Τα σύνορα έχουν διαχρονικά αποτελέσει αιτία πολέμου. Στο διάβα της ιστορίας, ένας ανυπολόγιστος αριθμός ανθρώπων έχασαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι και το τελευταίο εκατοστό γης του τόπου τους και άλλοι ρίσκαραν διεκδικώντας την επέκταση των δικών τους.
Πολλά πράγματα βέβαια έχουν αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες, ώστε η έννοια τω συνόρων να μην έχει ακριβώς την ίδια σημασία που είχε παλαιότερα τουλάχιστον στο μυαλό ενός μέσου πολίτη, κυρίως στις χώρες της Δύσης και πρωτίστως στις χώρες της ΕΕ που η μετακίνηση είναι ελεύθερη και οι κάτοικοι των κρατών-μελών απολαμβάνουν την ασφάλεια που προσφέρει η Ένωση.
Όλα αυτά όμως δεν είναι ο κανόνας για όλες τις χώρες και ακόμη και στη Δύση, οι αλλαγές που συντελέστηκαν τόσο εξαιτίας της ΕΕ όσο και εξαιτίας της κατάρρευσης του ανατολικού μπλοκ, δεν είναι δεδομένες. Η σημασία της «προάσπισης των συνόρων» είναι μια φράση που τυγχάνει, όπως πολλές φορές παρατηρούμε, διαφορετικής ανάγνωσης.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι μέχρι σήμερα αν και αρκετά τείχη που υψώθηκαν κατά μήκος συνόρων έχουν πέσει, άλλα επιμένουν ενώ νέα χτίζονται «για λόγους εθνικής ασφάλειας» ή ως ανάχωμα στην μετανάστευση.
Βέβαια το πρόβλημα με τα τείχη είναι ότι…μπερδεύουν. Καθώς αν και συνήθως υψώνονται για αποτρέψουν την είσοδο των «άλλων», καταλήγουν να εγκλωβίζουν εντός αυτών εκείνους που δέχονται να τα υψώσουν.
Σε μερικά τέτοια σύνορα, ορατά και αόρατα, και τείχη που έπεσαν ή υψώθηκαν εστιάζει δημοσίευμα των New York Times με αφορμή το τείχος που θέλει να χτίσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ στα σύνορα με το Μεξικό για να εμποδίσει τη διέλευση μεταναστών.
Νότια και Βόρεια Κορέα
Πολλοί αναφέρονται σε αυτό ως το τείχος στον 38ο Παράλληλο. Τα σκληρά σύνορα μεταξύ Βορείου και Νοτίου Κορέας είναι ένα από τα πιο ανθεκτικά εδώ και δεκαετίες. Ο Πόλεμος της Κορέας τερματίστηκε το 1953, αποφασίστηκε ανακωχή αλλά ποτέ δεν υπεγράφη μια ειρηνευτική συμφωνίας, ως είθισται. Στο πλαίσιο όμως αυτής της ανακωχής, η υπό αμερικανική διοίκηση δυνάμεις του ΟΗΕ και οι κομμουνιστές στρατηγοί της Πιονγιάνγκ συμφώνησαν να δημιουργήσουν μια ζώνη ασφαλείας (buffer zone), μήκους 2,5μιλίων που διχοτομεί των κορεατική χερσόνησο.
Γνωστή και ως DMZ, υποτίθεται πως θα ήταν αποστρατικοποιημένη αλλά σύντομα μετατράπηκε σε ένα βαριάς οχύρωσης σύνορο.
Πέρυσι ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας και ο ηγέτης της Βορείου Κορέας προχώρησαν σε μια συμβολική κίνηση, πιάστηκαν χέρι-χέρι και διέσχισαν την αποστρατικοποιημένη ζώνηστο πλαίσιο θέλοντας να δείξουν τη δέσμευσή τους ώστε οι σχέσεις των δύο χωρών να περάσουν σε μια νέα, πιο ελπιδοφόρα περίοδο.
