Στην τελική ευθεία η χάραξη αιγιαλών

Χρειάστηκαν περισσότερα από 70 χρόνια για να οριοθετηθεί λιγότερο από το 15% των αιγιαλών της χώρας. Οριοθετήσεις αποσπασματικές, συχνά απαρχαιωμένες (αφού με το πέρασμα των δεκαετιών το ανάγλυφο μπορεί να μεταβληθεί φυσικά ή τεχνητά), με διαφορετικές τεχνικές προδιαγραφές και ενίοτε κραυγαλέα «υποκειμενικές» ερμηνείες, που προέκυπταν μέσα από μια μακρά, χρονοβόρο διαδικασία. Εδώ και λίγους μήνες, όμως, η υπόθεση αυτή παρουσιάζει θεαματική πρόοδο. Ο ένας μετά τον άλλο, ολόκληροι νομοί οριοθετούν τους αιγιαλούς τους και οι αποφάσεις «περνούν» σε έναν ενιαίο ψηφιακό χάρτη, με στόχο την ολοκλήρωση της διαδικασίας πριν από το τέλος του έτους. Ολα αυτά με βάση μια παλαιά μελέτη που έγινε για το κτηματολόγιο και –τι άλλο;– την πίεση των θεσμών.

Αλλά ας ξεκινήσουμε λίγο πιο… ρομαντικά. Ας υποθέσουμε ότι περπατάτε τον χειμώνα σε μια παραλία που επισκέπτεστε και το καλοκαίρι: εύκολα θα παρατηρήσετε ότι το κύμα φθάνει σε μεγαλύτερο ύψος, καλύπτοντας ένα κομμάτι της ακτής. Η αποτύπωση του ορίου αυτού, δηλαδή του ανώτατου σημείου που φθάνει το κύμα, σε έναν χάρτη είναι η χάραξη της γραμμής του αιγιαλού. Πρόκειται για μια τεχνική διαδικασία, την ευθύνη της οποίας έχουν οι κατά τόπους κτηματικές υπηρεσίες σε όλη τη χώρα, ενώ την τελική υπογραφή βάζει ο συντονιστής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Η διαδικασία της οριοθέτησης ενός αιγιαλού περιλαμβάνει και τη χάραξη μιας δεύτερης γραμμής, εκείνης της παραλίας, παράλληλα προς τη γραμμή του αιγιαλού σε απόσταση 10-15 μέτρων (συνήθως).

Γραμμή προστασίας

Ποια είναι η χρησιμότητα της διαδικασίας αυτής; Από το Σύνταγμα, ο αιγιαλός και η παραλία είναι δημόσια και κοινόχρηστα (δεν μπορούν, δηλαδή, να πωληθούν από το Δημόσιο). Η γραμμή του αιγιαλού, λοιπόν, κατ’ αρχάς προστατεύει αυτό το κοινό για όλους μας αγαθό. Παράλληλα, λειτουργεί ως όριο για τον διαχωρισμό της δημόσιας και της ιδιωτικής περιουσίας και ως «αφετηρία» για τη χωροθέτηση οποιασδήποτε δραστηριότητας στην παράκτια ζώνη (λ.χ. η δόμηση επιτρέπεται κατ’ ελάχιστον σε απόσταση 50 μέτρων από τη γραμμή αιγιαλού). Ετσι, λοιπόν, είναι κρίσιμη για την ορθολογική διαχείριση της παράκτιας ζώνης, την περιβαλλοντική προστασία, τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό, την οικιστική και τουριστική ανάπτυξη.

Παρότι η οριοθέτηση των αιγιαλών είναι κρίσιμης σημασίας για μια νησιωτική χώρα με τεράστια ακτογραμμή, η υπόθεση αυτή προχωρούσε εδώ και δεκαετίες με ρυθμούς χελώνας. Στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας η Κτηματολόγιο Α.Ε. (σήμερα Ελληνικό Κτηματολόγιο Α.Ε.) πραγματοποίησε με χρηματοδότηση 2,5 εκατ. ευρώ από το Γ΄ ΚΠΣ ένα σημαντικό έργο: την παραγωγή ψηφιακών χαρτών στους οποίους χαράχθηκε η γραμμή του αιγιαλού. Η γραμμή αυτή χαρακτηρίστηκε «προκαταρκτική», καθώς για την οριστικοποίησή της (και την προσθήκη της γραμμής της παραλίας) έπρεπε να ελεγχθεί από τις κατά τόπους κτηματικές υπηρεσίες με αυτοψίες. Αποτελούσε, ωστόσο, μια ισχυρή βάση για την προώθηση της πολύπαθης αυτής υπόθεσης, καθώς κάλυψε με ενιαίο τρόπο 11.865 χλμ. ακτογραμμής (5.881 χλμ. στην ηπειρωτική χώρα, 5.984 χλμ. σε 122 νησιά).

