Τα Λιβάδια Ποσειδωνίας καίγονται: Η αθέατη «πυρκαγιά» που εξαπλώνεται στα δάση του ελληνικού βυθού

Κάθε καλοκαίρι θρηνούμε, όχι άδικα, τα δάση που χάνονται από τις αμέτρητες φωτιές στη χώρα μας, με τις πύρινες γλώσσες και τους καπνούς που τις συνοδεύουν να είναι ορατά πολλές φορές από τα μπαλκόνια των σπιτιών μας. Οταν κοιτάς κατάματα την καταστροφή, άλλωστε, είσαι σε θέση να καταλάβεις και το μέγεθός της. Τι γίνεται, όμως, όταν δεν την βλέπεις; Γιατί ακριβώς την ίδια στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια άλλη, παράλληλη και εξίσου επικίνδυνη αλλά αθέατη «πυρκαγιά»: αυτή που «κατακαίει» τα δάση των ελληνικών θαλασσών.

Το τελευταίο διάστημα πολλά ακούμε και διαβάζουμε για τα περίφημα Λιβάδια της Ποσειδωνίας, ωστόσο λίγοι έχουν αντιληφθεί τη ζωτική σημασία τους ενώ ελάχιστοι γνωρίζουν την οικοκτονία που λαμβάνει χώρα και εξαπλώνεται ραγδαία κάτω από το νερό.

Σκάφη παντού και «οργωμένα» λιβάδια

Τα Λιβάδια της Ποσειδωνίας, ή αγγειόσπερμα φυτά, είναι πολύ ιδιαίτερα και διαφορετικά από τα φύκια και την υπόλοιπη θαλάσσια βλάστηση. Ο ρόλος τους είναι κομβικός τόσο ως προς την προστασία της θαλάσσιας ζωής όσο και σε επίπεδο απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα (σ.σ. του λεγόμενου «μπλε άνθρακα), για αυτό και αποκαλούνται «πνεύμονες» της θάλασσας.

Τα υποθαλάσσια λιβάδια που σχηματίζει η Ποσειδωνία συγκαταλέγονται στα πλέον παραγωγικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου, τα οποία δεν συναντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο. Φιλοξενούν περισσότερα από 1.300 είδη πανίδας και χλωρίδας, έχουν τη δυνατότητα να απορροφούν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα από τα τροπικά δάση, ελευθερώνουν πολύτιμο οξυγόνο και παράλληλα αποτρέπουν τη διάβρωση των παραλιών.

Ωστόσο, τα πολύτιμα αυτά φυτά κινδυνεύουν με ανεπανόρθωτη ζημιά, μιας και η ανθρωπογενής δραστηριότητα απειλεί τη δομή, τη λειτουργία και την ίδια την ύπαρξή τους. Ενα από τα μείζονα προβλήματα των τελευταίων ετών, πέρα από τις δεδομένες πληγές που επιφέρει η κλιματική κρίση, είναι η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία σε κάθε πιθανό και απίθανο μέρος των ελληνικών θαλασσών, από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς μέχρι τους «καλά κρυμμένους» κολπίσκους.

«Οι συνέπειες είναι ήδη ορατές και γίνονται όλο εντονότερες, ιδιαίτερα την τελευταία 10ετία, με την τάση να γίνεται ανοδική, καθώς όλο και περισσότερα σκάφη (μηχανοκίνητα, ιστιοφόρα κ.λπ.) βγαίνουν στις θάλασσες. Οι αγορές σκαφών στην Ελλάδα έχουν ανέβει κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν περιοχές, όπως τα Κουφονήσια ή άλλα ειδυλλιακά νησιά σε Αιγαίο και Ιόνιο, όπου τα λιβάδια είναι ρημαγμένα. Ειδικά στα σημεία με έντονη παρουσία των λεγόμενων mega yachts με τις μεγάλες άγκυρες, τα λιβάδια από κάτω είναι οργωμένα. Στις πολύ τουριστικές περιοχές η καταστροφή είναι καθημερινή και πολλαπλή, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Σε αυτά τα μέρη μπορεί να κολυμπάς για αρκετή ώρα και να μην βλέπεις ούτε ένα ψάρι γύρω σου, γιατί έχουν χάσει το ‘’καταφύγιό’’ τους. Παλαιότερα το έντονο πρόβλημα ήταν οι τράτες, μέχρι που απαγορεύτηκαν. Τώρα η μεγάλη ζημιά προκαλείται από την αγκυροβολία. Η εικόνα είναι απογοητευτική, ακόμη και στα πιο απρόσμενα μέρη» περιγράφει με δραματικούς τόνους στη HuffPost Greece o Βασίλης Γερακάρης, συνεργάτης του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και διδάκτορας θαλάσσιας οικολογίας.

