Πώς θα φτάσουμε στο 2050;

Η συζήτηση με την οποία έκλεισε το συνέδριο του Κύκλου Ιδεών (το think tank του Ευάγγελου Βενιζέλου) είχε ως θέμα την Ελλάδα του 2050. Με ένα ερωτηματικό δίπλα στη χρονολογία που θα επέτρεπε στον ιστορικό του μέλλοντος να αναγνωρίσει ελαφρυντικά στην προσπάθεια των ομιλητών. Αλλωστε τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε μάθει να ζούμε με την επιβεβαίωση του απρόβλεπτου και τη διάψευση του προβλεπόμενου.

Η συζήτηση αυτή, λοιπόν, (Βενιζέλος, Κωστής, Παπαχελάς, Χωμενίδης, με συντονισμό Ν. Λυμπεράκη) ξεκίνησε με ένα απλό εύρημα. Γύρισε 27-28 χρόνια στο παρελθόν, στο 1995, όση είναι και η απόσταση που μας χωρίζει από το 2050. Και ναι, πάνελ και ακροατήριο συμφώνησαν ότι πολλά από τα σημαντικά που ήρθαν, μας προέκυψαν από τη σφαίρα του αναπάντεχου. Συνεπώς έτσι θα είναι και η διαδρομή προς το μέλλον και, πιθανότατα, με ακόμα μεγαλύτερες αναταράξεις καθώς η Ιστορία υιοθετεί πλέον κινηματογραφικό χρόνο.

Ομως εγώ έμεινα στο 1995 λίγο παραπάνω. Γιατί συνειδητοποίησα ότι όλα αυτά που ακούστηκαν στο τόσο ενδιαφέρον διήμερο, ήταν κατά βάση στοχασμοί που, στον πυρήνα τους, θα μπορούσαν να διατυπωθούν και το 1995. Και τότε συζητούσαμε για τα πλεονεκτήματα και τις παθογένειες της χώρας, επισημαίναμε την ανάγκη για δημιουργική εξωστρέφεια, καλύτερη Παιδεία και Δικαιοσύνη, βελτίωση του συστήματος Υγείας. Από τότε ως σήμερα έχει έρθει ο κόσμος ανάποδα, όμως αυτά τα θέματα δεν έπεσαν από το τραπέζι μας. Μεσολάβησε, βέβαια, μία διδακτική χρεοκοπία και η οδυνηρή διαδικασία ενηλικίωσης με τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο πολλές από τις μεγάλες εθνικές εκκρεμότητες παραμένουν ανοιχτές.

Για ποιο λόγο, αλήθεια, συμβαίνει αυτό; Δεν ευθύνεται μόνο η Παιδεία. (Παρεμπιπτόντως, ο καθηγητής Ιστορίας Κώστας Κωστής πρότεινε την επόμενη χρονιά να κληθούν στο συνέδριο σπουδαστές των ΕΠΑΛ και όχι καλοβαλμένοι φοιτητές που, ούτως ή άλλως, θα φύγουν στο εξωτερικό. Ετσι, για να καταλάβουμε πού βρίσκεται το επίπεδο…)

Σίγουρα ευθύνεται η ποιότητα της πολιτικής που παράγεται στη χώρα. Ο Βενιζέλος είπε ότι τα κόμματα λειτουργούν με «σταλινικό λεξιλόγιο» (μάχες, συστράτευση κλπ), ενώ η πολιτική διαχείριση γίνεται, υπό ομαλές συνθήκες, με το βλέμμα στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Αλλά ακόμα και αν τα κόμματα άρθρωναν διαφορετικό λόγο, δεν γνωρίζουμε αν θα κέρδιζαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από τους πολίτες. Η έρευνα της Metron Analysis, που παρουσίασε ο Στράτος Φαναράς, έδειξε ότι και η κοινή γνώμη παίρνει κάτι από τον κυνισμό των πολιτικών. Ας πούμε οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ο Πρωθυπουργός είπε ψέματα στο θέμα των υποκλοπών, πλην όμως αυτό δεν φαίνεται να αλλάζει τους συσχετισμούς. Επίσης οι περισσότεροι δηλώνουν ότι οι θέσεις τους δεν ταυτίζονται με τις θέσεις του κόμματος που ψηφίζουν. Συνεπώς κάτι δεν πάει καλά στη συνομιλία της κοινωνίας με την πολιτική. Υπάρχουν παρεμβολές από την κοινωνική δικτύωση και την τοξικότητα του δημόσιου λόγου.

