«Στην ανθρωπότητα τον ουρανό ολόκληρο ως κληρονομιά»

Η είδηση έκανε τον κύριο Γκρι να χαμογελάσει. Βρέθηκε, λέει, ο χαμένος κατάλογος των άστρων του Ιππάρχου. Hταν κρυμμένος πίσω από μεσαιωνική περγαμηνή της ελληνορθόδοξης Μονής Αγίας Αικατερίνης του Σινά (η σχετική δημοσίευση έγινε στο περιοδικό Journal for the History of Astronomy).

Κάτω από το χριστιανικό κείμενο ανακαλύφθηκε μέρος του χαμένου καταλόγου άστρων του αρχαίου Ελληνα αστρονόμου Ιππάρχου, η πρώτη στον κόσμο προσπάθεια για μια πλήρη «χαρτογράφηση» του νυχτερινού ουρανού.

Παραπέμποντάς με στο ωραίο βιβλίο «Αστρομυθολογία» του φυσικού Στράτου Θεοδοσίου (εκδ. Δίαυλος), ο κύριος Γκρι με πληροφορεί ότι ο αυθεντικός αστρικός κατάλογος του Ιππάρχου (190-120 π.Χ.) χάθηκε μεν, οι ιστορικοί της επιστήμης τον αναζητούσαν αιώνες τώρα, ωστόσο είχε διασωθεί ένας παρόμοιος, βελτιωμένος και επαυξημένος, με νέες συντεταγμένες για 1.022 αστέρες, του περίφημου μαθηματικού, αστρονόμου και γεωγράφου Κλαυδίου Πτολεμαίου (2ος αι.).

«Δεν είναι τρομερή αυτή η επίμονη τάση του ανθρώπου να χαρτογραφήσει τον ουρανό και να ανιχνεύσει σχήματα και παραστάσεις μέσα στα άστρα, φτάνοντας έως τους αστερισμούς;» με ρωτάει ο κύριος Γκρι.

Eνας αστρονομικός κατάλογος που έγινε κανόνας για 1.500 χρόνια.

Η ιστορία της δημιουργίας τέτοιων καταλόγων έχει ηλικία 3.000 χρόνων. Ξεκίνησε την εποχή των Βαβυλωνίων, αλλά έγινε πιο συστηματική την εποχή του Αρίσταρχου του Σάμιου. Ο πρώτος κατάλογος των 48 γνωστών στην αρχαιότητα αστερισμών, με την ακριβή θέση 1.022 άστρων, που διασώζεται στο βιβλίο του Κλαύδιου Πτολεμαίου «Μέγιστη Μαθηματική Σύνταξις», είναι δημιουργία του Ιππάρχου.

Οπως γράφει στο βιβλίο της «Κοιτάζοντας τα αστέρια» (εκδ. Καπόν) η Σάρα Γκίλινχαμ, τον κατάλογο αυτόν οδηγήθηκε να συντάξει ο Ιππαρχος έπειτα από την εμφάνιση ενός καινοφανούς αστέρα, ενός νόβα δηλαδή, τον οποίο παρατήρησε το 134 π.Χ. στον αστερισμό του Σκορπιού.

Ο Ιππαρχος παραθέτει έναν κατάλογο 24 λαμπρών άστρων που είναι διαρκώς ορατά, έτσι ώστε να γνωρίζει ο παρατηρητής την ακριβή ώρα στη διάρκεια της νύχτας. Ορισμένοι σύγχρονοι ερευνητές υπολογίζουν ότι οι παρατηρήσεις του Ιππάρχου πρέπει να έγιναν με βάση έναν αστρικό χάρτη που μάλλον είχε δημιουργηθεί το 140 π.Χ. στη Ρόδο, ενώ ο μεγάλος κατάλογός του με θέσεις των 1.022 άστρων υπολογίζεται ότι δημιουργήθηκε το 130 π.Χ. Αυτός ήταν ο τελευταίος αστρονομικός κατάλογος που δημιουργήθηκε στα επόμενα 1.500 χρόνια, μέχρι την έλευση της τυπογραφίας και την περίφημη «Ουρανομετρία» του Μπάγιερ.

«Είναι αυτό που λέει ο Πλίνιος», προσθέτει ο κύριος Γκρι, «ο Ιππαρχος άφησε στην ανθρωπότητα τον ουρανό ολόκληρο ως κληρονομιά». Ο ουρανός, λοιπόν, κρυμμένος κάπου στο Σινά.