«Πόλεμοι» του νερού στη Γαλλία: Εικόνα από το μέλλον της Μεσογείου;

Πυκνά σύννεφα δακρυγόνων, καμένα φορτηγά, πυροβολισμοί, σοβαρά τραυματίες… Οι εικόνες από τις συγκρούσεις μεταξύ των δυνάμεων της τάξης και των διαδηλωτών στα χωράφια του Sainte-Soline στη Γαλλία ήταν σχεδόν σουρεαλιστικές. Στο επίκεντρο της σύγκρουσης: οι μέγα- ταμιευτήρες.

 

#SainteSoline Tirs de mortiers, jets de cocktails Molotov et de projectiles divers sur les #gendarmes. Opération de gendarmerie en cours pour repousser les assauts d’une foule extrêmement violente. Evitez le secteur. pic.twitter.com/szA7Mqtp6k

— Gendarmerie nationale (@Gendarmerie) March 25, 2023

Οι διαδηλωτές καταγγέλλουν μονοπώλιο του νερού από λίγους αγρότες εις βάρος της πλειοψηφίας. Σε ένα πλαίσιο επαναλαμβανόμενων ξηρασιών που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, η δίκαιη μοιρασιά του νερού γίνεται μείζον θέμα κοινωνικής ρήξης.

Η «Bassines Non Merci», μια ομάδα πίεσης που συγκεντρώνει περιβαλλοντικές ενώσεις, συνδικάτα και αντικαπιταλιστικές ομάδες, διοργανώνει εδώ και καιρό διαμαρτυρίες ενάντια σε αυτό που υποστηρίζει ότι είναι μια “αρπαγή του νερού” από την “αγροτική βιομηχανία” στη δυτική Γαλλία.

 

Alors que les cortèges se rapprochent toujours plus de la #megabassine, des voltigeurs en quads de déploient sur les routes alentour #SainteSoline #megabassines pic.twitter.com/VG2iM7rU1O

— BassinesNonMerci (@BassinesNon) March 25, 2023

Στο χωριό Sainte-Soline, στο διαμέρισμα Deux-Sèvres, βρίσκεται σε εξέλιξη η ανάπτυξη γιγαντιαίων «λεκανών» νερού για την άρδευση των καλλιεργειών, γεγονός που οι πολέμιοι τους υποστηρίζουν ότι προκαλεί στρεβλώσεις στην πρόσβαση στο νερό εν μέσω συνθηκών ξηρασίας.

Ο ταμιευτήρας νερού Sainte-Soline είναι η δεύτερη από τις 16 τέτοιες εγκαταστάσεις, μέρος ενός σχεδίου που αναπτύχθηκε από μια ομάδα 400 αγροτών που έχουν οργανωθεί σε έναν συνεταιρισμό νερού για να μειώσουν σημαντικά τη χρήση του νερού του δικτύου το καλοκαίρι.

 

Οι υπαίθριοι ταμιευτήρες, καλυμμένοι με πλαστικό μουσαμά, γεμίζουν με άντληση νερού από τα επιφανειακά υπόγεια ύδατα το χειμώνα και μπορούν να αποθηκεύσουν έως και 650.000 τετραγωνικά μέτρα νερού.

Το νερό αυτό χρησιμοποιείται για άρδευση το καλοκαίρι, όταν δεν βρέχει. Ο Υπουργός Γεωργίας, Μαρκ Φρεσνό, κάνει λόγο για ένα «ενάρετο σχέδιο» ενώ ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν έκανε λόγο για «ανθρώπους που θέλουν να διεξάγουν απλά έναν πόλεμο» προσθέτοντας ότι «αυτό είναι απαράδεκτο».

