Πόσο θα αντέξει ενωμένη η Ευρώπη χωρίς ρωσικό αέριο

Η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με ένα κορυφαίο κίνδυνο, που αγγίζει το σκληρό πυρήνα της ίδιας της ύπαρξης και δομής της. Θα αντισταθεί στον ωμό εκβιασμό του Πούτιν να πληρώσει σε ρούβλια για τις ποσότητες ρωσικού αερίου που προμηθεύεται ή μπροστά στον φόβο για ύφεση και δυσαρέσκεια στις κοινωνίες που αυτό συνεπάγεται, τελικά θα υποκύψει;

Το ζήτημα είναι βαθιά πολιτικό και η Ευρώπη πρέπει πάση θυσία να αποφύγει την παγίδα. Που στοχεύει ο Ρώσος πρόεδρος με το περιβόητο διάταγμα, με βάση το οποίο διέκοψε τις ροές σε Βουλγαρία και Πολωνία και απειλεί ότι θα κάνει το ίδιο με άλλες χώρες της Ε.Ε.;

Advertisement

Στο να παρουσιάσει εντός και εκτός συνόρων μια Ευρώπη ως «συνθηκολογημένη» και «υποταγμένη». Μια Ευρώπη η οποία θα εξουσιοδοτεί επίσημα την Gazprom για τη μετατροπή του συναλλάγματος σε ρούβλια, χωρίς όλο αυτό να αλλάζει επί της ουσίας τον τρόπο πληρωμής. Κάθε δυτική εταιρεία θα συνεχίσει να πληρώνει για τις αγορές ρωσικού αερίου σε ευρώ, εξουσιοδοτώντας παράλληλα την Gazprombank, η οποία έχει εξαιρεθεί των κυρώσεων από το σύστημα Swift, να μεταφέρει τα ποσά σε ένα δεύτερο λογαριασμό, και να τα μετατρέπει σε ρούβλια, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μια πλασματική ζήτηση για το ρωσικό νόμισμα και οδηγώντας το σε άνοδο στην αγορά συναλλάγματος. Είναι όμως κάτι που κάνει η Μόσχα ούτως ή άλλως, δηλαδή τη μετατροπή σε ρούβλια των ευρώ και δολαρίων που εισπράττει από τις πωλήσεις ενεργειακών προϊόντων. Επί της ουσίας δεν θα αλλάξει κάτι.

Στην πραγματικότητα, το μόνο που θέλει ο Πούτιν είναι να δείξει ότι η Ευρώπη διχάστηκε. Να πετύχει μια νίκη, την οποία δεν μπορεί να πετύχει στα πεδία των μαχών της Ουκρανίας. Να πλήξει την ευρωπαϊκή ενότητα, να κάνει τις κυβερνήσεις και τις εταιρείες να υποκύψουν στον ενεργειακό του εκβιασμό μπροστά στο φόβο μιας διαταραχής της ενεργειακής τους ασφάλειας, της εκτόξευσης του ενεργειακού κόστους των επιχειρήσεων και των κοινωνικών πιέσεων που αυτή θα προκαλέσει.

Γνωρίζει καλά την αχίλλειο πτέρνα της Δύσης. Ξέρει ότι οι δυτικές κοινωνίες δεν είναι διατεθειμένες να θυσιάσουν την ευμάρειά τους. Το πολιτικό μήνυμα που θα έστελνε μια τέτοια απόφαση από μεγάλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα ήταν καταιγιστικό ως προς την ενότητα της Δύσης και το ενιαίο μέτωπο απέναντι στον Πούτιν που έχουν διαμορφώσει οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους.

Τα βλέμματα όλων τώρα στρέφονται στη Γερμανία, για την οποία σε λίγες ημέρες από σήμερα εκπνέει η προθεσμία που της έχει δώσει η Μόσχα να αποφασίσει αν θα πληρώσει ή όχι σε ρούβλια. H στάση του Βερολίνου θα αποτελέσει οδηγό για πολλές άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που αναμένουν μια πιο ξεκάθαρη θέση από τις Βρυξέλλες. Το άτυπο draft κείμενο μιας κατ’ αρχήν νομικής γνωμοδότησης που έχουν μέχρι σήμερα αποστείλει οι κοινοτικές αρχές και το οποίο δεν παίρνει σαφή θέση για το θέμα, δεν βοηθά καθόλου την Ευρώπη. Απαιτείται άμεσα μια στιβαρή «νομική γνωμοδότηση», ώστε να καταστεί σαφές ότι οι πληρωμές σε ρούβλια παραβιάζουν τις κυρώσεις προς τη Ρωσία.

Αλλά το θέμα δεν είναι φυσικά νομικό. Είναι πολιτικά αδιανόητο να υπάρξουν χώρες που θα διασπάσουν την ευρωπαϊκή ενότητα, υποκύπτοντας στον εκβιασμό του Πούτιν να πληρώσουν σε ρούβλια, κατά πλήρη παράβαση των νομικών και οικονομικών προβλέψεων όλων των συμβολαίων που έχουν υπογράψει με τη Ρωσία. Η νομική διάσταση δεν μπορεί να υποκαταστήσει επουδενί την σαφή πολιτική απόφαση που πρέπει ομόφωνα να παρθεί και να στέλνει το μήνυμα στο Κρεμλίνο ότι οι χώρες δεν θα υποκύψουν στις ρωσικές απειλές.

Σίγουρα, η ευρωπαϊκή ενότητα θα δοκιμαστεί, κάποιες κυβερνήσεις θα δοκιμαστούν περισσότερο από άλλες. Η Ευρώπη πρέπει να δείξει στην πράξη και όχι στα λόγια πως έχει τα αντισώματα για να περάσει κι αυτή την πανδημία. Η ελευθερία δεν ανταλλάσσεται με φυσικό αέριο.

*Ο Γιάννης Μανιάτης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά και πρώην υπουργός Ενέργειας