Τα  «σπιτάκια»

Όποιος κάνει τακτικά περιπάτους στην Κυθηραϊκή γη, αλλά ακόμη κι αυτοί που την παρατηρούν μέσα από το αυτοκίνητο, μπορούν εύκολα να διαπιστώσουν ότι σε διάφορα σημεία, στα πλέον απίθανα ή απομακρυσμένα πολλές φορές εμφανίζονται κάποιοι μονόχωροι οικίσκοι λίγων τετραγωνικών μέτρων συνηθέστερα χτισμένοι μόνο με πέτρες, χωρίς συνδετικό κονίαμα. Τα περισσότερα από αυτά τα κτίσματα είναι σήμερα χωρίς σκεπή, άλλα μισογκρεμισμένα, άλλα χαμένα μέσα στην πυκνή βλάστηση που έχει καταλάβει κάθε χώρο εκεί που ήταν κάποτε καλλιεργημένα μέρη, τα οποία φαίνονται καλλίτερα μετά από πυρκαγιές!

Τι είναι όμως όλα αυτά, τα οποία είναι πολλές εκατοντάδες στα Κύθηρα και αποτελούν –ή καλλίτερα έπρεπε να αποτελούν- την αδιάψευστη και κύρια απόδειξη ανθρωπογενούς παρουσίας στις περιοχές που βρίσκονται; Και τι σχέση έχουν με πιο οργανωμένες και σε μορφή συγκροτημάτων κατασκευές όπως τα Κοκκινοχώραφα, το Φρεάτσι, το Βιγλατόρι, η Χαμηλή και άλλες περιοχές, που έχουμε παρουσιάσει μέσα από την εφημερίδα μας;

Στα παραπάνω μικρά συγκροτημένα και οργανωμένα εξοχικά βρίσκουμε καλά οργανωμένα σπίτια για κατοικία πολλών μηνών, καθώς οι αγρότες-ξωμάχοι των 4-5 τελευταίων εκατονταετιών στα Κύθηρα έχτιζαν μικρά σπίτια για να μπορούν να εγκαθίστανται εκεί για μήνες, να οργώνουν, να καλλιεργούν, να μαζεύουν ελιές ή να θερίζουν και να αλωνίζουν τις κατάλληλες εποχές, όταν η μετακίνηση στους τόπους κύριας κατοικίας ήταν δύσκολη με τα ζώα και απαιτούσε μακρά πορεία μέσα στις αντίξοες πολλές φορές καιρικές συνθήκες. Όσο αποκαθίστατο η …κανονικότητα από τις εποχές των πειρατικών επιδρομών, τόσο περισσότερα τέτοια συγκροτήματα ξεφύτρωναν στα Κύθηρα με τις ανάγκες να αυξάνονται μαζί με τον πληθυσμό στο τέλος του 18^ου αι και μετά.

Έχουμε κάνει εκτενέστερες αναφορές στις παραπάνω περιοχές που αποτέλεσαν ημιμόνιμους τόπους διαμονής και εργασίας αγροτών, έτσι ώστε δεν έχει κανείς παρά να ανατρέξει στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας και να αναζητήσει τα σχετικά άρθρα.

Όσον αφορά τώρα τα διάσπαρτα σε όλο το νησί «σπιτάκια», άλλα από τα οποία ήταν οι απλές κατασκευές που είπαμε παραπάνω, χτισμένα με τον τύπο της ξερολιθιάς ή ξεροτρόχαλο, όπως έλεγαν αυτή τη μέθοδο στα Κύθηρα ή ήταν μεγαλύτερα, σχεδόν πάντα μονόχωρα, σπίτια, αλλά με λάσπη και ασβέστη και καλλίτερη στέγη. Πολλά από αυτά τα διατηρούσαν σε πολύ καλή κατάσταση μερικοί νοικοκυραίοι που είχαν συνήθως μεγαλύτερες περιουσίες. Οι στέγες όλων αυτών ήταν πολύ πρόχειρες, με δοκάρια από ελιά ή κυπαρίσσια, πάνω από τα οποία έβαζαν κλαδιά ή σπανιότερα σανίδες και πάνω από αυτά πηλό, ο οποίος έδινε άριστη στεγάνωση, εφ’  όσον γινόταν ετήσια συντήρηση. Σε παλαιότερες εποχές ο πηλός είχε και άλλη ιδιότητα. Πάνω σε αυτόν φύτρωναν διάφορα φυτά (σήμερα το Δασαρχείο θα έβγαζε αυτά τα σπιτάκια ….δασικά) με αποτέλεσμα να μην είναι ορατά ακόμα και από κοντινές αποστάσεις. Αυτό βοηθούσε, καθώς ήταν πολύ συχνή η εμφάνιση πειρατών ή άλλων παρανόμων, που «χτυπούσαν» κυρίως παραθαλάσσιες περιοχές, καθώς από αυτές έφευγαν εύκολα πριν γίνουν αντιληπτοί παίρνοντας μαζί τους ό,τι μπορούσαν να σηκώσουν και κυρίως ανθρώπους, τους οποίους πωλούσαν για δούλους σε διάφορα σκλαβοπάζαρα. Έχουν διασωθεί δεκάδες συμβόλαια εξαγοράς σκλάβων από τα Κύθηρα την εποχή αυτή. Έτσι, τώρα, όταν βλέπετε παρόμοιες κατασκευές ή σας ρωτούν μπορείτε να τους πείτε τι είναι. Όσον αφορά δε αυτά τα μικρά και προχειροφτιαγμένα σπιτάκια στη μέση του …πουθενά, αυτά τα έχτιζαν για να προφυλάσσονται από τα στοιχεία της φύσης, όταν πήγαιναν από τον τόπο κατοικίας τους, που ήταν αρκετά μακριά συνήθως, για τα ζώα τους η για άλλες εργασίες και τους έπιανε ξαφνική βροχή ή μεγάλη ζέστη τα καλοκαίρια. Συνήθως, πολύ κοντά στα σπιτάκια αυτά υπήρχαν μικρά ή μεγαλύτερα πηγάδια, τα περισσότερα από τα οποία μπορούμε να τα δούμε και σήμερα.

Στη συνέχεια θα δείτε πολλά τέτοια σπιτάκια στις φωτογραφίες μας, με μερικά  από αυτά να είναι ωραία μικρά νοικοκυριά με όλα τα χρειαζούμενα για πολύμηνη διαμονή.