Στον σύγχρονο πόλεμο… ούτε οι βομβητές σε σώζουν

Υπάρχει μια φράση που αποδίδεται στον Αϊνστάιν και λέγεται πως την είπε όταν κατάλαβε ότι μέρος των επιστημονικών του ανακαλύψεων επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή πυρηνικών όπλων: «Δεν γνωρίζω με τι είδους όπλα θα γίνει ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος, αλλά ο Τέταρτος Παγκόσμιος θα γίνει με πέτρες και ξύλα».

Εβραίος ο ίδιος, δύσκολα θα φανταζόταν εκείνη την εποχή ότι 80 χρόνια αργότερα το Ισραήλ θα έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο σε έναν πόλεμο που δείχνει να αποδεικνύει τα λεγόμενά του.

Οταν άρχισαν να έρχονται στο φως οι λεπτομέρειες για την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου 2023, απαντήθηκε και ένα από τα πιο βασικά ερωτήματα: Πώς κατάφεραν τόσοι μαχητές της οργάνωσης να συντονιστούν σε μια επιχείρηση τέτοιας ακριβείας, που οργανωνόταν επί μήνες (αν όχι χρόνια), χωρίς να πάρει το Ισραήλ χαμπάρι το παραμικρό; Το Ισραήλ, που παρακολουθεί και τις πέτρες στη Γάζα και σε όλη την ευρύτερη περιοχή;

Η απάντηση ήταν εντυπωσιακή για τα δεδομένα ενός τόσο… ψηφιακού κόσμου, όπως είναι ο δικός μας: τα πάντα είχαν γίνει με χειρόγραφα σημειώματα ή εντολές που μεταδίδονταν από στόμα σε στόμα. Η Χαμάς είχε καταφέρει να παρακάμψει την τεχνολογική υπεροχή του Ισραήλ, απλώς αγνοώντας την και επιστρέφοντας σε κυριολεκτικά μεσαιωνικές πρακτικές.

Αυτό ίσως είναι σχετικά εύκολο να συμβεί σε μια περιοχή μόλις 360 τετραγωνικών χλμ., όπου η προσωπική επαφή μεταξύ των ανθρώπων είναι έτσι κι αλλιώς η νόρμα. Σε ευρύτερη κλίμακα, όμως, είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί. Οι ηγέτες της Χεζμπολάχ, παρ’ όλα αυτά, είχαν την ιδέα να μιμηθούν τη Χαμάς, και τον περασμένο Φεβρουάριο έδωσαν εντολή σε όλα τα στελέχη της οργάνωσης να προμηθευτούν βομβητές.

Ο βομβητής ή pager ή biper (από τον χαρακτηριστικό «μπιπ» ήχο του) είναι μια μικρή συσκευή που σε ειδοποιεί όταν κάποιος σε αναζητά τηλεφωνικώς. Δεν σου δίνει τη δυνατότητα, όμως, να τον καλέσεις, πρέπει να βρεις θάλαμο ή σταθερό τηλέφωνο για να το κάνεις. Το θυμάστε όλοι από τα εφηβικά σας χρόνια, όταν το κουβαλούσαν επάνω τους οι γιατροί κυρίως, ή άλλοι επαγγελματίες που έπρεπε να είναι διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή. Το έκανε διάσημο ο Τζορτζ Κλούνεϊ στη σειρά «ER», όπου δεν μπορούσε να βγει ραντεβού χωρίς να αρχίσει να βαράει το μπίπερ του.

Οι βομβητές είναι στις ημέρες μας σαν τις τηλεομοιοτυπίες και τα πικάπ: Αν σου πει κάποιος «στείλ’ το μου με fax», θα πιστέψεις ότι έχει ταξιδέψει στον χρόνο. Δεν είναι τόσο παλιές τεχνολογίες στην πραγματικότητα, αλλά με τον ρυθμό που τρέχει η τεχνολογική ανάπτυξη ακούγονται εξίσου αρχαίες με τον Δίσκο της Φαιστού. Κανένα από αυτά τα μηχανήματα, με τα οποία μεγαλώσαμε στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, δεν διατίθεται πλέον στην αγορά, παρά μόνο σε μαγαζιά με τεχνολογικές… αντίκες ή στο e-Bay.

