Συγκομιδή ελιάς | Σύγχρονες τάσεις, έρευνες και τεχνικές που εφαρμόζονται στο εξωτερικό

Η περιεκτικότητα του ελαιοκάρπου σε φαινόλες αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά ποιότητας, αυξάνοντας τις ευεργετικές επιδράσεις που έχει το παραγόμενο λάδι στην ανθρώπινη υγεία. Μεταξύ άλλων, η περιεκτικότητα σε φαινολικές ενώσεις εξαρτάται και από τις καλλιεργητικές τεχνικές που ακολουθούνται όπως η άρδευση και η βιολογική γεωργία. Συγκεκριμένα, Ισπανοί ερευνητές (1) απέδειξαν ότι υπάρχει ξεκάθαρη συσχέτιση μεταξύ της προστιθέμενης ποσότητας νερού και του ποσοστού των φαινολών. Πραγματοποιώντας χημικές αναλύσεις στους καρπούς από αρδευόμενους ελαιώνες και από ξηρικούς (που δέχονταν κάποιες βροχοπτώσεις) αποδείχθηκε ότι όσο αυξάνεται η ποσότητα νερού, μειώνεται η περιεκτικότητα σε φαινόλες, ενώ παράλληλα παρατηρήθηκε και μια μείωση στο ποσοστό των ανθοκυανινών (προσδίδουν το μωβ χρώμα στους καρπούς).

Συγκομιδή ελιάς | Σύγχρονες τάσεις, έρευνες και τεχνικές που εφαρμόζονται στο εξωτερικό

Αντίστοιχη έρευνα (2) που πραγματοποιήθηκε με την συνεργασία Ιταλών και Ισπανών επιστημόνων έδειξε πως η συνολική ποσότητα φαινολών και συγκεκριμένα σεκοϊριδοειδών (που αποτελούν το 91-92% των συνολικών φαινολικών ενώσεων), όπως η ελευρωπαΐνη, ήταν υψηλότερη στους καρπούς των ελαιόδεντρων βιολογικού έναντι συμβατικού ελαιώνα. Παρόμοια ήταν η εικόνα και των μετρήσεων για το ποσοστό υδροξυτυροσόλης και ελαιοκανθάλης. Η ποικιλία που χρησιμοποιήθηκε ήταν η Hojiblanca. Η επεξήγηση που έδωσαν οι ερευνητές για τις παραπάνω μετρήσεις είναι ότι τα σεκοϊριδοειδή δεν απαιτούν την παρουσία αζώτου και φωσφόρου για την σύνθεσή τους. Επιπροσθέτως, είναι γνωστό ότι δέντρα που αναπτύσσονται σε βιολογικά συστήματα, με απουσία συνθετικών λιπασμάτων, είναι εκτεθειμένα σε μεγάλο αριθμό στρεσογόνων παραγόντων, συνθήκες που πυροδοτούν την αύξηση παραγωγής δευτερογενών μεταβολιτών, όπως οι φαινόλες.

Ενθαρρύνεται η πρώιμη συγκομιδή του ελαιοκάρπου στην Αυστραλία με την χρήση ουσιών που μειώνουν την δύναμη αποκοπής των καρπών από το δέντρο

