Σούπερ μικρόβια-δολοφόνοι απειλούν την παγκόσμια υγεία

Περισσότεροι από 39 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο κινδυνεύουν να πεθάνουν τα επόμενα 25 χρόνια από τα λεγόμενα σούπερ μικρόβια, τα οποία εμφανίζουν αντοχή στα διαθέσιμα αντιβιοτικά φάρμακα. Επιπλέον 169 θάνατοι μέχρι το 2050 θα σχετίζονται με τη μικροβιακή αντοχή.

Αυτό είναι το συμπέρασμα της νέας μελέτης του Global Research on Antimicrobial Resistance (GRAM) Project, που δημοσιεύθηκε στο Lancet και υπογραμμίζει ότι τα ανθεκτικά μικρόβια αποτελούν σημαντική απειλή για την παγκόσμια υγεία εδώ και δεκαετίες και ότι η απειλή αυτή συνεχίζει να κλιμακώνεται.

«Παρά τις επιμέρους διαφορές τους, όλες οι μελέτες των τελευταίων ετών συγκλίνουν ότι η αντοχή στα αντιβιοτικά είναι μεγάλος κινδύνος για την ανθρώπινη υγεία» λέει ο Λορέντσο Μότζα, επιδημιολόγος στο Τμήμα Πολιτικής και Προτύπων Υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Ποια είναι η διαφορά και η σημασία της νέας μελέτης σε σύγκριση με την προηγούμενη, που δημοσιεύθηκε το 2022; «Αυτή η νέα μελέτη εισάγει σημαντικές καινοτομίες, μετρώντας τις συνέπειες της αντοχής στα αντιβιοτικά σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και ηλικιακές ομάδες» απάντησε ο Μότζα, ο οποίος είναι και αναπληρωτής καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου, στο ερώτημα της Corriere della Sera. «Τα παιδιά και οι νέοι θα αντιμετωπίζουν μικρότερο κίνδυνο, ενώ οι περισσότεροι θάνατοι θα αφορούν ηλικιωμένους».

Ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν ώστε να αποφευχθεί το χειρότερο; «Η μελέτη συγκρίνει εναλλακτικά σενάρια στα οποία, για πρώτη φορά, υπολογίζεται ο αντίκτυπος των πολιτικών υγείας που συνδέονται με την πρόληψη των λοιμώξεων και τη χρήση νέων αντιβιοτικών σε παγκόσμια κλίμακα» εξήγησε ο επιδημιολόγος. «Αυτά τα μέτρα μπορούν να σώσουν 92 εκατομμύρια ζωές. Ωστόσο, κατά πλειονότητα, τα πλεονεκτήματα αφορούν τα Συστήματα Υγείας που έχουν περιθώριο βελτίωσης».

Η μελέτη GRAM αντιπροσωπεύει την πρώτη παγκόσμια ανάλυση των τάσεων στην αντοχή στα αντιβιοτικά με την πάροδο του χρόνου και ανιχνεύει την τάση του φαινομένου τα τελευταία 20 έτη. Αποδεικνύεται ότι περισσότεροι από ένα εκατ. άνθρωποι πέθαιναν ετησίως λόγω αντοχής στα αντιβιοτικά μεταξύ 1990 και 2021. Το 1990 σημειώθηκαν 1,06 εκατομμύρια θάνατοι που οφείλονταν άμεσα στη μικροβιακή αντοχή, σε ένα μεγαλύτερο σύνολο 4,78 εκατ. θανάτων που συνδέονταν έμμεσα.

Το 2021 το φαινόμενο οδήγησε σε 1,14 εκατ. άμεσους θανάτους, με μεγαλύτερο σύνολο 4,71 εκατομμύρια σχετικούς θανάτους. Οι θάνατοι το 2021 ήταν λιγότεροι από ό,τι το 2019 (1,27 εκατ. άμεσοι θάνατοι, 4,95 εκατ. σχετιζόμενοι θάνατοι) λόγω της μείωσης της επίπτωσης των αναπνευστικών λοιμώξεων πλην της νοσου Covid-19, πιθανόν λόγω της κοινωνικής απόστασης και άλλων μέτρων ελέγχου της νόσου που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η ανάλυση της ομάδας δείχνει ότι αυτή η μείωση των θανάτων από αντοχή στα αντιβιοτικά ήταν μόνο προσωρινή.

Η μελέτη εκτιμά ότι 1,91 εκατ. άνθρωποι ενδέχεται να πεθάνουν απευθείας από την αντίσταση στα αντιβιοτικά το 2050, αύξηση σχεδόν 70% από το 2022. Την ίδια χρονιά ο αριθμός των θανάτων στους οποίους παίζουν ρόλο τα ανθεκτικά παθογόνα θα αυξηθεί κατά σχεδόν 75%, από 4,71 σε 8,22 εκατ.

