Τα Κύθηρα που αλλάζουν…

Ολοκληρώθηκε μια ακόμα τουριστική περίοδος στο νησί η οποία μεταξύ άλλων στιγματίστηκε από τις βουλευτικές εκλογές, τον άστατο καιρό, την μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων αλλά και ταυτόχρονα την σημαντική αύξηση των επισκεπτών.

Θα παραθέσω παρακάτω κάποιες σκέψεις αλλά και κάποια στοιχεία για την φετινή χρονιά καθώς και γενικότερα για το μέλλον του τουρισμού στο νησί, όπως τουλάχιστον το αντιλαμβάνομαι εγώ.

Τα Κύθηρα εδώ και πολλά χρόνια ακολουθούν μια ιδιαίτερη πορεία στο χώρο του τουρισμού. Μια μοναχική θα έλεγα πορεία η οποία μαζί με το γεγονός ότι δεν βρίσκονται σε κάποιο σύμπλεγμα νησιών προστάτευσε σημαντικά το φυσικό κάλος τους αλλά και την «ταυτότητά» τους.

Η κληρονομιά αυτή είναι πολύ σημαντική διότι τα Κύθηρα παραμένουν μέχρι στιγμής αυθεντική Ελλάδα, αυτή δηλαδή που αγαπήθηκε από όλο τον πλανήτη τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70. Η Ελλάδα αυτή χάθηκε πιά στα περισσότερα Ελληνικά νησιά του μεγέθους των Κυθήρων, τα οποία ακολούθησαν πρακτικές και πρότυπα Ισπανίας, Ιταλίας κ.α. Ο επισκέπτης πλέον σε αυτά τα νησιά νιώθει ότι γίνεται κομμάτι μιας τουριστικής βιομηχανίας, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Τα Κύθηρα μέχρι στιγμής προσελκύουν επισκέπτες οι οποίοι στην πλειοψηφία τους δεν επιλέγουν το νησί με γνώμονα το κόστος των διακοπών τους αλλά την ποιότητα του τόπου και την επαφή με την φύση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχουμε επισκέπτες μεσαίων και υψηλών εισοδημάτων οι οποίοι έρχονται και ξανάρχονται τακτικά. Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους λόγους που το νησί δεν επλήγη ιδιαίτερα τουριστικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Ταυτόχρονα σημαντικές, (οικονομικά), επενδύσεις από ξένα funds  έχουν ξεκινήσει να υλοποιούνται στο νησί. Προφανώς τα funds αυτά βλέπουν τα Κύθηρα ως ένα τόπο που θα επενδύσουν τα χρήματά τους, θα βγάλουν πολύ περισσότερα και μετά θα βρουν «άλλα Κύθηρα». Η αγορά ή η οικοδόμηση πολλών και σημαντικών ακινήτων από ομάδες επενδυτών καθώς και η πυκνή οικοδόμηση κάποιων περιοχών θα αλλάξει δραματικά το νησί. Φυσικά «τα πάντα έχουν μια τιμή». Σημασία όμως έχει πάντα τι αφήνει κανείς πίσω όταν φύγει και τι έχει χάσει ο τόπος. Επίσης ιδιαίτερα σημαντικό είναι πως βλέπουν το νησί αυτοί οι επενδυτές. Αν π.χ. κτίζουν καταλύματα πολυτελή μεν αλλά ενταγμένα στην αρχιτεκτονική και την κουλτούρα των Κυθήρων, αναβαθμίζουν τις υπηρεσίες και προσφέρουν θετικά στην συνολική εικόνα του. Αν όμως κατασκευάζουν φτηνιάρικα και ακαλαίσθητα κτήρια με σκοπό να «στριμώξουν» σε αυτά εκατοντάδες τουρίστες, υποβαθμίζουν τον τόπο και υποσκάπτουν το τουριστικό μέλλον του.

Η έλλειψη σχεδίου στη δόμηση στο νησί είναι επίσης ένας από τους σημαντικούς λόγους που θα υποβαθμίσει στο μέλλον την τουριστική αξία των Κυθήρων. Παρατηρώ ότι κτίζονται ανεξέλεγκτά πλέον βιομηχανικού τύπου κτήρια και μάντρες οικοδομών δίπλα στον κεντρικό δρόμο δημιουργώντας μια ιδιαίτερα αρνητική για τον τουρίστα εικόνα. Εκτός του αισθητικού αποτελέσματος η δόμηση αυτή δημιουργεί εικόνα «Far West» όπου όλα τα κτήρια βρίσκονται πάνω στον κεντρικό δρόμο και πίσω από αυτά τίποτα. Οι επιχειρήσεις αυτές νομίζω θα πρέπει να χτίζονται σε οικόπεδα τα οποία βρίσκονται σε απόσταση τουλάχιστον 100 μέτρων από τον κεντρικό δρόμο. Η ομορφιά των Κυθήρων δεν είναι μόνο οι παραλίες τους αλλά κυρίως η πλούσια ενδοχώρα τους. Τα γραφικά χωρία, οι παραδοσιακοί οικισμοί και η συμμετρία των μεγεθών των κτηρίων. Αυτή η ενδοχώρα πρέπει να προστατευθεί πάση θυσία.