Χωρίς τα ”δεσμά” της παράδοσης, οι Αυστραλοί ελαιοπαραγωγοί, ακολουθώντας κυβερνητικές συστάσεις επιλέγουν, εδώ και μια δεκαετία να συγκομίζουν σχετικά πρώιμα. Σε εγχειρίδιο (3) που εξέδωσε η Αυστραλιανή κυβέρνηση αναφέρεται ότι από την στιγμή που ο καρπός θα πιάσει την μέγιστη περιεκτικότητα σε λάδι, ο παραγωγός έχει μόλις 2 με 3 εβδομάδες για να συγκομίσει, αλλιώς κινδυνεύει να χάσει μέρος όχι μόνο της φετινής παραγωγής αλλά και αυτής της επόμενης χρονιάς. Η αρχή αυτή απεικονίζεται στα παρακάτω δύο γραφήματα όπου ως σημείο μηδέν θεωρείται η στιγμή της μέγιστης ελαιοπεριεκτικότητας. Στο πρώτο γράφημα, ο κάθετος άξονας αντιστοιχεί στις απώλειες λόγω φυσικής πτώσης των υπερώριμων καρπών στο έδαφος. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, γίνεται κατανοητό ότι για παράδειγμα μια καθυστέρηση συγκομιδής 60 ημερών (8,5 εβδομάδων) θα κοστίσει στον παραγωγό το 40% των καρπών του λόγω πτώσης τους. Αντίστοιχα στο δεύτερο γράφημα, φαίνεται ότι μια καθυστέρηση συγκομιδής 9 εβδομάδων θα έχει ως συνέπεια την μείωση κατά 40% της απόδοσης του επόμενου έτους.

Συγκομιδή ελιάς | Σύγχρονες τάσεις, έρευνες και τεχνικές που εφαρμόζονται στο εξωτερικό

Συγκομιδή ελιάς | Σύγχρονες τάσεις, έρευνες και τεχνικές που εφαρμόζονται στο εξωτερικό

Για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της μηχανικής συγκομιδής των πιο άγουρων καρπών, οι Αυστραλοί παραγωγοί αξιοποιούν τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με το εγχειρίδιο, ουσίες, όπως το Ethephon και το Mono Potassium Phosphate (MKP), που μειώνουν την δύναμη αποκοπής του καρπού από τα δέντρα. Οι συγκεκριμένες ουσίες ψεκάζονται διαφυλλικά, έχουν μέγιστη αποτελεσματικότητα 2-3 εβδομάδες μετά την εφαρμογή τους και αυξάνουν την αποτελεσματικότητα (μηχανικής) συγκομιδής πιο άγουρων καρπών. Παράλληλα, η μελέτη αναφέρει ότι οι εφαρμογή αυτή μπορεί να διευκολύνει και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα συγκομιδής και σε ”δύσκολες” ποικιλίες, όπως η Κορωνέικη.

Γίνεται χημικό αραίωμα καρπών και μηχανική συγκομιδή σε επιτραπέζιες ελιές στην Καλιφόρνια

Σύμφωνα με το Κέντρο Ελιάς University of California Davis (4), στην Καλιφόρνια δοκιμάζεται στην πράξη η χημική αραίωση των καρπών στις επιτραπέζιες ποικιλίες ώστε να μειωθεί το φορτίο και κατ’ επέκταση να αυξηθεί το μέγεθος των καρπών που παραμένουν στο δέντρο. Πέρα από την αύξηση του μεγέθους των καρπών την τρέχουσα χρονιά, που θα δώσει μια καλύτερη τιμή στον παραγωγό, η μείωση των πηγών ζήτησης υδατανθράκων, επιτρέπει μια περίσσεια αυτών στο δέντρο που χρησιμοποιούνται στην διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών για την επόμενη χρονιά, μειώνοντας έτσι την ένταση της παρενιαυτοφορίας. Σύμφωνα με μελέτη, στην Καλιφόρνια χρησιμοποιείται η φυτική ορμόνη ναφθαλινοξικό οξύ που εφαρμόζεται στα 150 ppm, 12-18 ημέρες μετά την πλήρη ανθοφορία των δέντρων. Ωστόσο αναφέρεται ότι τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται κατά το πρώτο πενθήμερο του Ιουνίου που ο καρπός αποκτά διάμετρο 3-5 mm και όταν η εφαρμογή γίνεται σε μη στρεσαρισμένα δέντρα. Σύμφωνα με τη μελέτη, η καρπόπτωση αυξάνεται με τη δόση αλλά και με τη θερμοκρασία περιβάλλοντος τις ημέρες αμέσως μετά την εφαρμογή, ενώ θα πρέπει να αποφεύγεται όταν αναμένεται να επικρατήσουν θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 36-37 βαθμών Κελσίου.