«Με την αγκυροβολία των σκαφών, το πρόβλημα είναι ότι ξηλώνονται ολόκληρα τμήματα του λιβαδιού, βλαστοί αποκόπτονται από το υπάρχον λιβάδι, γίνεται κατακερματισμός του, χάνει τη δομή του και παύει να λειτουργεί σαν οικότοπος πολλών θαλάσσιων οργανισμών. Την ίδια ώρα, σταματά να διοχετεύει οξυγόνο και να δεσμεύει διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο μοιραία επιστρέφει στην ατμόσφαιρα» προσθέτει.

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο επικεφαλής της περιβαλλοντικής οργάνωσης Aegean Rebreath, Γιώργος Σαρελάκος, σκιαγραφεί την θλιβερή εικόνα που αντικρίζει ο ίδιος και τα μέλη της ομάδας του σε κάθε κατάδυσή τους: «Το ποσοστό της καταστροφής είναι μεγάλο γιατί εκτός από την αγκυροβόληση υπάρχει και η ρύπανση. Τα μέλη της Aegean Rebreath, όπου επιχειρούμε, βλέπουμε ρυπασμένα και κατεστραμμένα λιβάδια Ποσειδωνίας. Ιδίως στα νησιά, το μεγάλο πρόβλημα δεν παρατηρείται στην αλιευτική κοινότητα αλλά όπου υπάρχουν ιστιοπλοϊκά σκάφη. Εκεί οι περιοχές από κάτω είναι ″βομβαρδισμένες″ με απορρίμματα κ.λπ. Λιβάδια υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα και παντού παρατηρείται ανάλογη κατάσταση».

Πρέπει, δε, να υπογραμμιστεί ότι το συγκεκριμένο είδος φυτού -ενδημικό της Μεσογείου- είναι το πιο αργό παγκοσμίως ως προς την ανάπτυξή του (2-4 εκατοστά κάθε χρόνο, εάν οι συνθήκες είναι ιδανικές). Αν, για παράδειγμα, καταστραφεί ένα τμήμα 10 μέτρων, ακόμη και αν δεν υποστεί καμία άλλη επιβάρυνση στη συνέχεια, θα χρειαστεί έναν ολόκληρο αιώνα για να επανέλθει. Φυσικά, υπάρχει η πίεση της κλιματικής κρίσης, που απλώς έρχεται να επιδεινώσει περισσότερο τα πράγματα.

Τιτάνια μάχη προστασίας και αποκατάστασης

Σε μια προσπάθεια να προλάβει την περαιτέρω εξάπλωσης αυτής της υποθαλάσσιας «πυρκαγιάς», η Aegean Rebreath επιδίδεται σε έναν τεράστιο αγώνα δρόμου εν είδη «πυροσβέστη». Στο πλαίσιο αυτό, έχει ξεκινήσει την πρωτοβουλία με τίτλο «Λιβάδια της Ποσειδωνίας: Μην ενοχλείτε» (Posidonia Oceanica: “Do Not Disturb”) με στόχο να αποτρέψει το οικολογικό έγκλημα που συντελείται. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα πιλοτικό και καινοτόμο για την Ελλάδα, το οποίο ξεκίνησε πρόσφατα να λαμβάνει σάρκα και οστά, αρχής γενομένης από τον όρμο του Πόρτο Ράφτη – μια περιοχή όπου καταγράφεται ανεξέλεγκτη αγκυροβολία πάσης φύσεως σκαφών, καθώς οι θέσεις ελλιμενισμού είναι πολύ λίγες σε σχέση με τη ζήτηση που υπάρχει.

H HuffPost Greece είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει από κοντά τη μεγάλη μάχη που δίνεται για να σωθεί ό,τι σώζεται. Την περασμένη Παρασκευή (11/10) έγιναν οι απαραίτητες μετρήσεις από δύτες, ενόψει της επικείμενης τοποθέτησης αγκυροβολίων το αμέσως επόμενο διάστημα, τα οποία θα χρησιμοποιούν στο εξής τα σκάφη, ώστε να μην πέφτουν οι άγκυρες στα λιβάδια και τα καταστρέφουν.

