Ο Aleksandr Kogan με το πρόσχημα ενός ψηφιακού ψυχομετρικού τεστ, με αρκτικόλεξο OCEAN (Openness, Conscien-tiousness, Extroversion, Agreeableness, Neuroticism), στο οποίο μπορούσε κάποιος να συμμετέχει, ώστε να «ανακαλύψει τον ψηφιακό εαυτό του», συγκέντρωσε χωρίς να παρανομήσει τα προσωπικά δεδομένα 300.000 χρηστών του Facebook και μέσω αυτών «άντλησε παράνομα» τα δεδομένα όλων των «φίλων» τους, δηλαδή περίπου 87 εκατομμύρια Αμερικανούς πολίτες – χρήστες του Facebook. Είναι αξιοσημείωτο ότι για την εθελοντική συμμετοχή στο τεστ υπήρχε και μικρή αμοιβή 5 δολαρίων. Ετσι ο Kogan με ελάχιστο κόστος 1,5 εκατ. δολαρίων δημιούργησε μια ανεκτίμητη βάση πληροφοριών, την οποία διέθεσε παράνομα στην Cambridge Analytica, η οποία τη χρησιμοποίησε για στοχευμένη πολιτικά καμπάνια! Για να καταλάβετε πόσο σημαντική ήταν αυτή η βάση πληροφοριών, είναι απαραίτητο να πάμε πιο πίσω στον χρόνο.
Ο Michal Kosinski ήταν ένας φοιτητής από τη Βαρσοβία, ο οποίος έγινε δεκτός το 2008 στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Mαζί με τον συνάδελφό του David Stillwell ξεκίνησαν μια μικρή εφαρμογή στο Facebook, τότε που η πλατφόρμα δεν είχε γίνει αυτή που είναι σήμερα. Η εφαρμογή MyPersonality έδινε τη δυνατότητα στους χρήστες να συμπληρώσουν διαφορετικά ψυχομετρικά ερωτηματολόγια. Βάσει της αξιολόγησης, οι χρήστες έπαιρναν ένα «προφίλ προσωπικότητας». Ο Kosinski περίμενε να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο μερικές δεκάδες φίλοι από το κολέγιο. Προς μεγάλη έκπληξη διαπίστωσε ότι αρχικά εκατοντάδες χιλιάδες και μετά εκατομμύρια άνθρωποι αποκάλυπταν τις εσωτερικές πεποιθήσεις τους. Ξαφνικά, οι δύο διδακτορικοί υποψήφιοι κατείχαν το μεγαλύτερο σύνολο δεδομένων που συνδυάζει τις ψυχομετρικές βαθμολογίες με τα προφίλ του Facebook που είχαν συγκεντρωθεί ποτέ. Η προσέγγιση που ανέπτυξε ο Kosinski και οι συνάδελφοί του τα επόμενα χρόνια ήταν πραγματικά απλή, αλλά συγκλονιστική!
Το 2012 ο Kosinski απέδειξε ότι με βάση τον μέσο όρο των 70 «like» από έναν χρήστη του Facebook, ήταν δυνατό να προβλεφθεί το χρώμα του δέρματος (με ακρίβεια 95%), ο σεξουαλικός του προσανατολισμός (με ακρίβεια 88%) και η προτίμησή του στο Δημοκρατικό ή το Ρεπουμπλικανικό κόμμα (με ακρίβεια 85%). Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτά τα ποσοστά είναι εξαιρετικά υψηλά. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί. Η νοημοσύνη, η θρησκευτική τοποθέτηση, καθώς και το αλκοόλ, το τσιγάρο και η χρήση ναρκωτικών, θα μπορούσαν όλα να καθοριστούν. Από τα δεδομένα ήταν ακόμη δυνατό να συναχθεί το αν οι γονείς κάποιου ήταν διαζευγμένοι.
