Στην προϊστορική Ελλάδα κατανάλωναν και… μπίρα

Παραγωγή μπίρας σε χώρα κρασιού; Το ερώτημα δεν αφορά τη σύγχρονη Ελλάδα αλλά την προϊστορική, τα ευρήματα της οποίας φέρνουν στο φως όχι μόνο την πρωιμότερη οινοποίηση στην Ευρώπη αλλά και την –άγνωστη έως σήμερα– πρακτική της ζυθοποίησης. Φυτρωμένοι σπόροι (βύνη) και θραύσματα αλεσμένων δημητριακών της εποχής του Χαλκού, που διατηρήθηκαν επί 4.000 χρόνια στη Μακεδονία και στη Θεσσαλία, αποτελούν ισχυρές ενδείξεις ότι οι κάτοικοι της προϊστορικής Ελλάδας, εκτός από κρασί, παρασκεύαζαν και κατανάλωναν και μπίρα.

Αρχαιοβοτανική έρευνα που διενεργεί η αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας Σουλτάνα-Μαρία Βαλαμώτη στο ΑΠΘ δείχνει ότι οι επεξεργασμένες τροφές, θραύσματα και μάζες δημητριακών, της 3ης – 2ης χιλιετίας π.Χ., που είχαν εντοπιστεί στους προϊστορικούς οικισμούς του Αρχοντικού Γιαννιτσών και της Αργισσας στη Λάρισα, πιθανότατα, δεν ήταν μάζες αλεσμένων δημητριακών για πλιγούρι ή τραχανά, όπως αρχικά είχε ερμηνευθεί, αλλά κατάλοιπα ζυθοποιίας. Η πρακτική της, εκτιμά η κ. Βαλαμώτη, μπορεί να έφθασε στην περιοχή του Αιγαίου μέσω των επαφών με την Ανατολική Μεσόγειο. Δεν είναι επινόηση της Ευρώπης, αλλά, σύμφωνα με πηγές, Βαβυλώνιοι και Αιγύπτιοι της 4ης – αρχές 5ης χιλιετίας π.Χ. παρασκεύαζαν και κατανάλωναν μπίρα. Ηταν ένα αλκοολούχο ποτό ευρέως διαδεδομένο σε όλες τις κοινωνικές τάξεις.

Τα πρώτα διερευνητικά συμπεράσματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Vegetation History and Archaeobotany. Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη. Θα ακολουθήσουν πειραματικές διαδικασίες στο πλαίσιο του προγράμματος ERC PlantCult, «ώστε να αυξήσουμε τα ποσοστά βεβαιότητας», διευκρινίζει η κ. Βαλαμώτη. Τα ευρήματα από την Αργισσα, εξηγεί, περιλαμβάνουν περισσότερους από 3.000 φυτρωμένους σπόρους κυρίως σιταριού και κριθαριού. Διατηρούνται σε καλύτερη κατάσταση από τα ευρήματα του Αρχοντικού, όπου οι μάζες και τα θραύσματα δημητριακών που εντοπίστηκαν, αποτελούν πιθανότατα κατάλοιπα προχωρημένης ζυθοποίησης.

Η παραγωγή και η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών καθώς και η διατροφή στις προϊστορικές κοινωνίες απασχολούν την αρχαιολογική και ανθρωπολογική έρευνα. Οι πρωιμότερες ενδείξεις οινοποίησης στην Ευρώπη εντοπίζονται ήδη από τη νεότερη νεολιθική στον οικισμό του Ντικιλί Τας, στον νομό Καβάλας όπου βρέθηκαν στέμφυλα της 5ης χιλιετίας. Φυτρωμένοι σπόροι κριθαριού της εποχής Σιδήρου (6ος αι. π.Χ.) που αποκαλύφθηκαν στη θέση Χόχντορφ της Στουτγάρδης παραπέμπουν σε παρασκευή μπίρας. Η πρακτική της ζυθοποίησης στην περιοχή του προϊστορικού Αιγαίου μπαίνει για πρώτη φορά στην επιστημονική έρευνα στη χώρα μας και η αρχαιοβοτανική σε συνδυασμό με τη μελέτη των εγκαταστάσεων και των αγγείων πόσης θα αποτελέσουν πολύτιμα εργαλεία.