Πέρα από την δημιουργία νέων τεχνικών που επιταχύνουν και διευκολύνουν την διαδικασία αραίωσης στις επιτραπέζιες ελιές, οι ερευνητικές ομάδες από το Κέντρο Ελιάς UC Davis, εστίασαν τις προσπάθειές τους και στην εκμηχάνιση της συγκομιδής. Η χρήση δονητικών μηχανημάτων ήταν απαγορευτική πριν από μια δεκαετία για την συγκομιδή των καρπών ελιάς που προορίζονταν για επιτραπέζια χρήση, λόγω της χαμηλής αποδοτικότητάς της τεχνικής (λόγω υψηλής δύναμης αποκοπής των καρπών) και του εκτεταμένου τραυματισμού τους. Έρευνα (5) που χρηματοδοτήθηκε από την Επιτροπή Ελιάς της Καλιφόρνιας (California Olive Committee) έδειξε ότι οι δονητές κορμού, κυρίως αυτοί με προσαρτημένη ομπρέλα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία και στην συγκομιδή των επιτραπέζιων ελιών, λόγω του χαμηλού-αποδεκτού ποσοστού τραυματισμού των καρπών. Οι μετρήσεις αυτές επιβεβαιώθηκαν και σε δοκιμή που πραγματοποίησαν καταναλωτές και εξειδικευμένα πάνελ δοκιμαστών, με τους συμμετέχοντες να μην μπορούν να ξεχωρίσουν τους καρπούς που συγκομίστηκαν μηχανικά και αυτούς που μαζεύτηκαν με το χέρι. Μάλιστα, η συγκομιδή με δονητές κορμού εφαρμόζεται εμπορικά στην Κοιλάδα του Σακραμέντο ήδη από το 2012. Τέλος, πέρα από την βελτίωση των μηχανημάτων, με κατεύθυνση την συγκομιδή επιτραπέζιων ελιών, είναι σημαντικό να διαμορφωθούν αντίστοιχα και η μορφολογία του δέντρου με κατάλληλο κλάδεμα, ενώ καλύτερα αποτελέσματα αναμένονται σε ποικιλίες με πιο σκληρή και συνεκτική φλούδα-επιδερμίδα και σάρκα.

Γίνεται έρευνα για γενετική βελτίωση ποικιλιών για προσαρμογή στη μηχανική συγκομιδή

Η στροφή προς τα εντατικά και υπερεντατικά συστήματα καλλιέργειας, όπου κυριαρχεί πλέον η μηχανική συγκομιδή, έχει γεννήσει την ανάγκη βέλτιστης προσαρμογής και των ποικιλιών σε αυτά τα νέα δεδομένα, μέσω της γενετικής βελτίωσης. Πέρα από «παραδοσιακά» χαρακτηριστικά ενδιαφέροντος, όπως η ελαιοπεριεκτικότητα ή η υψηλή αναλογία σάρκας/πυρήνα (για τις βρώσιμες), οι επιστήμονες στοχεύουν πλέον σε γονίδια (ή ομάδες γονιδίων) που θα βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα συγκομιδής με μηχανήματα, και την ενίσχυση αντοχής του καρπού σε τραυματισμούς. Έχοντας ως γενετική δεξαμενή την Παγκόσμια Τράπεζα Γενετικού Υλικού, ερευνητική ομάδα από το πανεπιστήμιο της Cordoba στην Ισπανία (6,7), έχει αξιολογήσει περισσότερους από 10.000 γονοτύπους και χρησιμοποιούν νέες μοριακές τεχνικές και εργαλεία, ώστε να δημιουργήσουν μια νέα πολύ παραγωγική ποικιλία, με πρώιμη καρποφορία και υψηλή προσαρμοστικότητα στη μηχανική συγκομιδή. Συγκεκριμένα τα χαρακτηριστικά ενδιαφέροντος για συγκομιδή με δονητές κορμού συμπεριλαμβάνουν:

