τότε άναβαν πολύ τον θερμοσίφωνα, σήμερα δεν ψάχνουν τις προσφορές στα ράφια), ημίμετρα όπως τα καρτελάκια για μείωση 5% σε προϊόντα που έχουν ήδη αυξηθεί από 30% ως 100%. Το 2022 παρενέβη ο Μητσοτάκης και έλυσε το θέμα των λογαριασμών του ρεύματος επιδοτώντας οριζόντια την κιλοβατώρα.

Σήμερα, το ζήτημα της ακρίβειας στα τρόφιμα είναι πιο περίπλοκο και δυσεπίλυτο για τα ελληνικά δεδομένα. Στη μικρή χώρα όπου όλοι γνωρίζoνται με το μικρό τους όνομα είναι εύκολο κάποιοι να συμφωνήσουν μεταξύ τους για τις τιμές. Ο ανταγωνισμός δεν λειτουργεί. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ίδιες επιχειρήσεις πουλάνε ακόμη και μισοτιμής (σε σύγκριση με την Ελλάδα) το ίδιο προϊόν σε ένα σουπερμάρκετ της Γερμανίας. Διότι εκεί ο ανταγωνισμός λειτουργεί και πρέπει να παλέψουν με τους άλλους για να αποσπάσουν ένα μερίδιο των πωλήσεων.

Η πρόσφατη ιστορία είναι διδακτική. Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Σούπερ Μάρκετ Ελλάδος (ΣΕΣΜΕ). Εχουν περάσει 18 χρόνια από τη διάλυσή του, το 2015. Τη χρονιά εκείνη η Επιτροπή Ανταγωνισμού επέβαλε πρόστιμα 18 εκατ. ευρώ στον ΣΕΣΜΕ και σε επτά αλυσίδες σουπερμάρκετ, για εναρμονισμένη πρακτική στο εγχώριο λιανεμπόριο τροφίμων.

Το 2023 οι έξι μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ της ελληνικής αγοράς αποφάσισαν να συνδικαλιστούν, συστήνοντας την Ενωση Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ).

Ο υπουργός Ανάπτυξης, Κώστας Σκρέκας, που έχει στα χέρια του την καυτή πατάτα, επιτέθηκε στην Επιτροπή Ανταγωνισμού: «Θέλουμε αποτελέσματα, δεν θέλουμε ρεπορτάζ, το ρεπορτάζ το κάνει ο καταναλωτής κάθε μέρα όταν πάει στο σουπερμάρκετ (…) Από τη στιγμή που υπάρχει υποψία για εναρμονισμένη πρακτική ή δεσπόζουσα θέση από εταιρείες για τις τιμές στο ράφι, θα πρέπει να γίνονται έλεγχοι» ανέφερε την Τετάρτη. Βεβαίως και ο ίδιος, με αυτή τη δήλωση, περισσότερο σαν σχολιαστής ακούγεται, παρά σαν υπουργός που αντιμετωπίζει το πρόβλημα.

Την Πέμπτη το υπουργείο Ανάπτυξης ανακοίνωσε βαριά πρόστιμα (σε Procter & Gamble και Unilever, αναλυτικά εδώ) μετά την προειδοποίηση Μητσοτάκη (18/10) ότι «η Ελλάδα δεν είναι μπανανία». Είναι μια αρχή και συνάμα ένα καμπανάκι αφύπνισης στο εσωτερικό της κυβέρνησης και πάλι από τον Πρωθυπουργό. Ωστόσο είναι αβέβαιο αν χωρίς συνέχεια -και ειδικά σε αυτό το timing όπου τα πράγματα έχουν ξεφύγει- μπορεί να αποτελέσει τομή. Πόσο αποτρεπτικό είναι το πρόστιμο με βάση τους τζίρους των πολυεθνικών και πόσο θα λειτουργήσει για τον παραδειγματισμό και των υπόλοιπων μένει ασφαλώς να φανεί τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες. Αρκεί κάποιος να παρακολουθεί τι συμβαίνει στα σουπερμάρκετ.

Μια πηγή ανησυχίας είναι πως οι έρευνες της Επιτροπής Ανταγωνισμού που επέτρεψαν τα πρόστιμα κινήθηκαν αργά, βασανιστικά αργά, ενώ η κερδοσκοπία στα σουπερμάρκετ έχει γενικευθεί πολύ πέρα από τα απορρυπαντικά. Μοιάζει με τζόγο και καζίνο, όπου οι παίκτες είναι από πριν σίγουροι ότι θα κερδίσουν επειδή έχουν «πειράξει» τη ρουλέτα. Είναι προφανές ότι βδομάδα με τη βδομάδα κάποιοι παίζουν ένα θρασύτατο παιχνιδάκι φουσκώματος των τιμών σε βάρος της μεσαίας τάξης και των πιο αδύναμων καταναλωτών.

Εδώ και καιρό δρούσαν ανενόχλητοι, αν όχι ευεργετούμενοι από το «ιό» της άρνησης του προβλήματος που κατέλαβε (όπως με το ρεύμα το 2022) μερίδα των κυβερνητικών στελεχών. Αν το «μήνυμα» που έστειλε η παρέμβαση Μητσοτάκη (με τα πρόστιμα που προανήγγειλε και επιβλήθηκαν) δεν είναι η αρχή μιας συστηματικής προσπάθειας, αλλά μια μεμονωμένη κίνηση, δεν πρόκειται να αλλάξουν και πολλά.