Σε κλοιό φτώχειας οι συνταξιούχοι για τα επόμενα σαράντα χρόνια

Σε ένα σπιράλ φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού εγκλωβίζονται οι συνταξιούχοι για τα επόμενα τουλάχιστον 40 χρόνια, καθώς, κυρίως λόγω του 3ου μνημονίου και των συνεπειών του στο ύψος των συντάξεων, η Ελλάδα επιτυγχάνει να μειώσει τη συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ από 17,3% το 2016 στο 10,6% το 2070. Μάλιστα, αν και η στρατηγική των περικοπών στις συντάξεις χαρακτηρίζει και τα τρία μνημόνια που εφαρμόστηκαν στη χώρα από το 2010 μέχρι σήμερα, στο κοινωνικο-ασφαλιστικό μας σύστημα το 3ο μνημόνιο που υπέγραψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ φαίνεται ότι έχει τις πλέον «καταστροφικές» συνέπειες στα εισοδήματα των συνταξιούχων.

Κάτι που παραδέχεται και η Εθνική Αναλογιστική Αρχή, στη δική της μελέτη, αποδεικνύοντας ότι ο… συντελεστής βαρύτητας της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης που εφαρμόστηκε σταδιακά από το 2015 (αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης) έως το 2017 (περικοπή των συντάξεων έως 18% από το 2019, μέσω της προσωπικής διαφοράς) ήταν καθοριστικός στον δραστικό περιορισμό της σχετικής δαπάνης. Συγκεκριμένα, συγκρίνοντας τις συνέπειες των νέων μέτρων σε σχέση με αυτά που ίσχυαν το 2015 (νόμος 3863 που ψηφίστηκε το 2012, έμεινε γνωστός ως νόμος Λοβέρδου-Κουτρουμάνη και θα εφαρμοζόταν πλήρως από το 2017), η ανεξάρτητη αρχή διαπιστώνει τα εξής: Με το παλαιό σύστημα (Ageing report 2015) η συνταξιοδοτική δαπάνη, από 15,6% το 2016, θα έπεφτε σε 14,4% το 2030 και θα διατηρούνταν πέριξ του 14% έως το 2060. Με το νέο (Ageing report 2018) η δαπάνη,, από 17,3% που τελικά έφθασε το 2016, πέφτει στο 12% το 2030, φθάνει σε 11,5% το 2060, ενώ μειώνεται και έως το 10,6% δέκα χρόνια μετά.

Το οποίο οδηγεί, όπως αποδεικνύεται στην τελευταία έκθεση της Ε.Ε. (Ageing report 2018), σε μια κάθετη και βίαιη μείωση της μέσης σύνταξης ως ποσοστό του μέσου μισθού. Μάλιστα, η μείωση αυτή είναι η μεγαλύτερη που επιτυγχάνεται στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία επισημαίνει ότι ο δείκτης των δημόσιων συνταξιοδοτικών παροχών αναμένεται να μειωθεί στη χώρα μας περισσότερο από 35 μονάδες μεταξύ 2016 και 2070, με αποτέλεσμα από περίπου 80% να προσεγγίζει το 45%. Η Ε.Ε., μάλιστα, χαρακτηρίζει αυτά τα μεταρρυθμιστικά μέτρα, που υιοθετήθηκαν πρωτίστως για την αντιμετώπιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών συστημάτων, «πολιτικά δύσκολα» και παραδέχεται ότι οι προβολές ισχύουν στο πλαίσιο της υπόθεσης «χωρίς αλλαγή πολιτικής». Αφήνει μάλιστα ανοικτό ένα «παραθυράκι», εάν υπάρχει ενδεχόμενο οι συντάξεις να θεωρηθούν στο μέλλον «πολύ χαμηλές», να εφαρμοστεί υψηλότερη τιμαριθμική αναπροσαρμογή…