Βέβαια, οι μεταξύ τους συνομιλίες, σε πρακτικό επίπεδο δεν απέφερε όσα οι προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί «υπόσχονταν» αλλά η συμβολική κίνηση των δύο ηγετών είχε, σε επικοινωνιακό επίπεδο, αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο.
Ακόμη πάντως και εάν βρισκόμαστε πολύ κοντά στην υπογραφή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, τα καλά οχυρωμένα σύνορα μεταξύ των χωρών παραμένουν.
Πώς επικοινωνούν Βόρεια και Νότια Κορέα; Το ψυχροπολεμικό σύστημα με το πράσινο και το κόκκινο τηλέφωνο
Ισραήλ και Δυτική Όχθη
Τα σύνορα μεταξύ του Ισραήλ και της Δυτικής Όχθης ήταν σχεδόν αδιόρατα έως το 2002. Τότε όμως και εν μέσω μιας έξαρσης επιθέσεων αυτοκτονίας στο Ισραήλ, το Τελ Αβίβ άρχισε την κατασκευή του τείχους. Η απόφαση- και η εκτέλεση των έργων- πυροδότησαν νέους γύρους πολιτικών αντιπαραθέσεων, αφού όπως έχει καταγγελθεί οι αρχιτέκτονες του τείχους σχεδίασαν αυτό γύρω από οικισμούς και περιοχές που θα ήθελαν να διατηρήσουν υπό τον κατοχή τους στην απίθανη περίπτωση που υπάρξει ποτέ μια ειρηνευτική συμφωνία. Η πράξη αυτή βέβαια, δεν συνάδει με τη γραμμή ανακωχής που είχε χαραχθεί πριν το 1967.
Το 2004 το Διεθνές Δικαστήριο, εξέδωσε μια μη δεσμευτική απόφαση κρίνοντας ότι το τείχος θα πρέπει να πρέπει να κατεδαφιστεί και αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η κατασκευή του Τείχους Διαχωρισμού από το Ισραήλ στα κατεχόμενα εδάφη της Παλαιστίνης, και μέσα και γύρω από την Ανατολική Ιερουσαλήμ, είναι αντίθετη με το Διεθνές Δίκαιο. Το Ισραήλ υποχρεούται να το κατεδαφίσει πάραυτα και να αποκαταστήσει όλες τις ζημιές που προκλήθηκαν».
Πλέον πολλοί το αποκαλούν Τείχους του Απαρτχάιντ, Νέο Τείχος του Βερολίνου ή όπως είχε πει ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για την κατάσταση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη «Τείχος της Προσάρτησης».
Οι Ισραηλινοί βέβαια επιμένουν εγείροντας θέματα ασφάλειας ενώ οι δε Παλαιστίνιου απορρίπτουν τις ανησυχίες των Ισραηλινών για θέματα ασφάλειας υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων πως πρόκειται για ένα τείχος που υψώθηκε με εμφανή ρατσιστικά κίνητρα.
Στο μεταξύ, κάθε μέρα χιλιάδες Παλαιστίνιοι εργαζόμενοι υποβάλλουν αίτηση για να λάβουν άδεια να περάσουν στην άλλη πλευρά του τείχους για να δουλέψουν. Χιλιάδες άλλοι προσπαθούν να περάσουν χωρίς να έχουν λάβει άδεια. Το δε τείχος αποτελεί ένα σταθερό σημείο εντάσεων με χιλιάδες μάλιστα Παλαιστίνιους να διαδηλώνουν πλάι στο τείχος. Αποκορύφωμα οι επί έξι εβδομάδες το 2018, πορείες και διαδηλώσεις πλάι στο τείχος στο πλαίσιο των κινητοποιήσεων της «Μεγάλης Πορείας της Επιστροφής» κόντρα στην επέτειο της ίδρυσης του Κράτους του Ισραήλ που οι Παλαιστίνιοι θυμούνται πάντα ως μαύρη επέτειο της εκδίωξις τους από τα πάτρια εδάφη τους.