Μετά; Το έργο μπήκε στο συρτάρι για πολλά χρόνια και ξαναβγήκε εν μέσω μνημονίων και υπό την πίεση της τρόικας, ως ένα μέσο για την άρση των εμποδίων στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Το 2014 δόθηκε εντολή στις κτηματικές υπηρεσίες όλης της χώρας να ελέγξουν την «προκαταρκτική οριοθέτηση αιγιαλού», να κάνουν αυτοψίες και να την οριστικοποιήσουν, λαμβάνοντας ως δεδομένες τις παλαιότερες χαράξεις (όπως οι δασικοί χάρτες παίρνουν ως δεδομένες παλαιές πράξεις χαρακτηρισμού). Η προθεσμία έλαβε δύο παρατάσεις και τελικά έληξε φέτος, στις 30 Ιουνίου. Στο μεταξύ (κάτι που δεν βοήθησε ιδιαίτερα την υπόθεση), οι δραματικά υποστελεχωμένες κτηματικές υπηρεσίες άλλαξαν οργανωτική δομή δύο φορές –το 2014 και το 2017– ενώ επιφορτίστηκαν και με τον έλεγχο των μισθώσεων αιγιαλών και παραλιών, οδηγούμενες σε παράλυση.

Κινητικότητα

Και μέσα σε όλα αυτά, υπό τη διαρκή πίεση των θεσμών, ξαφνικά η υπόθεση κινείται. «Μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχει ολοκληρωθεί η οριοθέτηση των αιγιαλών στο 80% της χώρας», λέει στην «Κ» ο γενικός γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας Θανάσης Δημάκης. «Hδη, πολλοί νομοί, όπως η Αττική, έχουν ολοκληρώσει το έργο 100%. Θα απομείνουν οι περιοχές εκείνες που είναι δυσκολότερες, όπου υπάρχει πολυπλοκότητα στον αιγιαλό ή άλλες ειδικές συνθήκες. Από τη στιγμή που οι αποφάσεις δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, οι πολίτες μπορούν να ζητήσουν με αίτησή τους στην τοπική κτηματική υπηρεσία πληροφόρηση για την οριογραμμή του αιγιαλού και, αν κρίνουν ότι αδικούνται, επαναχάραξη».

Ανάμεσα στις περιοχές που έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία το τελευταίο δίμηνο είναι οι νομοί Βοιωτίας, Εύβοιας, Κεφαλονιάς, Κορινθίας, Λακωνίας, Κέρκυρας, Αχαΐας, Ηλείας, Λέσβου, Λευκάδας, Μαγνησίας, Ξάνθης, Πρέβεζας, Θεσπρωτίας, Aρτας, Ζακύνθου, Αιτωλοακαρνανίας, Ροδόπης, Φθιώτιδας, Χαλκιδικής και ολόκληρη η Κρήτη, καθώς και μεμονωμένοι δήμοι από διάφορες περιοχές. Oλες οι οριοθετήσεις, μαζί με τις παλαιότερες (που ψηφιοποιούνται) «ανεβαίνουν» τρεις μήνες μετά τη δημοσίευσή τους –όταν η διαδικασία ολοκληρωθεί τυπικά– σε ενιαίο ψηφιακό χάρτη (στη διεύθυνση  https://www1.gsis.gr/gspp/dhpe/publicgis/faces/homeShore).

