Τα Κύθηρα του παρελθόντος αποκτούν μέλλον μέσα από τη φωτογραφία

Αμαρτία οµολογηµένη: η στήλη έχει τεράστια αδυναμία στα Κύθηρα. Οχι όμως για τους συνήθεις λόγους που όλοι τα αγαπούν, δηλαδή τη φυσική τους ομορφιά, την πολυκύμαντη πορεία στον χρόνο με τα χνάρια που άφησαν οι κατακτητές τους, την ηδύτητα των ανθρώπων τους. Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στο νησί, ένα δυσεύρετο είδος έγνοιας για το κοινό καλό που δρα συσπειρωτικά και προστατευτικά ως πραγματική ασπίδα στην καταστροφή ή την «ανάπτυξη».

Ο μοναδικός στην Ελλάδα θεσμός της Εγχωρίου Περιουσίας –κατάλοιπο Αγγλοκρατίας– είναι μια τέτοια τρανταχτή απόδειξη. Η συνολική μη ιδιωτική περιουσία (αιγιαλός, δασικές εκτάσεις, λιμένες κ.ά.) δεν ανήκει στο ελληνικό Δημόσιο αλλά στην κοινότητα των Κυθηρίων, συνεπώς οι ίδιοι οι κάτοικοι τρέχουν και σταματούν οικοδομικές αυθαιρεσίες και «ξεχειλώματα» οικισμών. Πριν από λίγες ημέρες προσετέθη ένας ακόμα λόγος να εκτιμά κανείς το νησί. Το Σάββατο 8 Ιουλίου μια σεμνή τελετή στο ψηλότερο σημείο του ενετικού κάστρου της Χώρας σηματοδότησε την απαρχή μιας καινούργιας συνεργασίας μεταξύ των Γενικών Αρχείων του Κράτους και του Κυθηραϊκού Ιδρύματος Πολιτισμού και Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ) με τη δωρεά του πολύτιμου Κυθηραϊκού Φωτογραφικού Αρχείου.

Πρόκειται για ένα σπουδαίο corpus φωτογραφικών τεκμηρίων, που δημιουργήθηκε το 2002 από τον –μόνιμα εγκατεστημένο στο νησί– φωτογράφο και ιστορικό της φωτογραφίας Γιάννη Σταθάτο. Ο τελευταίος, με τη βοήθεια της Κυθηραϊκής Πολιτιστικής Εταιρείας και την οικονομική στήριξη Κυθηρίων της Αυστραλίας, διέσωσε, διαφύλαξε και προέβαλε το έργο του τοπικού φωτογράφου Παναγιώτη Φατσέα (1888-1938). Ποιος ήταν ο Φατσέας; Και γιατί ήταν τόσο σημαντικός; Ιδρυσε το πρώτο φωτογραφείο του νησιού ως αυτοδίδακτος. Οι εκατοντάδες λήψεις του είναι μια εκπληκτική συλλογή πορτρέτων (τα οποία ταξίδευαν συχνά σε Αυστραλία και ΗΠΑ προς τους συγγενείς με υποψηφίους γαμβρούς και νύφες) αλλά και μια καταγραφή της ζωής εκείνης της περιόδου, με εκδρομές, πανηγύρια, συγκεντρώσεις. Σε αντίθεση με άλλους φωτογράφους που προτιμούσαν την ακαμψία και την πόζα, ο Φατσέας έχει το χάρισμα της ζωντάνιας, όπως διαπίστωσαν όσοι είχαν δει και τη μεγάλη έκθεση για το έργο του στο Μουσείο Μπενάκη του 2008 και δέκα χρόνια αργότερα στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.

Η συνεργασία ΓΑΚ και ΚΙΠΑ που θα έχει ως καρπό μια μόνιμη έκθεση, επισφραγίστηκε στον χώρο των ΓΑΚ στο Κάστρο με ένα αφιέρωμα από φωτογραφίες του αρχείου. Το τελευταίο δεν περιλαμβάνει μόνον τα εξαιρετικά δείγματα του Παναγιώτη Φατσέα αλλά συνοδεύεται από όλη την υπόλοιπη μέχρι σήμερα συλλογή παλαιάς και σύγχρονης κυθηραϊκής φωτογραφίας του Κυθηραϊκού Φωτογραφικού Αρχείου, μεταξύ των οποίων οι κατοχικές φωτογραφίες του γιου του Φατσέα, Μανώλη, λήψεις από τη νεαρή Αμερικανίδα φωτογράφο Κριστίνα Γουίλιαμσον «Ενας χρόνος στα Κύθηρα» (2014) και συλλογή επισήμων πορτρέτων και ερασιτεχνικών φωτογραφιών της κυθηραϊκής διασποράς στην Αυστραλία και στις ΗΠΑ.