Είχε προηγηθεί η χαρτογράφηση της περιοχής με drones και υποβρύχιες κάμερες (mapping), με παράλληλη κατάθεση των απαραίτητων δικαιολογητικών για αδειοδότηση από τα αρμόδια υπουργεία και δημοτικές αρχές. Απομένει πλέον το 4ο και πιο σημαντικό βήμα: η εμφύτευση σπόρων, προκειμένου να προχωρήσει η πολυπόθητη και τόσο απαραίτητη «αναδάσωση».

«Είναι μια αφανής προσπάθεια προς το παρόν, κάνουμε περισσότερο desk office δουλειά σε αυτό το σημείο. Θα ακολουθήσει η εμφύτευση ενώ θα απαιτείται διαρκής παρακολούθηση του εγχειρήματος στη συνέχεια» επισημαίνει ο Γ.Σαρελάκος και συμπληρώνει: «Ζητούμενο είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση αλιέων και επισκεπτών κατά τόπους από αρχές του 2025, με απώτερο στόχο την πλήρη εφαρμογή του προγράμματος την ερχόμενη άνοιξη».

Σε αυτό το δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα η Aegean Rebreath δεν είναι μόνη. Εχει στο πλευρό της την Teleperformance Greece, η οποία προσφέρει πολύτιμη αρωγή και στήριξη, έχοντας ως βασικό πυλώνα δράσης της το περιβάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο.

«Πιστεύουμε ότι είναι μια εξαιρετική πρωτοβουλία, από την πρώτη στιγμή που ακούσαμε για αυτήν, μιας και η κοινωνική ευθύνη είναι στο κέντρο του προγράμματος της εταιρείας μας και στις προτεραιότητές μας. Συνεπώς, δεν θα μπορούσαμε να μην εμπλακούμε και να μην την στηρίξουμε με κάθε δυνατό τρόπο. Πρόκειται για έναν αθέατο αλλά εξαιρετικά ζωτικό κόσμο. Είναι πολύ σημαντικό να ενισχύσουμε τη συνειδητότητα, όλοι να ευαισθητοποιηθούμε γύρω από αυτό. Είναι εξαιρετική εμπειρία και για εμάς αυτή η βοήθεια που παρέχουμε. Είμαστε ‘’σιωπηλοί φρουροί’’» λέει στη HuffPost η Chief Marketing Officer της εταιρείας, Μυρσίνη Σωτηροπούλου.

Από το Μαρκόπουλο σε όλη την Ελλάδα

Το εν λόγω project ξεκινά δοκιμαστικά από το Μαρκόπουλο με συντονίστρια την Aegean Rebreath, υπό την επιστημονική καθοδήγηση του ΕΛΚΕΘΕ και με την συμμετοχή τόσο του Δήμου της περιοχής (δημοτικό λιμενικό ταμείο) όσο και του ιδιωτικού τομέα (Teleperformance Greece).

«Κάνουμε ένα πρώτο βήμα με την πιλοτική τοποθέτηση αγκυροβολίου και στόχο να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια στο μέλλον. Είναι χαρά μας που συμμετέχουμε στο πρώτη εφαρμογή του προγράμματος, για το οποίο υπάρχει προοπτική να εφαρμοστεί και σε άλλα μέρη της Ελλάδας» επισημαίνει ο Πρόεδρος του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Μαρκοπούλου, Αναστάσιος Νικολακόπουλος.

«Επειδή το φαινόμενο αυτό αφορά πάρα πολλά ελληνικά νησιά, με τα προβλήματα που μοιραία προκαλεί ο υπερτουρισμός, το project αυτό θα αποτελέσει πρότυπο και για τα μέλη του δικτύου ″Μπλε Δήμων″ (19 νησιωτικοί και παράκτιοι δήμοι πανελλαδικά). Θα λειτουργήσει πιλοτικά για να δούμε πρώτα αν μπορούμε να το επεκτείνουμε στον ίδιο τον κόλπο του Πόρτο Ράφτη και στη συνέχεια και σε άλλες περιοχές της χώρας, που έχουν δείξει ενδιαφέρον» διευκρινίζουν από την Aegean Rebreath.

Αξίζει, μάλιστα, να τονιστεί ότι ήδη μεγάλες διεθνείς εταιρείες από την Ελβετία, τη Γερμανία και αλλού, μαζί και ερευνητικά ιδρύματα, έχουν δείξει ενδιαφέρον είτε για να αντιγράψουν αυτή την πρακτική είτε για να την υποστηρίξουν περαιτέρω. «Αυτό εδώ το πρόγραμμα μπορεί να αποτελέσει πρότυπο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο», εκτιμά ο Γ.Σαρελάκος.

Video credits: Θανάσης Αβδημιώτης