Στα Κύθηρα ο δρόμος της βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να είναι μονόδρομος αν θέλουμε μέλλον που θα εξασφαλίσει ποιότητα επισκεπτών και υπηρεσιών και αξιόλογες συνθήκες διαβίωσης στους μόνιμους κατοίκους. Ο τουρισμός και η μικρή αλλά ποιοτική αγροτική – κτηνοτροφική παραγωγή πρέπει να βρίσκονται σε ισορροπημένη και αρμονική ανάπτυξη. Αυτό το μοντέλο το οποίο είναι απλό και ξεκάθαρο πρέπει να σχεδιαστεί και να επιβληθεί από την τοπική αυτοδιοίκηση η οποία θα πρέπει να θέσει και τους κανόνες για να προστατευτεί το τοπικό χρώμα και η παράδοση.

Βλέποντας τα στατιστικά του επίσημου τουριστικού portal του Δήμου Κυθήρων παρατηρώ ότι η σελίδα με την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα φέτος ήταν η σελίδα των πανηγυριών και ακολούθησε αυτή των πολιτιστικών εκδηλώσεων και μετά των παραλιών. Αυτό δείχνει μεταξύ άλλων ότι οι επισκέπτες του νησιού ενδιαφέρονται να συμμετέχουν σε δρώμενα στο νησί και να ενταχθούν στην γενικότερη κουλτούρα του τόπου. Άλλωστε το πραγματικό φολκλόρ ενός τόπου, (όχι το κιτς), προσελκύει και αρέσει σε όλες τις ηλικίες και τις φυλές.

Η εμμονή τα τελευταία χρόνια κάποιων στο νησί για την επιμήκυνση του διαδρόμου του αεροδρομίου είναι ένα από τα θέματα για τα οποία πρέπει να υπάρξει σοβαρή συζήτηση όπως και για το θέμα της προσέγγισης μεγάλων κρουαζιερόπλοιων. Είναι γνωστό ότι οι δύο αυτές ενέργειες θα αλλάξουν σημαντικά την κατάσταση στο νησί. Θα είναι όμως για καλό του τόπου; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα σοβαρής μελέτης την οποία θα πρέπει να υλοποιήσει η δημοτική αρχή σε συνεργασία με τους υπόλοιπους φορείς του νησιού. Σε κάθε περίπτωση πάντα κάτι δίνεις και κάτι παίρνεις. Σημασία έχει αυτό που θα δώσεις να μην αλλάξει την ταυτότητά σου και να μην σε αλλοιώσει. Η προσωπική μου γνώμη – έστω και αν ακούγεται αιρετική – είναι ότι οι ενέργειες αυτές, αν τελικά πραγματοποιηθούν, θα προσελκύσουν κυρίως χαμηλού εισοδήματος τουρισμό και θα απομακρύνουν τους υπάρχοντες πιστούς στον τόπο επισκέπτες.

Παράδειγμα αυτού, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Γρηγόρη Νικολόπουλου στο reporter.gr, είναι η Πάρος στην οποία την τελευταία δεκαετία είχαν αγοράσει σπίτια πολλοί εύποροι Γάλλοι. Τώρα τα πουλάνε και φεύγουν. Ο λόγος είναι απλός: η Πάρος δεν είναι η Πάρος που γνώρισαν πριν από δέκα χρόνια. Η υπερβολική κίνηση στους δρόμους, οι ανεπαρκείς υποδομές, οι επιχειρηματίες της εστίασης που το έχουν γυρίσει στο “βλαχοκυριλέ”, η “πειραγμένη” Ελληνική κουζίνα από διάφορους τηλεοπτικούς ψευτοσεφ που δεν τρώγεται, τα ταβερνάκια που λιγοστεύουν, οι παραλίες που εξαφανίζονται κάτω από ομπρέλες και γενικά το νησί που χάνει το “χρώμα” του και δε θυμίζει Κυκλάδες.

Για να το φέρουμε λίγο στα δικά μας αυτό, σκεφτείτε ότι φέτος δεν έβρισκες τραπέζι να καθίσεις καμμιά μέρα όλο το καλοκαίρι σε παραδοσιακό καφενείο – ταβερνείο σε χωριό στο κέντρο του νησιού, ενώ σε δημοφιλή παραλιακά χωριά υπήρχαν πολλά άδεια καθίσματα σε πρώτα ονόματα επιχειρήσεων της εστίασης. Κάποιοι πρέπει να υπολογίσουν πλέον ότι το απλό και αυθεντικό είναι κλασικό άρα διαχρονικό.

Επίσης κάποιοι επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν το νησί ως τόπο πρόσκαιρου εύκολου κέρδους. Ανοίγουν τις επιχειρήσεις τους στις 15 Ιουνίου και τις κλείνουν 31 Αυγούστου. Προφανώς είναι δικαίωμά τους, αλλά η τοπική κοινωνία που (ακόμα) κατευθύνει τους επισκέπτες προτείνοντάς τους πως θα κινηθούν στο νησί, θα πρέπει να τους περιθωριοποιήσει.