Είναι χαρακτηριστική –και για κάποιους υποκριτική– η αναφορά της Ε.Ε., σε επίσης πρόσφατη έκθεσή της για την επάρκεια των συντάξεων, ότι ειδικά στην Ελλάδα οι συνταξιούχοι κινδυνεύουν εξαιτίας των μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής πολύ περισσότερο να περάσουν το κατώφλι της φτώχειας από τους συνταξιούχους στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., καθώς παράλληλα επισημαίνουν ότι τα μέτρα που ελήφθησαν (νόμος Κατρούγκαλου, μείωση των παλαιών συντάξεων έως 18%, κατάργηση ΕΚΑΣ κ.ά.) είναι απόλυτα αναγκαία για την επίτευξη των στόχων οικονομικής ανάπτυξης και πρωτογενών πλεονασμάτων.

Οι συνέπειες των «δυσβάστακτων», πλην όμως «αναγκαίων» για τη διάσωση του ασφαλιστικού, μεταρρυθμίσεων θα φανούν άμεσα. Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο η προβλεπόμενη μείωση των συντάξεων μέχρι 18% από 1/1/2019 θα οδηγήσει σε ανησυχητική μείωση του εισοδήματος και της ζήτησης περίπου 3 εκατ. συνταξιούχους. Η «φτωχοποίηση» των συνταξιούχων θα επιτευχθεί μέσω της μείωσης της δαπάνης κατά 1,8 δισ. τον χρόνο. Στην πράξη η μέση μηνιαία σύνταξη, από 722 ευρώ σήμερα, θα διαμορφωθεί στο επίπεδο των 480 ευρώ. Παράλληλα, η μείωση του αφορολογήτου στο επίπεδο των 5.685 ευρώ (ετήσια μείωση του εισοδήματος των φορολογουμένων κατά 1,8 δισ. ευρώ) από 1/1/2020 ισοδυναμεί με αύξηση του φόρου από 50 έως 650 ευρώ, γεγονός που θα μειώσει το επίπεδο της μέσης μηνιαίας σύνταξης στο επίπεδο των 450 ευρώ.

Σε μεγάλη υλική στέρηση το 15,2% των ηλικιωμένων το 2016

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν για την επάρκεια των συντάξεων, ο ρυθμός της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού των ατόμων ηλικίας 65 ετών μειώθηκε κατά 6,1 ποσοστιαίες μονάδες εν μέσω της κρίσης, ήτοι από 28,1% το 2008 σε 22% το 2016 (έναντι 35,6% του συνολικού πληθυσμού 2016). Βέβαια, σε σοβαρή υλική στέρηση το 2016 βρισκόταν το 15,2% των ηλικιωμένων, ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό των ατόμων ηλικίας 75+ (14,8%), όμως σημαντικά χαμηλότερο από το σοβαρό ποσοστό υλικής υποβάθμισης του συνολικού πληθυσμού (22,4%). Να σημειωθεί βέβαια ότι, την ίδια στιγμή, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω που ανέφεραν ανεκπλήρωτες ανάγκες για ιατρική περίθαλψη αυξήθηκε κατά 6,7 μονάδες βάσης, κατά την περίοδο 2008-2016 και από 9,9% το ποσοστό εκτινάχθηκε στο 16,6%.

Οι άνδρες ηλικίας 65 ετών το 2015 εκτιμάται ότι θα ζουν σε υγιή κατάσταση για 7,9 έτη, ενώ οι γυναίκες ηλικίας 65 ετών αναμένεται να ζουν σε υγιή κατάσταση για 7,5 χρόνια. Μάλιστα, οι συντάκτες της έκθεσης της Κομισιόν επισημαίνουν πως η χειροτέρευση της κατάστασης υγείας των ηλικιωμένων τα τελευταία χρόνια είναι αποτέλεσμα μιας παρατεταμένης κρίσης, μαζί με τη μείωση των δημόσιων δαπανών για την Υγεία και τις σημαντικές περικοπές του διαθέσιμου εισοδήματος.