Τι πρέπει να κάνουμε; Το διαχρονικό «να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας» φορέθηκε και σε αυτό το συνέδριο. Να ασχοληθούμε με το δημογραφικό πρόβλημα, προσελκύοντας πληθυσμούς, κατά προτίμηση από την Ανατολική Ευρώπη. Ο επιχειρηματίας Θόδωρος Φέσσας υπολόγισε ότι η Ελλάδα είναι μία χώρα που μπορεί εύκολα να «στεγάσει» πληθυσμό 25 εκατομμυρίων, αρκεί να δεχθούμε κάποιες εκπτώσεις στα του πολιτισμού. Μάλιστα η σχετική συζήτηση, των επιχειρηματιών, ήταν και η πλέον αισιόδοξη καθώς ειπώθηκαν και πολλά για τις επιτυχίες της χώρας -ναι, έχουμε και τέτοιες, πολλές. Τι άλλο πρέπει να γίνει; Να κάνουμε την αυτοκριτική μας, να βελτιώσουμε το επίπεδο του δημόσιου λόγου (μεγάλη πληγή η φθηνή δημοσιογραφία) και να γίνουμε, επιτέλους, μία βαρετή χώρα, όπως είπε ο Παπαχελάς. Ο Βενιζέλος θύμισε, επίσης, ότι τα ελληνικά είναι η γλώσσα των Ευαγγελίων και το ολυμπιακό κίνημα έχει ελληνική σφραγίδα. Είναι αγαθά αξιοποιήσιμα, μαζί με τη φυσική θέση και το κάλλος της χώρας. Ο… παραδοσιακά απαισιόδοξος Κώστας Κωστής, από την άλλη, πιστεύει ότι η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει «το Ντιτρόιτ της Ευρώπης». «Ενα πολιτικό σύστημα που δεν εξελίσσεται, μία οικονομία ευάλωτη και ένα άδικο κοινωνικό πλαίσιο, δεν οδηγούν σε ένα καλό μέλλον». Ο Χωμενίδης το είπε μέσα σε λίγες λέξεις: «πρέπει να επανεφεύρουμε τον εαυτό μας. Αυτό δεν το έχουμε καταφέρει ακόμα».

Συνήθως από τέτοιου είδους συνέδρια, όσο πολύτιμα και αν είναι για τον ευρύτερο προβληματισμό, όσο και αν είναι χρήσιμο να τα παρακολουθήσετε, δεν βγαίνουν ειδήσεις. Από αυτό το συνέδριο κρατάμε την απαισιοδοξία του Ευάγγελου Μυτιληναίου, της Protergia, που προέβλεψε ότι η ενεργειακή κρίση θα συνεχιστεί, γιατί δεν ξεκίνησε με τον πόλεμο, αλλά με την «πράσινη στροφή» της Ευρώπης. Και σημειώνουμε την απάντηση που έδωσε ο «απελεύθερος» Βενιζέλος για το ενδεχόμενο επιστροφής του στη Βουλή. «Εδώ είμαστε, αν ο τόπος μας χρειαστεί, ξέρει πού θα μας βρει». Αυτό το έχει γράψει και στις «Εκδοχές Πολέμου» στο βιβλίο με το οποίο ιστορεί την προσωπική του περιπέτεια στη διαχείριση της κρίσης.