Ουγγαρία και Σερβία
Το 2015 η Ευρώπη ήρθε αντιμέτωπη με ένα τεράστιο κύμα προσφυγικών ροών από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Διεθνείς οργανισμοί έκαναν λόγο για τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση μετά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλοί από τους ανθρώπους που έφτασαν στο κατώφλι των συνόρων χωρών της ΕΕ αναζητούσαν άσυλο και ασφαλές καταφύγιο από τις φρικαλεότητες του πολέμου στη Συρία. Χώρες όπως για παράδειγμα η Ελλάδα, υπερέβησαν δυνάμεων και βοήθησαν τους πρόσφυγες που έπεφταν στη θάλασσα και κινδύνευαν να πνιγούν προσπαθώντας να σωθούν και το ίδιο έκαναν οι απλοί πολίτες.
Άλλες πάλι χώρες ήταν εχθρικές και η αντίδρασή τους ήταν να «σφραγίσουν» τα σύνορά τους. Στην περίπτωση δε της Ουγγαρίας η λύση του τείχους συνοδεύτηκε από τη ακραία ρατσιστική και λαϊκιστική ρητορική του ακροδεξιού πρωθυπουργού, Βίκτορ Ορμπαν.
Τελικά η Ουγγαρία ενίσχυσε έναν συνοριακό φράκτη κατά μήκος των νότιων συνόρων της με τη Σερβία για να κρατήσει εκτός των εδαφών τους τους αιτούντες άσυλο. Η ροή προσφύγων προ τη χώρα μειώθηκε και η ακροδεξιά έδρεψε δάφνες από μερίδα των πολιτών στην Ουγγαρία αλλά και ομοϊδεατών του Ορμπαν, εκτός συνόρων.
Βέβαια, η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων δεν είχαν ποτέ σκοπό να εγκατασταθούν στη χώρα αλλά να διέλθουν αυτής για να φτάσουν στις επιθυμητές χώρες εγκατάστασης όπως η Γερμανία, η Σουηδία κ.ά.
Ηνωμένο Βασίλειο και Δημοκρατία της Ιρλανδίας
(ή Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και Βόρεια Ιρλανδία)
Τα σύνορα μεταξύ της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και της Βόρειας Ιρλανδίας ήταν επί δεκαετίες στρατιωτικοποιημένα ως συνέπεια της σκληρής σύγκρουσης για τον έλεγχο του βόρειου τμήματος του νησιού.
Τα χρόνια όμως που ακολούθησαν την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής, το 1998 τα σύνορα σχεδόν εξαφανίστηκαν. Μεγάλη Βρετανία και Ιρλανδία είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ενιαίας της αγοράς, επιτρέποντας την ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων και αγαθών μεταξύ των δύο εθνών.
Σε πολλά σημεία των συνόρων η μόνη ένδειξη πως κάποιος εγκαταλείπει τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας και περνά στον Βορρά είναι η αλλαγή από χιλιόμετρα σε μίλια στις πινακίδες που επισημαίνουν το επιτρεπτό όριο ταχύτητας.
Η απόφαση όμως της Μεγάλης Βρετανίας να αποχωρήσει από την ΕΕ, τα σύνορα που χωρίζουν το νησί θα μετατραπούν σε ένα χερσαίο σύνορο μεταξύ της Δημοκρατίας του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ.
Κανείς βέβαια δεν θέλει να επιστρέψει στις παλιές, κακές μέρες αλλά δεδομένων των πρόσφατων εξελίξεων, τα εδώ και χρόνια, «αόρατα» σύνορα γεννούν ξανά εντάσεις αφού το θέμα των αποκαλούμενων «σκληρών» συνόρων προκαλεί τριβές στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων Λονδίνου-Βρυξελλών.
