Πώς το πολύ αλάτι επηρεάζει τον εγκέφαλο

Ο Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Γιώργος Μίλεσης, εξηγεί πώς το αλάτι μπορεί να μας βλάψει και με άλλους τρόπους, πέρα από αυτούς που φανταζόμασταν.

Αν βάζεις αλάτι στο φαγητό πριν καν το δοκιμάσεις αν του… λείπει, μάλλον πρέπει σιγά σιγά να αναθεωρήσεις. Μπορεί να νιώθεις ότι (μόνο) αυτό θα δώσει νοστιμιά στο πιάτο σου, αλλά δεν είναι και τόσο αθώο.

«Μετά το pop, δεν έχει stop»
Ξεκινώντας από τα πιο «απλά», σκέψου ότι το αλάτι θα σε κάνει να φας περισσότερο εξ ορισμού. Όσο πιο αλμυρό το φαγητό, τόσο πιο δύσκολα θα σταματήσεις τελικά (1). «Μετά το pop δεν έχει stop», όπως έλεγε και μια παλιά διαφήμιση για αλμυρό snack. Μην απορείς λοιπόν, αν παρατηρείς ότι καταναλώνεις ολοένα μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού. Δεν είναι το στομάχι σου που «ξεχείλωσε», εσύ τρως φαγητό με πολύ λίπος και αλάτι –συνήθως junk food.

«Να μαθαίνεις, να σκέφτεσαι, να θυμάσαι και να κατανοείς…»
Γνωρίζεις επίσης πως το πολύ αλάτι αυξάνει την αρτηριακή πίεση και μαζί τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα. Ωστόσο, είναι λιγότερο γνωστό ότι προβλήματα που σχετίζονται με τον εγκέφαλο, όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο (2) και η γνωσιακή έκπτωση (3) σχετίζονται επίσης με το επιτραπέζιο αλάτι. Να σημειωθεί ότι στις γνωσιακές λειτουργίες εντάσσεται η μνήμη, η επεξεργασία σκέψης, η ικανότητα εκμάθησης νέων πραγμάτων, η ικανότητα διατύπωσης φράσεων και η κατανόηση κειμένων (4). Σύμφωνα λοιπόν με μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Neuroscience, η υπερβολική πρόσληψη αλατιού φαίνεται πως προκαλεί προβλήματα στις ανωτέρω λειτουργίες (5). Ευτυχώς, οι αρνητικές αυτές επιδράσεις αναστρέφονται με την αλλαγή διατροφικών συνηθειών.

Το κλειδί είναι η «φόδρα» των αγγείων
Ένας πιθανός μηχανισμός που προτείνεται είναι μέσω των ενδοθηλιακών κυττάρων που επενδύουν τα εγκεφαλικά αγγεία. Τα κύτταρα αυτά είναι υπεύθυνα για τον έλεγχο του αγγειακού τόνου, ενώ βελτιώνουν τη ροή του αίματος, ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση και αποτρέπουν τη θρόμβωση (6). Αποδεικνύεται ότι η υψηλή πρόσληψη αλατιού σχετίζεται με δυσλειτουργία αυτών κυττάρων (7). Μια τέτοια βλάβη στα ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων, προφανώς περιορίζει την αιματική ροή και μαζί της την ομαλή και σταθερή παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο. Δεδομένου όμως του ότι η εγκεφαλική λειτουργία στηρίζεται στη διαθεσιμότητα οξυγόνου, είναι επόμενο να εκδηλωθούν προβλήματα στη γνωσιακή απόδοση.

Το πείραμα και η επιβεβαίωση
Για να μελετήσουν την παραπάνω συνθήκη, οι Iadecola και συνεργάτες έδωσαν σε ποντίκια (αντίστοιχη της ανθρώπινης) διατροφή πλούσια σε αλάτι για 12 εβδομάδες (5). Μετά τις πρώτες εβδομάδες, παρατηρήθηκε ενδοθηλιακή δυσλειτουργία και μείωση της αιματικής ροής στον εγκέφαλο. Ωστόσο, αν και η πίεση του αίματος παρέμεινε αμετάβλητη, ανακάλυψαν αύξηση των TH17 λευκών αιμοσφαιρίων στο έντερο. Ο αυξημένος αριθμός τους οδήγησε, κατά συνέπεια, στην αυξημένη παραγωγή της προφλεγμονώδους ιντερλευκίνης IL-17 στο αίμα. Αυτή με τη σειρά της φαίνεται πως προάγει την δυσλειτουργία των ενδοθηλιακών κυττάρων και την έκπτωση της γνωσιακής λειτουργίας μέσω αναστολής παραγωγής ΝΟ (σ.σ. συμμετέχει στην αγγειδιαστολή) στα εγκεφαλικά ενδοθηλιακά κύτταρα.Τέλος, για να επιβεβαιώσουν ότι τα παραπάνω αφορούν και ανθρώπους χορήγησαν IL-17 σε καλλιέργεια ανθρώπινων ενδοθηλιακών κυττάρων και πήραν ανάλογα αποτελέσματα.