Το πρόβλημα είναι ότι η μόνη διαθέσιμη επιστημονική έκθεση για το θέμα, που δημοσιεύθηκε από το Γραφείο Γεωλογικών και Ορυκτών Ερευνών (BRGM), δεν συμπεριέλαβε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη μοντελοποίησή της. Το έργο θα μπορούσε να αυξήσει τη ροή των ποταμών κατά 5 έως 6% το καλοκαίρι και να τη μειώσει κατά 1% το χειμώνα, αλλά αυτό δεν λαμβάνει υπόψη τις επαναλαμβανόμενες ξηρασίες που προκαλούνται από την κλιματική κρίση, μεταξύ άλλων και το χειμώνα. Στο Twitter, η υδροκλιματολόγος Φλοράνς Χαμπέτ  γράφει ότι “οι μεγάλες ξηρασίες καθιστούν αναποτελεσματικό αυτό το είδος υποκατάστασης”.

 

L’impact cumulé des retenues n’est pas si évident à mettre en évidence sur nos territoires du fait du réseau d’observations non adapté. L’expertise collective en se basant sur la littérature internationale a pourtant mis en évidence de nombreux impactshttps://t.co/DbWdP6hBwx
10/

— florence habets (@florencehabets) October 31, 2022

Αυτό που γενικά καταγγέλλουν οι πολέμιοι των μέγα- ταμιευτήρων είναι η επιδίωξη ενός παραγωγικού γεωργικού μοντέλου που είναι πολύ υδροβόρο, ευνοώντας τους μεγάλους καλλιεργητές δημητριακών και αραβοσίτου. “Με την αύξηση των ξηρασιών, συνειδητοποιούμε ότι το νερό είναι το πολυτιμότερο αγαθό μας. Οι λεκάνες είναι άδικες γιατί αποτελούν ιδιοποίηση και ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων από λίγους σε βάρος της πλειοψηφίας”, καταγγέλλει η γενική γραμματέας της Europe Écologie Les Verts, Μαρίν Τοντελιέ.

Οι λίγοι σε αυτή την περίπτωση είναι οι αγρότες που πληρώνουν στον συνεταιρισμό. Ενώ οι υποστηρικτές των μέγα ταμιευτήρων διαβεβαιώνουν ότι θα ωφελήσουν όλους τους αγρότες,, η δημοσιογράφος της Le Monde, Μαρτίν Βαλό, μας υπενθυμίζει: “Σε περίπτωση νομαρχιακού διατάγματος συναγερμού ξηρασίας, μόνο οι αγρότες που είναι συνδεδεμένοι με τις λεκάνες έχουν το δικαίωμα να συνεχίσουν την άρδευση. Όχι οι υπόλοιποι”.

Ξηρότερος χειμώνας των τελευταίων 60 ετών

Στις 20 Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους, η Γαλλία έσπασε ένα ρεκόρ, καθώς επί 32 συνεχείς ημέρες δεν είχε βροχή. Η χώρα βίωσε τον ξηρότερο χειμώνα της εδώ και περισσότερα από 60 χρόνια.

Η χιονόπτωση στις γαλλικές Άλπεις, τα Πυρηναία και άλλες οροσειρές ήταν επίσης πολύ μικρότερη από το συνηθισμένο φέτος. Αυτές οι βροχοπτώσεις είναι ζωτικής σημασίας για την πλήρωση των ποταμών και των δεξαμενών, προκαλώντας ανησυχίες για τις προμήθειες κατά το υπόλοιπο του έτους.

Σχεδόν όλα τα γαλλικά διαμερίσματα επλήγησαν από περιορισμούς στην παροχή νερού το 2022 και 700 δήμοι αντιμετώπισαν δυσκολίες με την παροχή πόσιμου νερού.

Αρκετές αρχές έχουν ήδη εισαγάγει περιορισμούς φέτος Η Ντρομ και η Αρντές έχουν τεθεί σε έγκαιρη προειδοποίηση ξηρασίας. Ενθαρρύνουν τους κατοίκους να περιορίσουν τη χρήση νερού.

Τα ανατολικά Πυρηναία, η Εν, η Μπους -ντι-Ρον και η Βαρ  βρίσκονται επίσης σε κατάσταση συναγερμού και οι κάτοικοι των περιοχών αυτών απαγορεύεται να ποτίζουν το γκαζόν τους, να γεμίζουν πισίνες ή να ποτίζουν καλλιέργειες.

