Τα επώνυμα “Αργύρης” και “Αργυρόπουλος”

Αργύρης

Το επώνυμο Αργύρης είναι επαγγελματικό επώνυμο, γνωστό από τα βυζαντινά χρόνια, και σημαίνει τον αργυροχόο ή τον αργυραμοιβό ή τον ασχολούμενο γενικά με τον άργυρο. Εκτός Κυθήρων οι αναφορές στο επώνυμο είναι πολλές, καθώς πρόκειται για συνηθισμένο επώνυμο σε πολλές περιοχές της χώρας, έτσι που να μην είναι εύκολο να προσδιορισθεί ενδεχόμενη σχέση. Το επώνυμο πάντως αναφέρεται και στην Κρήτη από πολύ παλιά, δεν έχει όμως διαπιστωθεί οποιαδήποτε σχέση με αυτό των Κυθήρων.

Στα Κύθηρα συναντάται το 18ο αι., στην περιοχή των Βιαραδίκων αρχικά και αργότερα και στην περιοχή του Ποταμού. Όπως προκύπτει από τις ενετικές απογραφές του νησιού, στα Βιαράδικα το επώνυμο εμφανίζεται από το 1753. Σε μία όμως εγγραφή του 1788 στην ίδια ενορία, έχουμε την αναφορά σε έναν Viaro-Argiri, η οποία μας δίνει την ένδειξη ότι και το επώνυμο αυτό προέρχεται από παρωνύμιο του επωνύμου Βιάρος, το οποίο αναφέρεται ότι ήταν το επώνυμο όλων των κατοίκων του χωριού αυτού αρχικά και αργότερα, λόγω των πολλαπλών συνωνυμιών, το επώνυμο χωρίστηκε σε πολλά άλλα, τα οποία ήταν αρχικά παρωνύμια (Κορώνης, Μαλακός, Αθούσης κ.λπ.). Το Βιάρος ήταν το επώνυμο του πρώτου οικιστή του χωριού Ιάκωβου Βιάρου, ο οποίος έφθασε στα Κύθηρα μαζί με τον ενετό κυρίαρχο του νησιού Μάρκο Βενιέρη στις αρχές του 13ου αιώνα.

Το ενδιαφέρον με το επώνυμο αυτό φαίνεται να είναι η παράλληλη, τον ίδιο αιώνα, εμφάνισή του και στον Ποταμό. Οι Αργύρηδες του Ποταμού εμφανίζονται στην περιοχή κατά την απογραφή του 1788 και ανήκουν στην ομάδα προσφύγων από την Πελοπόννησο, που φθάνουν στα Κύθηρα μετά τα Ορλωφικά (1772). H πιθανότητα οικογένειες αυτών των προσφύγων να έφθασαν στα Βιαράδικα δεν υπάρχει, όχι μόνον γιατί κάτι τέτοιο δεν αναφέρεται σε καμία προφορική ή γραπτή πηγή, αλλά, κυρίως, γιατί είναι αποδεδειγμένο ότι ο κλάδος των Βιαραδίκων προϋπάρχει της εποχής των Ορλωφικών. Παράλληλα, η ένδειξη ότι το επώνυμο εκεί είναι από παρωνύμιο των Βιάρων, αποκλείει την περίπτωση να έχουν σχέση οι δύο κλάδοι. Ένα όμως στοιχείο ακόμη ενισχύει την άποψη αυτή και οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο κλάδος που επιζεί σήμερα στα Κύθηρα είναι αυτός του Ποταμού, ο οποίος προέρχεται από τον αντίστοιχο κλάδο της Πελοποννήσου. Στην οικογένεια Αργυρόπουλου (βλ. σχετικά σ.119) υπάρχει παράδοση, της οποίας η ακρίβεια έχει διαπιστωθεί, ότι το επώνυμο ήταν αρχικά Αργύρης και προερχόταν από τη Νότιο Πελοπόννησο, όπου, μάλιστα, αρχικά ήταν Αργυράκης. Ανάμεσα στους πρόσφυγες των Ορλωφικών από την Πελοπόννησο ενδιαφέρον έχει η διαπίστωση ότι υπάρχουν άτομα με το επώνυμο Αργύρης, αλλά και Αργυράκης. Μάλιστα για το πρώτο υπάρχει και η ένδειξη καταγωγής, “Vatichioto”. Όλα αυτά επιβεβαιώνουν την προφορική παράδοση της οικογένειας και δεν αφήνουν αμφιβολία ότι οι σημερινοί κλάδοι της στα Κύθηρα προέρχονται από τον κλάδο του Ποταμού, άρα έχουν σχέση με την Πελοπόννησο. Αντίθετη φαίνεται να είναι η περίπτωση του Κωνσταντίνου Αργύρη-Βίκτωρα (αναφέρεται ξεχωριστά στο επώνυμο Βίκτωρας, σ.167 κ.ε.)*, η οικογένεια του οποίου πρέπει να έχει σχέση με τον κλάδο των Βιαραδίκων. Ισχνή φαίνεται η περίπτωση να κατάγεται η οικογένεια απ’ ευθείας από την Κρήτη και να πρόκειται για πρόσφυγες από τη μεγαλόνησο, όπου αναφέρεται η ύπαρξη του επωνύμου Αργύρης, χωρίς όμως να μπορεί να αποκλεισθεί εντελώς.