Κι όμως, φταίνε οι διατροφικές συνήθειες
Προτείνεται λοιπόν η ύπαρξη ενός νέου άξονα εντέρου-εγκεφάλου, που συνδέει τις διατροφικές συνήθειες με τη γνωσιακή λειτουργία, μέσω μιας προσαρμοσμένης ανοσολογικής απάντησης από το έντερο με επίκεντρο την παραγωγή IL-17. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που το έντερο αποκαλείται «δεύτερος εγκέφαλος».

Υπάρχει… αντίδοτο;
Τα καλά νέα βέβαια είναι ότι αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις της υψηλής κατανάλωσης αλατιού φαίνεται να είναι αναστρέψιμες. Τα ποντίκια του παραπάνω πειράματος, μετά από 12 εβδομάδες φυσιολογικής διατροφής έδειξαν σημαντική βελτίωση. Μάλιστα, οι ερευνητές έδειξαν ότι το αμινοξύ L-αργινίνη είχε θετική επίδραση στην πρόοδο ανάκαμψης (5). Η L-αργινίνη απαντάται φυσικά σε γαλακτοκομικά προϊόντα, βοδινό κρέας, χοιρινό κρέας  πουλερικά, σαλιγκάρια, θαλασσινά, φύτρο σιταριού και αλεύρι, φαγόπυρο, πλιγούρι βρώμης, ξηροί καρπούς, σπόρους, ρεβίθια και σόγια.

Πρόσεξε την αλατιέρα
Πέραν λοιπόν ότι το αλάτι αντενδείκνυται σε όλες (ίσως) τις κλινικές περιπτώσεις, προκύπτει πλέον και ερευνητικά ότι επιδρά αρνητικά και στην ομαλή εγκεφαλική λειτουργία. Από τα μηνύματα κορεσμού μέχρι τις γνωσιακές σου ικανότητες, υπάρχουν ολοένα και περισσότεροι λόγοι να προσέξεις το πώς χρησιμοποιείς την αλατιέρα, αλλά και το πόσο συχνά τρως εκτός σπιτιού…

Γιώργος Μίλεσης MSc Κλινικός Διαιτολόγος
george@milessis.gr
www.milessis.gr
FB page: milessisgeorge

References

Bolhuis DP, Costanzo A, Newman LP, Keast RS. Salt Promotes Passive Overconsumption of Dietary Fat in Humans. J Nutr. 2016 Apr;146(4):838-45

He FJ, Pombo-Rodrigues S, Macgregor GA. Salt reduction in England from 2003 to 2011: its relationship to blood pressure, stroke and ischaemic heart disease mortality. BMJ Open. 2014 Apr 14; 4(4):e004549.

Rossi G, and P Strazzullo. Salt intake and cognitive function: new evidence calls for further investigations. High Blood Press Cardiovasc Prev. 2013 Mar; 20(1):1-2.

Alderson-Day B, Fernyhough C. Inner Speech: Development, Cognitive Functions, Phenomenology, and Neurobiology. Psychol Bull. 2015 Sep; 141(5):931-65.

Giuseppe Faraco, David Brea, Lidia Garcia-Bonilla, Gang Wang, Gianfranco Racchumi, Haejoo Chang, Izaskun Buendia, Monica M. Santisteban, Steven G. Segarra, Kenzo Koizumi, Yukio Sugiyama, Michelle Murphy, Henning Voss, Joseph Anrather & Costantino Iadecola. Dietary salt promotes neurovascular and cognitive dysfunction through a gut-initiated TH17 response. Nature Neuroscience 2018; doi:10.1038/s41593-017-0059-z.

Pober JS, Sessa WC. Evolving functions of endothelial cells in inflammation. Nat Rev Immunol. 2007 Oct; 7(10):803-15. Review.

Boegehold MA, Drenjancevic I, Lombard JH. Salt, Angiotensin II, Superoxide, and Endothelial Function. Compr Physiol. 2015 Dec 15; 6(1):215-54.