Advertisement
Πυργόσπιτα: Η ζωντανή ιστορία της παλιάς Μάνης
Πέτρινοι και επιβλητικοί πύργοι στην καρδιά της αποσκιερής Μάνης /ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΤΡΟΥΔΗ
Iδιαίτερα δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, οι πέτρινοι, επιβλητικοί πύργοι της Μάνης είναι ένα από τα πιο αξιοσημείωτα αξιοθέατα στην απομονωμένη γωνιά της Πελοποννήσου. H αλήθεια είναι ότι βλέποντάς τους, δεν μπορεί κάποιος παρά να μην αισθανθεί δέος απέναντι στην αρχιτεκτονική ευρηματικότητα των παλιών χρόνων.
Είναι προφανές ότι τα πυργόσπιτα ταίριαξαν τόσο πολύ στον χαρακτήρα της Μάνης που σήμερα δύσκολα κανείς ακούει Μάνη, χωρίς να φέρει στο μυαλό του την χαρακτηριστική εικόνα της Βάθειας, της πασίγνωστης πυργοπολιτείας στην καρδιά της αποσκιερής Μάνης που ο Πάτρικ Λη Φέρμορ εξύψωσε στο ομώνυμο βιβλίο του με θέμα το ταξίδι του στην πιο άγνωστη για τότε γωνιά της Ελλάδας. Περίπου 20 μέτρα ορθογώνιας κατασκευής εκατό τοις εκατό από πέτρα με φόντο το μεσογειακό μπλε δεν είναι και λίγο πράγμα, ειδικά, αν σκεφτεί κανείς ότι μιλάμε για ένα κατακόρυφο οικοδόμημα χωρίς ίχνος μπαλκονιού, με μόνο μερικά μικρά ανοίγματα εδώ κι εκεί να προδίδουν κάτι μικρά παραθυράκια κι αυτά στο τρίτο – τέταρτο πάτωμα.
Οι μανιάτικοι πύργοι -ίσως ένα από τα πιο προβεβλημένα αξιοθέατα της άγριας, άγνωστης, ανεξερεύνητης Μάνης- είναι στην πραγματικότητα το ζωντανό απομεινάρι ενός κόσμου εξαφανισμένου. Κι όταν λέμε εξαφανισμένου, εννοούμε τελείως εξαφανισμένου. Για αιώνες, η Μάνη δεν είχε καμία σχέση με τα γαλαζοπράσινα κρυστάλλινα νερά και γραφικά σοκάκια που όλοι ξέρουμε σήμερα, ούτε φιγούραρε στις λίστες των Ευρωπαίων ταξιδιωτών που γυρνούσαν ανέμελοι απομονωμένες γωνιές της Μεσογείου. Το αντίθετο μάλιστα.
Advertisement
Πειρατές, λήσταρχοι, αιματηρές βεντέτες, αυταρχικοί επαρχιώτες κοτζαμπάσηδες λυμαίνονταν ανενόχλητα τον σαγηνευτικά άγριο τόπο μεταξύ Λακωνίας και Μεσσηνίας, με αποτέλεσμα οι Μανιάτες της εποχής -λαός και κύριοι- να ζουν συνεχώς με τον φόβο του θανατικού δίπλα στην πόρτα τους. Επειδή, όμως, το να ζεις με τον φόβο ότι κάποιος θα εισβάλλει στο σπίτι σου και θα σκοτώσει εσένα και την οικογένειά σου για λίγο κρασί, λάδι και στάρι προφανώς δεν ήταν και ό,τι καλύτερο, οι Μανιάτες έκαναν από νωρίς αυτό που αργότερα οι Άγγλοι συνόψισαν στο γνωστό και μη εξαιρετέο «My home is my castle». Απλώς, έφτιαξαν κάστρα και έζησαν μέσα σε αυτά.
Ποια καλύτερη λύση, λοιπόν, από καλά οχυρωμένους -μην πούμε απόρθητους- πύργους στους οποίους ελάχιστοι θα είχαν πρόσβαση, αλλά κανένας δεν θα μπορούσε με τίποτα να μπει; Χτισμένοι οι περισσότεροι κάπου στα 1800 (τουλάχιστον σύμφωνα με τις πιο αξιόπιστες θεωρίες), οι πύργοι ήταν κατοικίες χωρισμένες σε διάφορα επίπεδα ανάλογα με την χρήση. Όπως στα περισσότερα σπίτια του προβιομηχανικού κόσμου, το ισόγειο ήταν μια απλή αποθήκη γεμάτη με ό,τι παρήγαγε η οικογένεια, από κρασιά μέχρι ελιές και στάρι, ενώ οι παραπάνω όροφοι ήταν κάμαρες με μικρά κονάκια. Ορισμένοι πύργοι, μάλιστα, ήταν πιο εξελιγμένοι για τα δεδομένα της εποχής και είχαν κρυφές εσοχές από τις οποίες ο κύριος του σπιτιού μπορούσε να στοχεύσει με καριοφίλι τον εχθρό του, ενώ οι γυναίκες έριχναν από τα μικροσκοπικά παράθυρα καυτό λάδι και βραστό νερό σαν ύστατο φονικό όπλο έναντι στον επίδοξο εισβολέα.
Όπως ήταν φυσικό, με το πέρασμα των αιώνων, οι πύργοι πολλαπλασιάστηκαν σε τόσο μεγάλο βαθμό που έφτασαν να είναι κύρια κατοικία πολλών Μανιατών μέχρι και το 1950, οπότε και άρχισαν σιγά σιγά να εγκαταλείπονται και να ερημώνουν. Λίγο η αστυφιλία, λίγο η ρημαγμένη ελληνική ύπαιθρος της μετεμφυλιακής εποχής και λίγο οι μεταφυσικές ιστορίες για θυμωμένα φαντάσματα κρυμμένα στους πύργους ήταν κάτι παραπάνω από αρκετά, για να κάνουν τους ανθρώπους να θέλουν να πάρουν τον δρόμο για τις πόλεις αφήνοντας μια για πάντα πίσω τα πυργόσπιτα που πλέον έμοιαζαν άχρηστα, κρύα, ετοιμόρροπα και στοιχειωμένα.
Για χρόνια, οι περισσότεροι πύργοι δεν ήταν σε καλή κατάσταση, πράγμα που δεν είχε καμία σχέση με το ηρωικό παρελθόν τους. Οι πύργοι συνεχίζουν να παραδίδονται στο ανελέητο πέρασμα του χρόνου.
Kythira Online