Στη σκηνή εμφανίζεται ο Aleksandr Kogan. Προτείνει στον Kosinski το ψυχομετρικό τεστ και υπόσχεται ότι θα καταστρέψει τα προσωπικά δεδομένα, διατηρώντας μόνο τα δεδομένα χωρίς ταυτότητα. Από το τεστ δημιουργείται η πολυτιμότερη βάση πληροφοριών για 87 εκατομμύρια Αμερικανούς ψηφοφόρους! Τα υπόλοιπα ήταν εύκολα. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι έλαβαν μηνύματα τα οποία ήταν απόλυτα στοχευμένα ανάλογα με τον χαρακτήρα τους, τις φοβίες τους και τις προτιμήσεις τους! Ακριβώς για τον λόγο αυτό ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικά και σίγουρα επηρέασαν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, ένας ζωόφιλος έπαιρνε μήνυμα για το πόσο αγαπά τα ζώα ο Trump. Αλλος, που δεν χώνευε τους Μεξικανούς μετανάστες, έπαιρνε μήνυμα ότι ο Trump θα κτίσει τοίχο για να τους εμποδίσει!
Η Cambridge Analytica κατέταξε τους ψηφοφόρους σε 32 διαφορετικές κατηγορίες προσωπικότητας, περιορίστηκε μόνο σε 17 κρίσιμες πολιτείες και τις τελευταίες εβδομάδες μόνο στις πολιτείες Michigan και Winsconsin. Ηταν τόσο στοχευμένη η καμπάνια του Trump, ώστε αυτοί που επισκέπτονταν τους ψηφοφόρους στα σπίτια τους («Canvassing»), απέφευγαν όλα τα σπίτια όπου από την ανάλυση γνώριζαν ότι δεν υπήρχε καμία πιθανότητα να ψηφίσουν Trump!
Για την ιστορία, σας αναφέρω ότι η Cambridge Analytica δούλεψε υπέρ του Brexit στη Μεγάλη Βρετανία. Και στην περίπτωση αυτή το αποτέλεσμα εξέπληξε πολλούς. Μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, οι φίλοι του Kosinski του έλεγαν: «Κοίτα τι μας έκανες» και αυτός απαντούσε: «Εγώ δεν έκανα τίποτα, απλά απέδειξα ότι μπορεί να γίνει»!
Τι σόι προσωπικό δεδομένο είναι το e-mail του καθενός μας, που το έχουν εκατοντάδες άνθρωποι;
Αυτή είναι σε περίληψη η όλη ιστορία. Είναι αφενός ενδιαφέρουσα, αλλά σήμερα είναι ξανά επίκαιρη, γιατί την επικαλούνται πολλοί προκειμένου να στηρίξουν τις δικές τους συνωμοσιολογικές δοξασίες! Βλέπουμε ολοκάθαρα πώς επηρεάστηκαν οι ψηφοφόροι από στοχευμένα μηνύματα βασισμένα στο προφίλ τους. Η Cambridge Analytica έκλεισε, αλλά κανένας δεν αμφισβήτησε το αποτέλεσμα των εκλογών και του δημοψηφίσματος. Ακόμα, κανένας πολίτης δεν διαμαρτυρήθηκε για τη στοχευμένη επικοινωνία που έλαβε.