Ένα σημαντικό κομμάτι επίσης του τουριστικού προϊόντος του νησιού είναι τα μνημεία του. Η εγκατάλειψη των  μνημείων αφορά όλους μας. Δεν είναι δυνατόν να μην είναι ανοιχτά, έστω και 1 ημέρα την εβδομάδα, 10 τουλάχιστον μοναδικά βυζαντινά μνημεία – ναοί των Κυθήρων. Δεν είναι δυνατόν το εξαιρετικό Βυζαντινό μουσείο του νησιού να λειτουργεί μόνο 1 ημέρα την εβδομάδα και μόνο τους 2-3 μήνες του καλοκαιριού. Σε άλλες χώρες θα ήταν τα πάντα ανοιχτά, με εισιτήριο φυσικά, προσφέροντας στους επισκέπτες την δυνατότητα να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου. Η συνεργασία του Δήμου με την Μητρόπολη, την Εγχώριο περιουσία και την αρχαιολογική υπηρεσία θα μπορούσε να λύσει αυτό το πρόβλημα, αρκεί όλοι αυτοί οι φορείς να αποφάσιζαν να συνεργαστούν για το καλό του τόπου.

Τέλος οι υπηρεσίες, οι οποίες άλλωστε προσφέρουν στους επισκέπτες και την τελική εμπειρία ενός τόπου, είναι το πιο σημαντικό κομμάτι. Από το κατάλυμα που θα διαμείνουν μέχρι το εστιατόριο που θα φάνε και από την πρόσβαση των αξιοθέατων που θα δουν μέχρι την κατάσταση και την σήμανση των μονοπατιών που θα περπατήσουν οι επισκέπτες βαθμολογούν στο μυαλό τους τον τόπο. Από την συνολική βαθμολογία αυτή θα εξαρτηθεί αν τα Κύθηρα θα είναι γι’ αυτούς απλώς ένα ακόμα νησί ή ο ιδανικός προορισμός, όπως έγραψε παλαιότερα δημοσιογράφος του Guardian.

Ο Steve Jobs είχε πει στην περίφημη ομιλία του στο Stanford ότι τα σημαντικότερα πράγματα στην επαγγελματική ζωή του ανθρώπου είναι αφενός να κάνει κάτι που πράγματι του αρέσει πολύ και το αγαπάει, ώστε να το κάνει καλά ακόμα και τις δύσκολες εποχές και αφετέρου να συνεργαστεί δημιουργικά με αντίστοιχους ανθρώπους που έχουν το ίδιο όραμα, για το κοινό τους συμφέρον.

Η παροχή υπηρεσιών στον τουρισμό δεν είναι για όλους. Απαιτεί θυσίες, υποχωρήσεις, αδιάκοπη εργασία πολλών ωρών και υπομονή. Απαιτεί επίσης βαθιά γνώση του αντικειμένου και συνεχή εγρήγορση προκειμένου να προβλέπεις το μέλλον σε έναν κόσμο που αλλάζει δραματικά από μέρα σε μέρα. Δυστυχώς οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στα Κύθηρα, πλην ελαχίστων, την λέξη συνεργασία δεν την γνωρίζουν. Δεν γνωρίζουν ούτε καν την λέξη συνεννόηση αφού και για τα αυτονόητα δεν μπορούν να συγκλίνουν οι απόψεις τους. Το τουριστικό μέλλον των Κυθήρων, όσο και αν δεν αρέσει σε κάποιους, έχει άμεση σχέση με την συνεργασία των επιχειρήσεων οι οποίες μέχρι σήμερα τουλάχιστον στην πλειονότητά τους είναι στα χέρια Κυθηρίων ή ανθρώπων που έχουν σχέση με το νησί.

Τα Κύθηρα παραμένουν ακόμα ένας κλασικός Ελληνικός προορισμός με ότι αυτό συνεπάγεται και θα πρέπει αυτό να το διασφαλίσουμε και να το προβάλλουμε, αλλιώς τα επόμενα χρόνια πολύ φοβάμαι ότι ο τουρισμός μας κινδυνεύει θα περιορίζεται διαρκώς σε φτηνιάρικο καταναλωτικό προϊόν και οι τουρίστες που θα έρχονται θα είναι μαζικός μπατιροτουρισμός, ειδικά αν υλοποιηθούν τα σχέδια για μαζικό τουρισμό που κάποιοι οραματίζονται.

Σε κάθε περίπτωση το βάρος της πιθανής υλοποίησης όλων των ανωτέρω θα βαρύνει την τοπική αυτοδιοίκηση και τους φορείς του νησιού αφού δεν υπάρχει πολιτική καθοδήγηση, ούτε φυσικά εφαρμόζονται οι νόμοι στην Ελλάδα.

 

Παναγιώτης Γιαννιώτης

Υπεύθυνος τουριστικής Προβολής του Δήμου Κυθήρων