Ισως εκεί να ήταν και το μεγάλο λάθος της Χεζμπολάχ. Θα ήταν εξαιρετικά απίθανο να κάνει κάποιος ξαφνικά μια παραγγελία για μερικές χιλιάδες μπίπερ στην παγκόσμια αγορά χωρίς να γίνει αντιληπτός. Είναι περίπου σαν να παραγγείλει αίφνης η Apple χιλιάδες Walkman σε κάποιον κατασκευαστή. Οι αντίπαλες εταιρείες θα αρχίσουν να τρώγονται από τους ψύλους στ’ αυτιά τους: τι πάει να κάνει; Για να το παρακολουθήσουμε…

Εξάλλου πόσες εταιρείες στον πλανήτη κατασκευάζουν αυτή τη στιγμή βομβητές ή έχουν στοκ παλαιότερων μηχανημάτων του μεγέθους που, προφανώς, αναζήτησε η οργάνωση; Το πιθανότερο, καμία. Μπορεί, λοιπόν, να μην «άκουγε» την ίδια τη Χεζμπολάχ το Ισραήλ, μετά βεβαιότητας όμως «άκουγε» εκείνους που κινητοποιήθηκαν για να βρουν, να παράξουν και να διαθέσουν τους βομβητές. Κάπου ανάμεσα σε μια εταιρεία στην Ταϊβάν, ένα εργοστάσιο στην Ουγγαρία, τους μεταφορείς, τους μεσάζοντες, τις πληρωμές και τη διάθεση, διερρήχθη το δίκτυο.

Κατά μία άποψη (που δεν είναι και πολύ λανθασμένη), στην εποχή μας η πραγματική ισχύς δεν είναι τα όπλα, αλλά η πληροφορία. Οι ψηφιακές επικοινωνίες έχουν κάνει τη διασφάλιση του απορρήτου των πληροφοριών εξαιρετικά διάτρητη. Το Ισραήλ μπορεί να υπερηφανεύεται για την υπεροχή του στον τομέα των παρακολουθήσεων – είναι και ο γονιός του διαβόητου και πολύ γνωστού και στα καθ’ ημάς Predator, άλλωστε. Είναι μια γραμμή άμυνας απόλυτα λογική για ένα κράτος που δεν έχει, εκ των πραγμάτων, το μέγεθος για να παράξει άλλου είδους πραγματική ισχύ σε ικανούς όγκους.

Η επιστροφή σε παραδοσιακούς τρόπους επικοινωνίας είναι μια επίσης λογική απάντηση στην τεχνολογική εξέλιξη. Οποιος βλέπει πολλές αμερικανικές ταινίες ξέρει ότι οι Αμερικανοί όταν θέλουν να μιλήσουν με ασφάλεια καταφεύγουν στη landline, το σταθερό τηλέφωνο. Γι’ αυτό βλέπεις τον πράκτορα της CIA να ψάχνει τηλεφωνικό θάλαμο μέσα στη νύχτα στην τάδε σκοτεινή γειτονιά στο Καράτσι και σκέφτεσαι «καλά, αν ξεμείνει ο πράκτορας από ψιλά, πώς θα σώσει η πιο εξελιγμένη μυστική υπηρεσία του πλανήτη τον κόσμο;»

Κι αν δεν θέλεις να ξέρει κανείς πού είσαι και τι κάνεις, πρέπει να απαλλαγείς από το κινητό σου (και το GPS του), τις πιστωτικές και χρεωστικές σου κάρτες και να μη χρησιμοποιείς υπολογιστές με ανιχνεύσιμο IP (διεύθυνση διαδικτυακού πρωτοκόλλου). Το πόσο εύκολο είναι για τον καθένα μας να ζήσει σε αυτόν τον κόσμο χωρίς όλα τα παραπάνω, είναι αμφισβητούμενο.

Κανένας, όμως, από εμάς δεν είναι μαχητής της Χεζμπολάχ.