Οι παραβάσεις

Βέβαια, η προσπάθεια δεν είναι ανέφελη. Σε πολλές περιπτώσεις, επειδή οι κτηματικές υπηρεσίες δεν είχαν προσωπικό για αυτοψίες, απλά επικύρωσαν τις οριογραμμές των χαρτών του κτηματολογίου. Επίσης, στο έργο δεν περιλαμβάνεται η χάραξη γραμμής παραλίας, που είναι και αυτή ιδιαίτερα σημαντική και η οποία μετατίθεται στο μέλλον. «Παράλληλα, έρχονται στο φως πλείστα όσα προβλήματα», λέει ο κ. Δημάκης. «Σε πολλές περιοχές, όπως στο Ιόνιο, υπάρχουν μεγάλες παραβάσεις στον αιγιαλό. Σε άλλες η παλαιά γραμμή του αιγιαλού εμφανίζεται μέσα σε περιφραγμένα οικόπεδα και οι ιδιοκτήτες ισχυρίζονται ότι “ανέβηκε” η θάλασσα. Κάποιες φορές μέσα στον αιγιαλό υπάρχουν δρόμοι, ή άλλα δημόσια έργα. Το ερώτημα βέβαια είναι τι θα πράξουμε με τις περιπτώσεις αυτές».

Αλλά και οι παλαιότερες αποφάσεις οριοθέτησης αιγιαλών έχουν συχνά τα δικά τους προβλήματα. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Αττική. «Παλαιότερα, η οριοθέτηση αιγιαλού γινόταν με απόφαση νομάρχη. Συχνά η απόφαση αυτή δεν συνοδευόταν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως από διάγραμμα, ούτε βέβαια συντεταγμένες, όπως για παράδειγμα σε περιοχές του Πόρου και της Υδρας (σ.σ. όπου ο ενδιαφερόμενος έπρεπε να αναζητήσει στην κτηματική υπηρεσία την τεχνική έκθεση στην οποία βασίστηκε η χάραξη)», εξηγεί η προϊσταμένη της κτηματικής υπηρεσίας Αθήνας – Ανατολικής Αττικής, Ευαγγελία Κωφού. «Πολλές αποφάσεις, επίσης, είναι πολύ παλαιές: για παράδειγμα το παραλιακό μέτωπο Γλυφάδας – Σαρωνίδας βασίζεται σε μια χάραξη του χειμερίου κύματος που έγινε το 1923! Και προφανώς δεν έχει πλέον σχέση με την πραγματικότητα, αφού ο τότε αιγιαλός περιλαμβάνει σήμερα… την παραλιακή λεωφόρο, προβλήτες ή άλλα έργα. Πρέπει λοιπόν να γίνει επαναχάραξη».

Οι τροποποιήσεις στο νόμο

Η τραγωδία στο Μάτι καθυστέρησε τα κυβερνητικά σχέδια για αλλαγές στον βασικό νόμο για τον αιγιαλό (ν. 2971/01). Κάποιες διατάξεις, που όπως είχε αποκαλύψει η «Κ» οδηγούσαν για πρώτη φορά σε νομιμοποιήσεις πολεοδομικών αυθαιρεσιών ιδιωτών στον αιγιαλό, απαλείφθηκαν ή περιορίστηκαν. «Η νομοθετική πρόταση που θα δοθεί σύντομα σε διαβούλευση περιλαμβάνει διάφορες τροποποιήσεις», εξηγεί ο γ.γ. Δημόσιας Περιουσίας, Θανάσης Δημάκης. «Μεταξύ αυτών, τη μείωση του ποσοστού μιας παραλίας που θα μισθώνεται για απλή χρήση, τη γενίκευση των ηλεκτρονικών δημοπρασιών. Επίσης, θα δίνεται διέξοδος για τη νομιμοποίηση δημοσίων και κοινωφελών έργων, που έχουν κατασκευαστεί παλαιότερα στον αιγιαλό, όπως για παράδειγμα ο δρόμος Καμένων Βούρλων – Αγίου Κωνσταντίνου, ένα κομμάτι του αεροδρομίου Μυτιλήνης, βιολογικοί καθαρισμοί και άλλα. Θα εξετάζονται όμως κατά περίπτωση. Οσον αφορά σε ιδιωτικά (σ.σ. επίσης παράνομα) έργα, η κατεύθυνση που εξετάζεται είναι να δοθεί προτεραιότητα [για νομιμοποίηση] σε έργα ΑΠΕ και ενεργειακά, καθώς και σε έργα που εξυπηρετούν εθνικούς σκοπούς, εφόσον μπορούν να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις. Επίσης σε έργα που έγιναν για την άρση επικινδυνότητας. Υπάρχουν πολλές πιεστικές ανάγκες και αιτήματα στα οποία κατά τη γνώμη μου πρέπει να απαντήσουμε τώρα. Η τελική νομοθετική πρόταση, πάντως, δεν έχει ακόμα οριστικοποιηθεί».