Οι μικρές ηλικίες

Μεταξύ 1990 και 2021 οι θάνατοι εξαιτίας της μικροβιακής αντοχής σε παιδιά κάτω των πέντε ετών μειώθηκαν κατά 50% (μείωση 59,8% στους άμεσους θανάτους, από 488.000 σε 193.000, μείωση 62,9% στους σχετικούς θανάτους, από 2,29 εκατ. σε 840.000). Αυτή η μείωση συνέπεσε με σημαντικές βελτιώσεις στα μέτρα πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων, όπως τα προγράμματα εμβολιασμού για παιδιά και βρέφη. Ωστόσο το ποσοστό των θανάτων από άμεσα προκληθείσες λοιμώξεις αυξήθηκε κατά 13,6%, φθάνοντας στο 7,2% το 2021.

Οι άνω των 70 ετών

Η άλλη όψη του νομίσματος αντιπροσωπεύεται από θανάτους ατόμων ηλικίας 70 ετών και άνω. Υπήρξε αύξηση κατά 80% και πλέον (αύξηση 89,7% στους άμεσους θανάτους, 519.000 το 2021, 81,4% αύξηση στους σχετικούς θανάτους, 2,16 εκατ. το 2021), λόγω της ταχείας γήρανσης του πληθυσμού και της μεγαλύτερης ευπάθειας των ηλικιωμένων στις ποικίλες λοιμώξεις.

Τα επόμενα χρόνια

Αυτές οι τάσεις αναμένεται να συνεχιστούν τις επόμενες δεκαετίες, με τους θανάτους από σούπερ μικρόβια σε παιδιά κάτω των πέντε ετών να αναμένεται να μειωθούν κατά το ήμισυ έως το 2050, ενώ οι θάνατοι σε άτομα ηλικίας 70 ετών και άνω θα υπερδιπλασιαστούν. «Η μείωση των θανάτων από σήψη και αντοχή στα αντιβιοτικά μεταξύ των μικρών παιδιών τις τελευταίες τρεις δεκαετίες είναι εξαιρετικό επίτευγμα. Η απειλή της αντίστασης στα αντιβιοτικά για τους ηλικιωμένους θα αυξηθεί καθώς οι πληθυσμοί γερνούν. Είναι καιρός να δράσουμε για να προστατεύσουμε τους ανθρώπους σε όλον τον κόσμο από τη συγκεκριμένη απειλή» είπε ο Κέβιν Ικούτα, από το Πανεπιστήμιο UCLA (Λος Αντζελες).

Υπάρχει λύση;

Τα ευρήματα υπογραμμίζουν τη σημασία των παρεμβάσεων: βελτίωση της διαχείρισης των σηπτικών περιστατικών, πρόληψη, εμβολιασμοί, ελαχιστοποίηση της ανορθολογικής χρήσης αντιβιοτικών, έρευνα για νέα αντιβιοτικά με σκοπό τη μείωση του αριθμού των θανάτων που αναμένονται έως το 2050. «Τα αντιβιοτικά είναι ακρογωνιαίος λίθος της περίθαλψης, έτσι η αυξανόμενη αντοχή σε αυτά προκαλεί μεγάλη ανησυχία. Η κατανόηση του πώς οι τάσεις στους θανάτους από αντιβιοτικά έχουν αλλάξει με την πάροδο του χρόνου και πώς μπορεί να εξελιχθούν στο μέλλον είναι απαραίτητη για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων» είπε ο δρ Μοσέν Ναγκάβι, από το Institute of Health Metrics του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον.

Οι εκτιμήσεις της νέας μελέτης GRAM βασίστηκαν σε δεδομένα για 22 παθογόνους παράγοντες, 84 συνδυασμούς παθογόνου-φαρμάκου και 11 μολυσματικά σύνδρομα (συμπεριλαμβανομένης της μηνιγγίτιδας, των λοιμώξεων της κυκλοφορίας του αίματος, κ.ά.) σε άτομα όλων των ηλικιών από 204 χώρες. Για τις ανάγκες της έρευνας μελετήθηκαν 520 εκατομμύρια φάκελοι υγείας από ένα ευρύ φάσμα πηγών, συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομειακών δεδομένων, των αρχείων θανάτου και των data που αφορούν τη χορήγηση αντιβιοτικών. Χρησιμοποιήθηκε στατιστική μοντελοποίηση για την παραγωγή εκτιμήσεων θανάτων που αποδίδονται άμεσα στην αντίσταση στα αντιβιοτικά και συνδέονται με αυτήν. Οι ερευνητές έκαναν εκτίμηση για το χρονικό διάστημα 2022-2050.

Οι πιο επισφαλείς περιοχές, με διαπιστωμένους θανάτους από αντοχή στα αντιβιοτικά, είναι η Δυτική και Υποσαχάρια Αφρική, η τροπική Λατινική Αμερική, η Βόρεια Αμερική, η Νοτιοανατολική και Νότια Ασία. Οι μελλοντικοί θάνατοι από αντοχή στα αντιβιοτικά θα είναι περισσότεροι στη Νότια Ασία (Ινδία, Πακιστάν, Μπαγκλαντές), όπου θα υπάρξουν συνολικά 11,8 εκατομμύρια θάνατοι άμεσα λόγω του φαινομένου μεταξύ του 2025 και του 2050.