Πάμε τώρα στα δικά μας. Η χρήση των e-mail ψηφοφόρων του εξωτερικού από την Αννα-Μισέλ Ασημακοπούλου έγινε τεράστιο πολιτικό θέμα και ορισμένοι μάλιστα έθεσαν και θέμα «αξιοπιστίας» για τις εκλογές. Εδώ λοιπόν περισσεύει η υποκρισία. Εσείς που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, παρακαλώ αναλογιστείτε σε πόσους έχετε δώσει το e-mail σας και το κινητό σας τηλέφωνο. Τι σόι προσωπικό δεδομένο είναι το e-mail του καθενός μας, που το έχουν εκατοντάδες άνθρωποι; Τα περισσότερα e-mail που παίρνω και διαγράφω (9 στα 10) προέρχονται από άγνωστους αποστολείς. Πού βρήκαν το δικό μου e-mail, κανένας δεν με πληροφόρησε. Από την άλλη πλευρά, πώς μπορεί να έχω απαιτήσεις εμπιστευτικότητας για μια πληροφορία που την έχω μοιράσει σε εκατοντάδες ανθρώπους;
Εξηγούμαι. Δεν προσπαθώ να δικαιολογήσω τις ενέργειες της Αννας- Μισέλ, αλλά να βάλω κάποιο sanity check σε αυτό που αποκαλούμε «προσωπικά δεδομένα». Πριν από χρόνια είχαμε στη διάθεσή μας τους τηλεφωνικούς καταλόγους. Εκεί έβρισκε κανείς ονοματεπώνυμο, διεύθυνση και αριθμό τηλεφώνου. Μάλιστα η ύπαρξη στον τηλεφωνικό κατάλογο εθεωρείτο και κοινωνική υποχρέωση. Τώρα η τεχνολογία έχει προχωρήσει. Αντί για την ταχυδρομική διεύθυνση, έχουμε το e-mail. Μήπως είναι υπερβολή να θεωρούμε το e-mail σαν προσωπικό δεδομένο; Εξάλλου, μπορούμε να έχουμε πολλά και διαφορετικά e-mail. Εμένα μου φαίνεται για υπερβολή. Εμείς οι παλαιοί είχαμε ένα αξίωμα: «Μυστικό που το ξέρει ένας, είναι μυστικό. Μυστικό που το ξέρουν δύο το ξέρουν έντεκα και μυστικό που το ξέρουν τρεις το ξέρουν όλοι».
Κάτι ακόμα. Στις πρόσφατες εκλογές πήραμε sms από πληθώρα υποψηφίων στους οποίους ποτέ δεν δώσαμε το κινητό μας. Εγώ, που λόγω υπηκοότητας δεν ψηφίζω στην Ελλάδα, πήρα άπειρα μηνύματα από διαφόρους. Τα τηλέφωνά μας και τα e-mail μας κυκλοφορούν και χρησιμοποιούνται από πολιτικούς και επιχειρήσεις, χωρίς τη δικά μας συγκατάθεση. Δεν άκουσα διαμαρτυρίες.
Μια τελευταία παρατήρηση. Οι εκλογικοί κατάλογοι παρέχονται στα κόμματα και σε ενδιαφερομένους, αλλά δεν περιλαμβάνουν το e-mail και το τηλέφωνο. Αυτός ο περιορισμός είναι πραγματικά το «φύλλο συκής» που βάλαμε με νόμο που ψηφίστηκε μόνο από τη Ν.Δ. τον Ιανουάριο του 2024! Οταν όμως κάποιος διαθέτει όλα τα στοιχεία και μπορεί να στείλει στον ψηφοφόρο ένα ενημερωτικό έντυπο, είναι μάλλον υποκριτικό να μην τον αφήνουμε να επικοινωνήσει ηλεκτρονικά ώστε να γλιτώσουμε και το χαρτί και το περιβαλλοντικό κόστος. Εξάλλου η διεύθυνση κατοικίας μας είναι σημαντικότερο στοιχείο από το e-mail μας. Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι δεν ζούμε στην εποχή μας.
Το συμπέρασμα από την ιστορία της Cambridge Analytica είναι ότι η επιρροή στους ψηφοφόρους έγινε βάσει των προτιμήσεών τους (like) και όχι γιατί κάποιος γνώριζε το e-mail ή το τηλέφωνό τους, όπως ισχυρίζεται ο άσχετος Κασσελάκης, αλλά και όλοι οι υπόλοιποι που εκμεταλλεύονται την ημιμάθεια, που υπάρχει σε αφθονία, για να περάσουν τις ψεκασμένες θεωρίες τους!
Ο κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.
Kythira Online