Σημείο μηδέν για τη Γη: Εκτός ισορροπίας για πρώτη φορά στην ιστορία ο παγκόσμιος κύκλος νερού

Η ανθρωπότητα πρέπει να ενεργήσει με μεγαλύτερη τόλμη γιατί διαφορετικά η παγκόσμια κρίση του νερού θα προκαλέσει καταστροφές στις οικονομίες, καθώς θα τεθεί σε κίνδυνο περισσότερο από το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής, προειδοποιεί η Παγκόσμια Επιτροπή για τα Οικονομικά του Νερού, μια διεθνής ομάδα ηγετών και εμπειρογνωμόνων.

Εδώ και δεκαετίες, η καταστροφική χρήση της γης από τον άνθρωπο, καθώς και η κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων έχουν θέσει σε σημαντικό κίνδυνο τον παγκόσμιο κύκλο του νερού, σύμφωνα με την έρευνα της Παγκόσμιας Επιτροπής για τα Οικονομικά του Νερού.

Ως κύκλος νερού ορίζεται το σύνθετο σύστημα από το οποίο το νερό κινείται γύρω από την Γη. Το νερό εξατμίζεται από το έδαφος, συμπεριλαμβάνοντας λίμνες, ποτάμια και φυτά και ανεβαίνει ψηλά στην ατμόσφαιρα, σχηματίζοντας μεγάλα ποτάμια υδρατμών, που μπορούν να ταξιδέψουν σε μεγάλες αποστάσεις, προτού κρυώσουν, συμπυκνωθούν και πέσουν τελικά πίσω στο έδαφος με την μορφή βροχής ή χιονιού.

Παρεμβάσεις στον κύκλο του νερού προκαλούν διάφορα προβλήματα. Σχεδόν 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι αντιμέτωποι με την ξηρασία. Οι καλλιέργειες συρρικνώνονται και οι πόλεις βυθίζονται γιατί τα υπόγεια ύδατα από κάτω τους στεγνώνουν.

Αναγκαία τα μέτρα εδώ και τώρα

Οι συνέπειες θα είναι ακόμα πιο καταστροφικές εάν δεν ληφθούν τα αναγκαία μέτρα. Η κρίση του νερού απειλεί παραπάνω από το 50% της παγκόσμιας παραγωγής φαγητού, ενώ υπάρχουν εκτιμήσεις ότι μέχρι το 2050 η απώλεια του παγκόσμιου ΑΕΠ θα είναι 8%, με απώλειες της τάξης του 15% σε χώρες με χαμηλά εισοδήματα.

«Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, πιέζουμε τον παγκόσμιο κύκλο νερού έξω από τα όριά του», σημειώνει ο Γιόχαν Ρόκστρομ, διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας για τις Κλιματικές Επιπτώσεις του Πότσνταμ και ένας από τους τέσσερις συμπροέδρους της Επιτροπής.

«Η βροχόπτωση, η κύρια πηγή όλου του φρέσκου νερού, δεν αρκεί πλέον από μόνη της», τονίζει το κ. Ρόκστρομ. Η έρευνα διαφοροποιεί το «μπλε νερό», που συναντάται στις λίμνες, τα ποτάμια και τα υπόγεια ύδατα, σε σχέση με το «πράσινο νερό», που αποθηκεύεται με την μορφή υγρασίας στο έδαφος και τα φυτά.

Την ώρα που τα οφέλη του «πράσινου νερού» συχνά παραβλέπονται, η σημασία του είναι μεγάλης σημασίας για τον κύκλο του, καθώς σύμφωνα με την έρευνα τα φυτά απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα υδρατμούς, που παράγουν σχεδόν τις μισές βροχοπτώσεις στην γη.

Οι αλλαγές στον κύκλο του νερού είναι βαθιά συνυφασμένες με την κλιματική κρίση, σύμφωνα με την έρευνα. Το «πράσινο νερό» είναι ζωτικής σημασίας στην στήριξη της βλάστησης, καθώς μέσω αυτής αποθηκεύονται εκπομπές άνθρακα, οι οποίες ανεβάζουν την θερμοκρασία στον πλανήτη.

Οι άνθρωποι παρόλα αυτά, καταστρέφουν τους υγρότοπους, όπως και τα δάση, μειώνοντας δραματικά τα αποθηκευτικά εκείνα σημεία για τον άνθρακα, επιταχύνοντας την άνοδο της θερμοκρασίας. Μέσα από την κλιματική κρίση, τα τοπία στεγνώνουν, η υγρασία μειώνεται και ο κίνδυνος πρόκλησης πυρκαγιάς μεγαλώνει σημαντικά.

Η κρίση γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη από τις ανάγκες των ανθρώπων για νερό. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι ο μέσος άνθρωπος χρειάζεται το λιγότερο 4 λίτρα νερού την ημέρα, χωρίς να υπολογιστούν τα 50 με 100 λίτρα που χρειάζεται για τις βασικές του ανάγκες.

