SARS-CoV-2: Γιατί δεν θα μάθουμε ποτέ από πού μας ήλθε ο ιός

Επιστήμονες και υπηρεσίες πληροφοριών «παλεύουν» τρία χρόνια τώρα να βρουν από πού προήλθε ο κορονοϊός, αλλά φαίνεται πως την  πάσα αλήθεια δεν θα τη μάθουμε ποτέ.

Μόλις πριν από λίγες ημέρες αναζωπυρώθηκαν εξ Αμερικής οι θεωρίες που θέλουν τον κορονοϊό να «δραπετεύει» κατά λάθος από το Κεντρικό Ιολογικό Εργαστήριο της Γουχάν, στην Κίνα. Συγκεκριμένα, το αμερικανικό υπουργείο Ενέργειας διέρρευσε ότι σύμφωνα με νεότερες πληροφορίες «χαμηλής βεβαιότητας» η πανδημία προήλθε από ακούσια διαφυγή του ιού από κινεζικό εργαστήριο. Την ίδια άποψη εξέφρασε και ο διευθυντής του FBI, Κρίστοφερ Ρέι.

Το Πεκίνο έσπευσε, όπως αναμενόταν, να απορρίψει αυτά τα σενάρια, κατηγορώντας τη Δύση ότι «σπιλώνει την Κίνα». «Η ανίχνευση προέλευσης του SARS-CoV-2 αφορά την επιστήμη και δεν πρέπει να πολιτικοποιείται», δήλωσε ο εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών.

Αλλά η επιστήμη δεν έχει καταλήξει ακόμα. Ερευνητές σε όλον τον κόσμο προσπαθούν από το 2020 να προσδιορίσουν την προέλευση του ιού, υποστηρίζοντας ότι αυτή η γνώση μπορεί να συμβάλει σημαντικά στον τερματισμό της πανδημίας και στην πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση μελλοντικών αντίστοιχων ξεσπασμάτων.

Τρία χρόνια, επτά εκατομμύρια θανάτους και πάνω από 757 εκατομμύρια κρούσματα αργότερα, επικρατεί ακόμη αβεβαιότητα για το αν ο ιός μεταδόθηκε από κάποιον «ασθενή 0» στη Γουχάν ή αν «ξέφυγε» από το εργαστήριο.

Η πολιτική φαίνεται πως έχει παίξει κάποιο ρόλο σε αυτό, αφού από την αρχή, τόσο η προέλευση του ιού όσο και η διαχείριση της πανδημίας υπήρξαν αντικείμενο «κόντρας» ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση γενικώς, ανάμεσα σε Ηνωμένες Πολιτείες και Κίνα ειδικώς…

«Η έρευνα για την προέλευση του ιού είναι τόσο πολιτικοποιημένη που πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να μάθουμε τι πραγματικά συνέβη», δηλώνει στο περιοδικό TIME ο Γιανζχόνγκ Χουάνγκ, ειδικός επί θεμάτων υγείας στο Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων, έναν ανεξάρτητο οργανισμό με έδρα τις ΗΠΑ.

Η Αγορά και το Ινστιτούτο

Στην αρχή της πανδημίας ορισμένοι επιστήμονες υποστήριξαν ότι υπήρχαν ενδείξεις που συνηγορούσαν υπέρ του σεναρίου διαφυγής του ιού από εργαστήριο. Τη θεωρία υιοθέτησαν στις ΗΠΑ οι Ρεπουμπλικανοί, με πρωτοστάτη τον ίδιο τον τότε πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, αλλά οι Δημοκρατικοί δεν έδειξαν να πείθονται επ’ αυτού.

Από την άλλη, μεγάλη μερίδα επιστημόνων υποστήριζε ότι τα γενετικά χαρακτηριστικά του κορονοϊού και τα μοτίβα εξάπλωσής του έδειχναν πως είχε μεταδοθεί στον άνθρωπο από ζωντανά θηλαστικά και η απαρχή αυτής της «αλυσίδας» εντοπιζόταν σε κεντρική αγορά της Γουχάν.

Οπως γράφουν οι New York Times, επιστημονικές ομάδες που βρέθηκαν στη Γουχάν ανέλυσαν στοιχεία για ασθενείς που νοσηλεύθηκαν πριν κηρυχθεί η πανδημία, χαρτογράφησαν τις τοποθεσίες όπου εντοπίστηκαν πρώιμα κρούσματα Covid-19, συνέλεξαν στοιχεία από τη μεγάλη αγορά και μελέτησαν γενετικές αναλύσεις. Ετσι, κατέληξαν σε ενδείξεις ότι η αγορά και τα σημεία όπου πωλούνταν ζωντανά ζώα μπορεί να υπήρξε η αφετηρία του ιού.

Οι ομάδες που υποστηρίζουν το σενάριο περί διαρροής του ιού από εργαστήριο βασίζουν την έρευνά τους κυρίως σε καταγραφές και μελέτες. Μεταξύ άλλων, επικαλούνται αναφορές για προβλήματα βιοασφάλειας στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν, αλλά και την απουσία μελετών που να αποδεικνύουν ότι ο SARS-CoV-2 κυκλοφορούσε σε ζώα πριν από την πανδημία.