1. Το βάρος του καρπού
2. Η δύναμη αποκοπής του καρπού
3. H αναλογία δύναμης αποκοπής/ Βάρος του καρπού
4. Η ομοιομορφία ωρίμανσης των καρπών στο δέντρο και η φυσική πτώση τους από την στιγμή που «πιάσουν» την μέγιστη ελαιοπεριεκτικότητα
5. H αντοχή της φλούδας και της σάρκας του καρπού σε τραυματισμούς-χτυπήματα

Τέτοια προγράμματα, έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις επιτραπέζιες (βρώσιμες) ποικιλίες, συμβάλλοντας στην εκμηχάνιση της συγκομιδής, διασφαλίζοντας την ίδια στιγμή ένα τελικό προϊόν υψηλής ποιότητας, με ελάχιστες μηχανικές βλάβες (πχ μώλωπες). Πέρα από την βελτίωση της αντοχής των βρώσιμων καρπών στην συγκομιδή με δονητικά μηχανήματα, υπάρχει μεγάλη ανάγκη βελτίωσης των εν λόγω χαρακτηριστικών και στις ελαιοποιήσιμες ποικιλίες ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα συγκομιδής άγουρων καρπών με ισχυρή δύναμη αποκοπής.

Η συχνότητα και το εύρος δόνησης του μηχανήματος επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της συγκομιδής του ελαιοκάρπου

Η συγκομιδή με την χρήση δονητικών ελαιοραβδιστικών και χτενιών καθώς και δονητών κορμού προσαρτημένων σε τρακτέρ, αποτελεί πλέον την νέα καθημερινότητα στην πλειονότητα των σύγχρονων ελαιώνων. Για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της μηχανικής συγκομιδής οι επιστήμονες εστιάζουν την προσοχή τους σε χαρακτηριστικά των μηχανημάτων όπως η συχνότητα και το εύρος δόνησης.

Πειραματικές δοκιμές έγιναν σε ελαιώνα με δέντρα ποικιλίας Picual, ηλικίας μεγαλύτερης των 20 ετών. Ερευνητική ομάδα από το πανεπιστήμιο του Καΐρου βρήκε ότι η μέγιστη αποτελεσματικότητα συγκομιδής (90.6%) επιτεύχθηκε όταν η συχνότητα δόνησης (σε δονητικό ελαιοραβδιστικό) ήταν 35 Hz και το εύρος δόνησης ήταν 25 mm (χιλιοστά). (8)

Αντίστοιχες δοκιμές πραγματοποιήθηκαν και στο Β. Ιράν με τη χρήση δονητών κορμού. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η συγκομιδή με συχνότητα δόνησης 20 Hz, σε θερμές συνθήκες (θερμοκρασία περιβάλλοντος = 28 °C) για 10 δευτερόλεπτα και όταν το δονητικό μηχάνημα τοποθετείται 1.1 μέτρο από την επιφάνεια του εδάφους στον κορμό ελαιόδεντρων ποικιλίας Mari, ηλικίας 6-8 ετών, επιτυγχάνει αποτελεσματικότητα συγκομιδής που αγγίζει το 96%. (9)

Γίνεται έρευνα για εφαρμογή σαλικυλικού οξέος στα δέντρα πριν τη συγκομιδή για αύξηση αντιοξειδωτικών στους καρπούς

Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2020 από ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων της Μαδρίτης (10), έδειξε ότι η εξωγενής εφαρμογή φυτορυθμιστικών ουσιών, και συγκεκριμένα σαλικυλικού οξέος, στα ελαιόδεντρα πριν την συγκομιδή, συνέβαλε στην αύξηση του ποσοστού των αντιοξειδωτικών ελαιοευρωπαΐνη και υδροξυτυροσόλη στο αποδοθέν ελαιόλαδο, γεγονός που βελτιώνει τις ευεργετικές ιδιότητες του για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Τα πειράματα που έγιναν στην ισπανική ποικιλία Picual αποκάλυψαν ότι από τις υπό εξέταση δοσολογίες, η βέλτιστη προστιθέμενη ποσότητα σαλικυλικού οξέος ήταν 200 mg mL−1. Επόμενο βήμα για τους επιστήμονες είναι η διενέργεια αναλύσεων του ελαιολάδου που συλλέχθηκε από τους καρπούς όπου εφαρμόστηκε το σαλικυλικό οξύ, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια της μεθόδου και η δοκιμή της στην βιομηχανία.

