ΣΧΙΝΟΣ, ένας παρεξηγημένος, αλλά πολύτιμος θάμνος του τόπου μας.

Ίσως ο πλέον διαδεδομένος θάμνος στην τοπική μας χλωρίδα και σίγουρα ο πλέον ανθεκτικός. Τα παλαιότερα χρόνια χρησιμοποιούσαν κλαδιά σχίνου για να δένουν τα δεμάτια από τα σπαρτά που θέριζαν, αλλά και σε πολλές ακόμα χρήσεις, κυρίως στην καλαθοποιΐα. Ακόμη και τροφή στα ζώα έδιναν το χειμώνα τρυφερά κλαδιά σχίνου.

Σύμφωνα με τις εγκυκλοπαίδειες  υπάρχουν διάφορα είδη σχίνων. Διαβάζουμε: Ο σχίνος είναι γένος αειθαλών θάμνων με πολύ μεγάλη εξάπλωση στον Μεσογειακό χώρο. Η επιστημονική τους ονομασία είναι Πιστακιά. Περιλαμβάνει το μαστιχόδενδρο Πιστακία η λεντίσκος (Pistacia lentiscus) τη φιστικιά (Pistacia vera) και την τριμιθιά (Pistacia terebinthus). Αναπτύσσονται σε χαμηλά υψόμετρα και σε παραθαλάσσιες περιοχές. Συχνά το σχίνο αποκτά και δενδρώδη μορφή και μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 5 μέτρα. Οι καρποί του είναι μικροί, σφαιρικοί με έντονο κόκκινο χρώμα. Η περίοδος ανθοφορίας του σχίνου είναι από Μάρτιο έως και Ιούνιο. Μία ποικιλία του σχίνου, η Πιστακία η λεντίσκος η Χία (Pistacia lentiscus var. Chia), που είναι ενδημικό φυτό της Χίου, είναι το δέντρο που παράγει την χιώτικη μαστίχα και αναφέρεται συχνά και ως μαστιχόδενδρο.

Στα Κύθηρα ο σχίνος εξαπλώνεται γρήγορα σε όλα τα εδάφη και αποτελεί πρόβλημα για τις καλλιέργειες, καθώς οι ρίζες του είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές και, ακόμα και αν ο θάμνος κοπεί, αυτές ξαναβλαστάνουν πολύ γρήγορα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά από μια πυρκαγιά οι ρίζες του σχίνου δεν θέλουν περισσότερες από 30 ημέρες για να βλαστήσουν και πάλι. Η ανθεκτικότητα αυτή κάνει το φυτό πολύτιμο για τη χλωρίδα του νησιού, η οποία κινδυνεύει συχνά από τις πυρκαγιές, αλλά και από την ξηρασία, στην οποία επίσης ο σχίνος δείχνει αξιοθαύμαστη ανθεκτικότητα, αν και, σε περίπτωση παρατεταμένης ξηρασίας και ταυτόχρονα έλλειψης υγρασίας από την ατμόσφαιρα και αυτός ακόμη υφίσταται καταστροφικές συνέπειες, σύντομα όμως ανακάμπτει και κάνει όλα τα βουνά, ακόμη και τα πλέον άγονα, να πρασινίζουν. Λόγω της μεγάλης εξάπλωσης δεν δείχνει κανείς κανένα «έλεος» στο θάμνο αυτόν, τον οποίο παλαιότερα «κατεδίωκαν» ανηλεώς από τις άκρες των χωραφιών λόγω της γρήγορης εξάπλωσής του και της ιδιότητος να καταλαμβάνει εύκολα μεγάλες εκτάσεις. Η ανθεκτικότητα του θάμνου, το έντονο πράσινο με διάφορες αποχρώσεις και οι πυκνοί κόκκινοι και μαύροι (όταν ωριμάσουν) καρποί του, που συνυπάρχουν την ίδια εποχή  κάνουν να είναι ένας ιδιαίτερα όμορφος θάμνος. Τελευταία τον χρησιμοποιούν συχνά σε αστικές αναπλάσεις τοπίων, ενώ είναι χαρακτηριστική η «συμπάθεια» προς το φυτό αυτό του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα Ρέντζο Πιάνο, ο οποίος σχεδίασε το Ίδρυμα Νιάρχος και γέμισε κυριολεκτικά τον περιβάλλοντα χώρο με σχίνα, τα οποία όντως αποτελούν μία ευχάριστη οπτική νότα στο χώρο.

Τέλος, μία άγνωστη χρήση των καρπών του σχίνου, του γνωστού μας σκινόκαρπου, είναι ότι χρησιμοποιούνται όταν είναι ώριμοι (έχουν δηλαδή μαύρο χρώμα) ως συμπλήρωμα στο αλεύρι για να φτιάχνουν ψωμί σε μερικά νησιά, όπως η Κρήτη και η Κάσος, το γνωστό σχινόψωμο. Μάλιστα αναφέρεται ότι στην Κατοχή με τις ελλείψεις σε σιτηρά, είχαν αυξηθεί οι νοικοκυρές που έφτιαχναν σχινόψωμο χρησιμοποιώντας ελάχιστο αλεύρι και περισσότερους σπόρους σχίνου, τους οποίους ξέραιναν και άλεθαν. Σήμερα γίνονται σχινόψωμα με μικρή περιεκτικότητα σε σχινόκαρπο, κυρίως για το άρωμα και τη στυφή τους γεύση, αναφέρεται δε το σχινόψωμο και σε βιβλία με συνταγές από την Κρήτη και άλλα νησιά. (Αν υπάρχουν ανήσυχες νοικοκυρές και στα Κύθηρα και θέλουν να δοκιμάσουν το σχινόψωμο ευχαρίστως να τους υποδείξουμε συνταγές και μετά θα …δοκιμάσουμε αν πέτυχαν!).

Ας δούμε, λοιπόν, με άλλο μάτι αυτόν τον μάλλον περιφρονημένο, αλλά όμορφο και πολύτιμο θάμνο του τόπου μας, τον οποίο πολλοί εξακολουθούν να εξολοθρεύουν με πολύ ισχυρά δηλητήρια, αντί να φροντίζουν να τον βγάζουν με μηχανικά μέσα, αφού όντως δημιουργεί πρόβλημα στα χωράφια με καλλιέργειες, δηλαδή όσα έχουν απομείνει από την εγκατάλειψη και τη δασική πολιτική του κράτους μας.