Άλλη μία παράδοση στην οικογένεια επιβεβαιώνει την υπόθεση για καταγωγή της από τον κλάδο του Ποταμού. Σύμφωνα με αυτήν, στην οικογένεια της Πελοποννήσου ήταν διαδεδομένο από γενιά σε γενιά το επάγγελμα του ξυλογλύπτη. Μάλιστα και σήμερα υπάρχουν επιγραφές σε ναούς, στην περιοχή Βελανίδια των Βοιών αλλά και σε άλλες περιοχές, που αναφέρουν κατασκευαστές ξυλόγλυπτων σε ναούς με το επώνυμο Αργύρης. Και στα Κύθηρα όμως φαίνεται να συνεχίζεται η οικογενειακή παράδοση, αφού αναφέρεται το 1841 επιγραφή στην Αγία Μόνη, πάνω στο ξύλινο τέμπλο, που γράφει: Χειρί Ιωάννου Αργύρη, 1841, Ιούλιος. Η παράδοση της οικογένειας θέλει αυτόν τον Ι. Αργύρη να είναι συγγενής του κλάδου, ο οποίος παίρνει αργότερα στη Σμύρνη το επώνυμο Αργυρόπουλος.

Σήμερα το επώνυμο Αργύρης διασώζεται σε κάποιους κλάδους της οικογένειας στα Κύθηρα και την Αθήνα, που προέρχονται από τις οικογένειες του Ποταμού, ενώ οι κλάδοι των Βιαραδίκων έχουν εκλείψει, όπως προαναφέρθηκε, χωρίς να αποκλείεται να επέζησαν σε κάποια άλλη περιοχή μετά την καταστροφή της Σμύρνης (1922) και τη διασπορά των οικογενειών της.

Αργυρόπουλος

Το επώνυμο αυτό, παρ’ όλο που είναι παλαιότατο βυζαντινό επώνυμο, στα Κύθηρα εμφανίζεται πρόσφατα και σε μία οικογένεια από το χωριό Κεραμουτό, η οποία πάντως κατάγεται από τον Ποταμό και έφερε πριν το επώνυμο Αργύρης. Ένας κλάδος της οικογένειας αυτής από τον Ποταμό, από τους πρόσφυγες των Ορλωφικών στα Κύθηρα, που φθάνουν στο νησί από τη νότια Πελοπόννησο στο τέλος του 18ου αι., μεταναστεύει στη Σμύρνη το β΄ μισό του 19ου αι., ακολουθώντας την οδό των περισσότερων Κυθηρίων, οι οποίοι ζητούσαν την τύχη τους έξω από το νησί τους, μετά την πληθυσμιακή έκρηξη που σημειώθηκε κατά την αγγλοκρατία.

Στη Σμύρνη η οικογένεια αυτή, σύμφωνα με την παράδοση των απ’ ευθείας απογόνων της, διατήρησε το επώνυμο Αργύρης μέχρι την εποχή που διαφαινόταν η ελληνική επικράτηση στην περιοχή (1919). Τότε, πολλές οικογένειες αλλάζουν τα επώνυμά τους μετατρέποντάς τα σε όσο το δυνατόν πιο «ελληνικά», όπως οι ίδιοι τα εννοούσαν. Έτσι και η οικογένεια Αργύρη μετατρέπει τότε το επώνυμό της σε Αργυρόπουλος, καθώς αυτό φαινόταν πιο ελληνικό, σύμφωνα με τη μανία που είχε καταλάβει πολλούς Έλληνες την εποχή αυτή στη Σμύρνη. Σήμερα ο κλάδος αυτός είναι ο μοναδικός με το επώνυμο Αργυρόπουλος και κυθηραϊκή καταγωγή, και οι απόγονοί του ζουν στην Αθήνα, έχοντας περιουσίες στην περιοχή Κεραμουτό των Κυθήρων.

* Για το επώνυμο Βίκτωρας έχουμε αναφερθεί στην ηλεκτρονική μας έκδοση. Μπορείτε να το ξαναδιαβάσετε ΕΔΩ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.