Κανείς, βέβαια, δεν υποστηρίζει ότι ο ιός δημιουργήθηκε ως βιολογικό όπλο, αφού δεν προκύπτουν από πουθενά τέτοιες ενδείξεις. Ακόμη και αν επιβεβαιωνόταν η διαφυγή από εργαστήριο, και πάλι θα μιλούσαμε για έναν ιό που αναπτύχθηκε στη φύση.

Ποιος και γιατί βάζει τρικλοποδιές στην έρευνα

Την ίδια ώρα, η Κίνα «παίζει άμυνα» θέτοντας εμπόδια στη συγκέντρωση και διερεύνηση δεδομένων, όχι μόνο για την έρευνα που αφορά την προέλευση του ιού, αλλά και για την επιδημιολογική επιτήρηση καθαυτή. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει απευθύνει επανειλημμένες εκκλήσεις στις κινεζικές Αρχές για παροχή στοιχείων και πληροφοριών. Μόλις τον περασμένο μήνα, το Nature έγραψε ότι ο ΠΟΥ «πάγωσε» τη δεύτερη φάση της έρευνας για την προέλευση του ιού, με το επιχείρημα ότι η Κίνα εξακολουθεί να βάζει εμπόδια. Ο Οργανισμός δεν επιβεβαίωσε, αλλά ούτε και διέψευσε το επιστημονικό περιοδικό.

Σύμφωνα με το TIME, όταν η αυστραλιανή κυβέρνηση ζήτησε ανεξάρτητη έρευνα για την προέλευση του ιού στη Γουχάν το 2020, η Κίνα ανταπέδωσε επιβάλλοντας εμπορικές κυρώσεις στις εξαγωγές της Αυστραλίας.

Εμπόδια δεν αναφέρουν μόνο διεθνείς επιστημονικές ομάδες, αλλά και κινεζικές. Κινέζοι επιστήμονες που κατέφτασαν στη Γουχάν όταν ξέσπασε ο κορωνοϊός βρήκαν τις «ύποπτες» περιοχές πλήρως απολυμασμένες και καθαρές από στοιχεία…

Ειδικοί αναφέρουν στο TIME ότι ουσιαστικά η Κίνα δεν έχει τίποτα να κερδίσει από τη διαφάνεια στην πληροφόρηση και στην έρευνα, γι’ αυτό και «κάνει δύσκολη τη ζωή των επιστημόνων». Δημιουργεί όμως και «κακό προηγούμενο», αφού μέχρι σήμερα, σε όλες τις επικίνδυνες επιδημίες (Ζίκα, Εμπολα, Mers) –που ευτυχώς δεν έγιναν πανδημίες– δεν είχαν αναφερθεί προβλήματα ή εμπόδια σε ό,τι αφορά την έρευνα.

Δεν θα μάθουμε ποτέ

Η πρόσφατη διαρροή από το αμερικανικό υπουργείο Ενέργειας –από το οποίο, σημειωτέον, αρχικά είχε εκφραστεί άλλη άποψη–, αν και με «χαμηλή βεβαιότητα», βασίστηκε, σύμφωνα με την εφημερίδα Washington Post, στη δουλειά μιας ομάδας που συγκροτήθηκε από τα Εθνικά Εργαστήρια τα οποία ιδρύθηκαν στο πλαίσιο του αμερικανικου πυρηνικού προγράμματος και όπου εργάζονται δεκάδες χιλιάδες επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, από τη Φυσική και την Ανάλυση Δεδομένων έως τη Γονιδιωματική Ιατρική και τη Μοριακή Βιολογία.

Στην ίδια ομάδα μετείχαν και μέλη του περίφημου Z-Division του υπουργείου Ενέργειας, το οποίο από τη δεκαετία του 1960 εμπλέκεται σε μυστικές έρευνες απειλών πυρηνικών, χημικών και βιολογικών όπλων από αντιπάλους των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ρωσίας.

Ωστόσο, οι νεότερες πληροφορίες δεν φαίνεται να έπεισαν ιδιαίτερα. Μια σειρά από υπηρεσίες πληροφοριών που επίσης διεξάγουν έρευνες για την προέλευση του κορωνοϊού εξακολουθούν να θεωρούν ως πιθανότερο το σενάριο της μετάδοσης από τα ζώα στον άνθρωπο.

Οπως γράφει η Washington Post, από τις εννιά αμερικανικές υπηρεσίες που διερευνούν την υπόθεση, μόνο το FBI υποστηρίζει την πιθανότητα εργαστηριακού ατυχήματος, ενώ η CIA είναι η μόνη υπηρεσία που τηρεί «ουδετερότητα», με το επιχείρημα ότι δεν υπάρχουν επαρκείς και πειστικές ενδείξεις για κανένα από τα δύο σενάρια.

Ο Τζον Κίρμπι, συντονιστής στρατηγικών επικοινωνιών στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, δήλωσε επισήμως ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν οριστικά συμπεράσματα για την προέλευση του ιού, και ότι η διερεύνηση συνεχίζεται, ενώ παραδέχτηκε πως υπάρχουν διιστάμενες απόψεις μεταξύ των μελών της κυβέρνησης Μπάιντεν.

Το σίγουρο, λοιπόν, είναι πως τίποτα δεν είναι σίγουρο!