Ο Γάλλος υπουργός Περιβάλλοντος, Κριστόφ Μπεσί , ανακοίνωσε νωρίτερα φέτος ότι η κυβέρνηση επεξεργάζεται ένα σχέδιο «κατά της ξηρασίας» ενόψει της κρίσης. Είπε ότι η μέση κατανάλωση νερού των 150 λίτρων ανά άτομο την ημέρα δεν είναι βιώσιμη και κάλεσε όλες τις βιομηχανίες να μειώσουν τη χρήση τους.

Κατακόρυφη αύξηση των συγκρούσεων για το νερό

Οι περιορισμοί φέρνουν μοιραία αντιδράσεις και εντάσεις. Η κλιματική αλλαγή που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη αναμένεται να αυξήσει πολύ και τις αντιδράσεις και τις εντάσεις.

Σύμφωνα με τον Πίτερ Γκλέικ ομότιμο πρόεδρο του Ινστιτούτου Ειρηνικού, ο οποίος μελετά τις συγκρούσεις για το νερό εδώ και δεκαετίες, “η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει αναμφισβήτητα τις ίδιες τις συνθήκες που συμβάλλουν στις συγκρούσεις για το νερό: την ξηρασία, τη λειψυδρία και τις ανισότητες”.

Και συνεχίζει:

«Οι συγκρούσεις για το νερό έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία 20 χρόνια, σύμφωνα με τη μελέτη. Οι συνάδελφοί μου έχουν γράψει για πολλές από αυτές. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι συγκρούονται σε μέρη της Αφρικής για την πρόσβαση στο νερό, συγκρούσεις που γίνονται ακόμη πιο έντονες σε μια περιοχή που έχει υποφέρει από ασυνήθιστα μεγάλες ξηρασίες. Στο Ιράν έχουν ξεσπάσει αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες για την έλλειψη νερού. Η μοιρασιά του νερού έχει διχάσει πολλά πρώην σοβιετικά κράτη της Κεντρικής Ασίας που εκτείνονται στον ποταμό Αμού Νταρία».

Από το 2000, επισήμανε ο Γκλέικ, το ένα τέταρτο των συγκρούσεων που προκλήθηκαν από την πρόσβαση στο νερό έγιναν σε τρεις περιοχές με έλλειψη νερού που έχουν πληγεί από την υπερθέρμανση του πλανήτη: τη Μέση Ανατολή, τη Νότια Ασία και την υποσαχάρια Αφρική.

Το φαινόμενο ωστόσο είναι πια έντονα αντιληπτό και στον δυτικό κόσμο.

Έκθεση του ΟΗΕ προειδοποίησε πρόσφατα ότι τα αποθέματα νερού σε όλο τον κόσμο κινδυνεύουν όλο και περισσότερο από τη «βαμπιρική υπερκατανάλωση».

Η Ευρώπη βρίσκεται σε ξηρασία από το 2018, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Γκρατς στην Αυστρία. Οι ερευνητές λένε ότι η κατάσταση του νερού είναι πλέον «πολύ επισφαλής».

Οι χώρες σε ολόκληρη την ήπειρο παλεύουν για επαρκή αποθέματα νερού ακόμη και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Οι χαμηλές βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις σημαίνουν ότι οι ήδη μειωμένες προμήθειες δεν έχουν αποκατασταθεί κατά τη διάρκεια αυτής της τυπικά υγρής περιόδου.

Στη βόρεια Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία, η κατάσταση «εγείρει ανησυχίες για την παροχή νερού για ανθρώπινη χρήση, τη γεωργία και την παραγωγή ενέργειας», σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών της ΕΕ για την ξηρασία στην Ευρώπη.

Και, όπως αναφέρει, η Ευρώπη και η περιοχή της Μεσογείου ενδέχεται να βιώσουν ένα ακόμη ακραίο καλοκαίρι φέτος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει ότι θα μπορούσε να είναι ένα ακόμη πιο ξηρό καλοκαίρι από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια, με τις βροχοπτώσεις των επόμενων εβδομάδων να είναι καθοριστικές για το τι θα συμβεί.