Μαρόκο και Ισπανία
Μια μικρή έκταση των νότιων συνόρων της Ευρώπης αγγίζει το Μαρόκο. Στην περιοχή αυτή υπάρχει η δυνατότητα χερσαίας πρόσβασης και γι αυτό πολλοί επιλέγουν αυτή την πύλη εισόδου για να περάσουν στα εδάφη της ΕΕ αφού άλλες διαδρομές, μέσω θαλάσσης, έχουν αποδειχθεί πολύ επικίνδυνες.
Ο ισπανικός θύλακας είναι γνωστός ως Θέουτα και είναι μια μικρή πόλη στη βόρεια ακτή της Αφρικής απέναντι από το Γιβλαρτάρ και εκεί έχει υψωθεί ένας φράχτης από σύρμα, ύψους 6μ και μήκους περίπου 6,5χιλ. Στην περιοχή περιπολούν 1.100 Ισπανοί, της ομοσπονδία αστυνομίας αλλά και της Guardia Civil.
Παρά τα αυστηρά μέτρα ασφαλείας όμως, πολλοί είναι αυτοί που προσπαθούν να τρυπώσουν από την άλλη πλευρά του φράχτη.
O Λέοναρντ Ντόιλ, εκπρόσωπος του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης είχε συγκρίνει τις προσπάθειες αναχαίτισης της μετανάστευσης με τη δημιουργία φράχτη μεταξύ Αφρικής και Ευρώπης με ένα «μικρό αγόρι από την Ολλανδία που σώζει τη χώρα του βάζοντας το δάχτυλό για σταματήσει τη διαρροή σε ένα φράγμα».
Ερυθραία και Αιθιοπία
Οι δύο χώρες, που συμπτωματικά είναι και τις δύο φτωχότερες στον κόσμο, ενεπλάκησαν σε έναν πολυδάπανο, διετή πόλεμο την περίοδο 1998-2000 που είχε φυσικά ως αποτέλεσμα τεράστιες ανθρώπινες απώλειες.
Παρά τον πόλεμο οι διαφορές δεν λύθηκαν, οι χώρες συχνά περιγράφεται πως παραμένουν σε «εμπόλεμη κατάσταση» ενώ από το 2000 έχουν διακόψει τις διπλωματικές, εμπορικές και οικονομικές σχέσεις.
Φυσικά «σφράγισαν» τα σύνορά τους όπου υπάρχει έντονη στρατιωτική παρουσία και από τις δύο πλευρές.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο όμως, οι ηγέτες των δύο χωρών αποφάσισαν να επιτρέψουν τη λειτουργία σημείων διέλευσης στα σύνορα επιτρέποντας και τις μεταφορές αγαθών. Τελικά οι δύο πλευρές υπέγραψαν και ειρηνευτική συμφωνία.
Το άνοιγμα των συνόρων συνέπεσε χρονικά με το Αιθιοπικό Νέο Έτος ενισχύοντας το εορταστικό κλίμα, αφού οικογένειες που είχαν χωριστεί και είχαν χρόνια να συναντηθούν, ενώθηκαν ξανά.
Καναδάς και ΗΠΑ
Και υπάρχουν και τα σύνορα του Καναδά με τις ΗΠΑ, που εκτείνονται σε μήκος περίπου 9χιλ που είναι ανοιχτά με εξαίρεση κάποιους φράχτες που τοποθετήθηκαν μάλλον αυθαίρετα και έχουν εντοπιστεί μεταξύ Στάνστεντ στο Κεμπέκ και του Ντέρμπυ στο Βρμόντ. Κατά τα άλλα μπορεί επίσης να συναντήσει κανείς γλάστρες (όπως στη φωτογραφία) που οριοθετούν τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών και βρίσκονται έξω από την βιβλιοθήκη Haskel που όμως εξυπηρετεί Αμερικανούς και Καναδούς.Επίσης τελευταία έχει μετατραπεί και σε χώρο όπου συναντιούνται ιρανοί πρόσφυγες, μέλη οικογενειών που έχουν χωριστεί εξαιτίας της ταξιδιωτικής απαγόρευσης Τραμπ.
Πηγές: The New York Times
Kythira Online