Έρευνα για νέα ”θεραπεία”  για μετριασμό των συμπτωμάτων στα προσβεβλημένα από Xylella ελαιόδεντρα

Με τα προβλήματα από το καταστρεπτικό φυτοπαθογόνο βακτήριο Xylella fastidiosa subsp. pauca να παραμένουν αμείωτα στην περιοχή της Απουλία στην Ιταλία, επιστήμονες φαίνεται ότι δημιούργησαν μια ”θεραπεία” που μειώνει την δριμύτητα των συμπτωμάτων στα δέντρα και τους χαρίζει πίσω κάποια από την χαμένη τους παραγωγικότητα (11). Το επιτυχημένο αυτό μείγμα αποτελείται από ψευδάργυρο, χαλκό και κιτρικό οξύ. Σύμφωνα με την σχετική μελέτη, το μείγμα αυτό θα μπορεί να εφαρμόζεται σε 6 δόσεις (ψεκασμούς) από τον Μάρτιο έως τον Σεπτέμβριο και σε δέντρα με υγιές τουλάχιστον το 50-60% της κόμης τους.

Έλεγχος της διάδοσης της Xylella fastidiosa με αντιμετώπιση του εντόμου φορέα της

Καθώς η αντιμετώπιση του ίδιου του βακτηρίου στα ελαιόδεντρα έχει αποδειχθεί αρκετά δύσκολο εγχείρημα, οι επιστήμονες εστιάζουν πλέον τις προσπάθειές τους στον έλεγχο των εντόμων που την μεταδίδουν, με ένα από τα πιο γνωστά στην Ευρώπη να είναι το Philaenus spumarius (τζιτζικάκια). Ιταλική έρευνα (12), που δημοσιεύτηκε το 2020, τονίζει ότι για να επιτευχθεί μέγιστη αποτελεσματικότητα, οποιαδήποτε επέμβαση αντιμετώπισης του εντόμου θα πρέπει να στοχεύει στις νύμφες 4ου σταδίου, πριν την μετάβαση στο στάδιο του πτερωτού ενηλίκου.

Πηγές

1. https://www.iris.sssup.it/retrieve/handle/11382/362023/1377/Martinelli%20et%20al.%20Scientia%20Hort.%20.pdf
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7759947/
3. https://www.agrifutures.com.au/wp-content/uploads/publications/08-157.pdf
4. https://www2.ipm.ucanr.edu/agriculture/olive/Fruit-Spray-Thinning/
5. https://ucanr.edu/delivers/?impact=923&delivers=1
6. Rallo L, Barranco D, De la Rosa R, León L (2016a) New olive cultivars and selections in Spain: results after 25 years of breeding. Abstract, VIII International Symposium in Olive Growing. ISHS. Splitz. Croatia

10. Rallo, L., Barranco, D., Díez, C. M., Rallo, P., Suárez, M. P., Trapero, C., & Pliego-Alfaro, F. (2018). Strategies for olive (Olea europaea L.) breeding: Cultivated genetic resources and crossbreeding. In Advances in Plant Breeding Strategies: Fruits (pp. 535-600). Springer, Cham.
11. https://www.agroengineering.org/index.php/jae/article/view/1057/863
12. pure.northampton.ac.uk
13. Enrichment of Olive Fruits in Antioxidant Content by Pre-Harvest Salicylic Acid Treatment: https://www.mdpi.com/2304-8158/9/10/1513/htm
14. Further In Vitro Assessment and Mid-Term Evaluation of Control Strategy of Xylella fastidiosa subsp. pauca in Olive Groves of Salento (Apulia, Italy): https://www.mdpi.com/2076-0817/10/1/85/htm
15. https://www.mdpi.com/2075-4450/11/2/130