«Η έρευνα ρίχνει φως στις παρεμβάσεις του ανθρώπου στον παγκόσμιο κύκλο νερού, ενός πολύτιμου φυσικού πόρου που συντηρεί τις ζωές μας», είπε ο Ρίτσαρντ Άλαν, που διδάσκει την Επιστήμη του Κλίματος στο πανεπιστήμιο του Ρίντινγκ, στην Αγγλία.

Στην έρευνα αναφέρεται ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να αναγνωρίσουν το νερό ως «κοινό αγαθό» και να δράσουν συλλογικά. Τα κράτη είναι αλληλοεξαρτώμενα και η απόφαση του ενός μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες στο θέμα του νερού.

«Η κινεζική οικονομία εξαρτάται στην διαχείριση της βιωσιμότητας των δασών στην Ουκρανία, το Καζακστάν και την περιοχή της Βαλτικής» αναφέρει ο Γιόχαν Ρόκστρομ.

«Μπορούμε να πούμε το ίδιο και για την Βραζιλία, που παρέχει φρέσκο νερό στην Αργεντινή. Αυτή η αλληλοσύνδεση δείχνει ότι πρέπει να θεωρούμε το νερό ως «κοινό αγαθό» στην παγκόσμια οικονομία.

Ο πρόεδρος της Σιγκαπούρης και ένας από τους επικεφαλείς της Επιτροπής, Tharman Shanmugaratnam, τονίζει ότι οι χώρες πρέπει να αρχίσουν να συνεργάζονται προς αυτήν την κατεύθυνση, προτού είναι πολύ αργά.

Μεγάλος ο κίνδυνος επισιτιστικής κρίσης

Σημαντικός αναμένεται ο κίνδυνος για την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων τα επόμενα 25 χρόνια σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών. Ήδη περίπου το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού αντιμετωπίζει προβλήματα με την λειψυδρία, κάτι που πιθανολογείται να κλιμακωθεί, εξαιτίας της καταστροφής των οικοσυστημάτων από τους ανθρώπους.

Η ζήτηση για φρέσκο νερό θα ξεπερνά την προσφορά κατά 40% μέχρι το τέλος της δεκαετίας.

Ο Αμαζόνιος συρρικνώνεται από την ξηρασία

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της δύσκολης κατάστασης είναι αυτό του Αμαζονίου Ποταμού στην Βραζιλία. Η χώρα καταγράφει την δεύτερη συνεχόμενη χρονιά σημαντικής ξηρασίας, με την στάθμη του νερού σε παραποτάμους του Αμαζονίου να πέφτει καθημερινά.

Μάλιστα, από το 1950 που καταγράφεται το αρχείο, η Βραζιλία βιώνει σήμερα την χειρότερη ξηρασία στην ιστορία της. Σχεδόν το 60% της χώρας έχει επηρεαστεί από την ξηρασία, συμπεριλαμβάνοντας την πρωτεύουσα Μπραζίλια.

Στο Ro Negro, έναν από τους μεγαλύτερους παραποτάμους του Αμαζονίου, η στάθμη του νερού μειώνεται περίπου 17 εκατοστά την ημέρα, σύμφωνα με την Γεωλογική Υπηρεσία της Βραζίλίας.

Το ελληνικό παράδειγμα του Μόρνου

Η λίμνη του Μόρνου που κατασκευάστηκε το 1980 με στόχο να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες ύδρευσης της Αθήνας πλέον έχει στερέψει. Όταν ολοκληρώθηκε η λίμνη στον Μόρνο, οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί αναγκάστηκαν να μετακομίσουν σε υψόμετρο 390 μέτρων και να δημιουργήσουν νέο οικισμό.

Από την γενικότερη λειψυδρία των τελευταίων ετών, οι κάτοικοι μπορούν να διακρίνουν ξανά το παλιό δημοτικό σχολείο του χωριού, σπίτια και τα σοκάκια της παλιάς τους γειτονιάς.

«Ανασχηματισμός της γεωργίας και αλλαγή στις διατροφικές μας συνήθειες»

Μέσω της έκθεσης παροτρύνονται επενδύσεις που δεν έχουν ως άμεσο στόχο τα βραχυπρόθεσμα κέρδη, αλλά τα μακροπρόθεσμα οφέλη που μπορούν να προκύψουν σε μια ολόκληρη οικονομία.

Προτείνονται ο ανασχηματισμός της γεωργίας με κλιμάκωση της μικροάρδευσης, μείωση της εξάρτησης από λιπάσματα με εξάρτηση στο άζωτο, διάδοση της αναγεννητικής γεωργίας και αλλαγή στις διατροφικές μας συνήθειες, από το κρέας στα φυτά.

Ακόμα, προτείνεται η προστασία των περιοχών που μπορούν να συμβάλουν σε ένα σταθερό κύκλο νερού, η διατήρηση του 30% των δασών και η αποκατάσταση του 30% των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων ως το 2030.

Η Επιτροπή προτείνει επίσης την επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων, την μετάβαση σε μια εποχή καθαρής ενέργειας και την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για την κατά πολύ χαμηλότερη ένταση νερού.