Ταχύτερη δικαιοσύνη με «όχημα» 20 δισ.

Δικηγόροι, δικαστές και διάδικοι εξεπλάγησαν, όταν πριν από λίγες ημέρες ένα κλιμάκιο της Παγκόσμιας Τράπεζας επισκέφθηκε τα δικαστήρια της Χαλκίδας, ενώ νωρίτερα είχε περάσει από τον Αρειο Πάγο και τα δικαστήρια της Αθήνας. Το κλιμάκιο πραγματοποιεί προκαταρκτική έρευνα για την απόδοση του δικαστικού μας συστήματος, κάτι που η Παγκόσμια Τράπεζα κάνει και σε πολλές άλλες χώρες.

Η απάντηση στο ερώτημα, τι ενδιαφέρει την Παγκόσμια Τράπεζα η απόδοση του ελληνικού δικαστικού συστήματος, έχει δοθεί από κορυφαίους διεθνείς οργανισμούς, την ίδια την τράπεζα, αλλά και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία στην έκθεσή της για την περασμένη χρονιά, σχετικά με τα δικαστικά συστήματα στην Ευρώπη, συνδέει άμεσα τη δικαιοσύνη με την οικονομική ανάπτυξη και τις επενδύσεις.

Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2021 αναφέρει συγκλονιστικά στοιχεία, για το πόσο επηρεάζει η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης την οικονομία και πόσο φρενάρει τις επενδύσεις. Ας δούμε τα στοιχεία αυτά.

Η μείωση της διάρκειας των δικαστικών διαδικασιών, η επιτάχυνση δηλαδή στην απονομή της δικαιοσύνης κατά 1%, μετρούμενη σε χρόνο εκδίκασης των υποθέσεων, ασκεί σημαντική επιρροή στην οικονομική ανάπτυξη.

Στη χώρα μας η βραδύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παθογένειες του δικαστικού μας συστήματος και οι αποφάσεις πολλές φορές εκδίδονται με καθυστέρηση ακόμα και τεσσάρων ετών, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που οι καθυστερήσεις αγγίζουν τα όρια της αρνησιδικίας.

Επίσης από την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκύπτει ότι το 93% των επιχειρήσεων απάντησε σε σχετική έρευνα ότι εξετάζει συστηματικά και σε συνεχή βάση τις συνθήκες που σχετίζονται με την απονομή της δικαιοσύνης στις χώρες στις οποίες επενδύει. Παράλληλα από άλλη έρευνα, που αναφέρεται στην έκθεση της Επιτροπής, προέκυψε ότι το 50% των μεσαίων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων απάντησε ότι το κόστος και η υπερβολική διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών είναι βασικοί λόγοι που επηρεάζουν τις επιχειρήσεις και τις αποτρέπουν από το να διεκδικούν οικονομικά τους αιτήματα.

Η άμεση σύνδεση της γρήγορης και ποιοτικής λειτουργίας της Δικαιοσύνης με την οικονομική ανάπτυξη και τις επενδύσεις, που ενδιαφέρει την Παγκόσμια Τράπεζα για τη χώρα μας, έχει προκαλέσει από καιρό την κινητοποίηση της κυβέρνησης για πολλούς λόγους.

«Το επόμενο διάστημα θα ανακοινωθούν ριζικές αποφάσεις για τη Δικαιοσύνη, χωρίς να υπολογίζουμε το πολιτικό κόστος», δηλώνει στην «Κ» ο υπουργός Επικρατείας Γ. Γεραπετρίτης.

Εκτός από τις νομοθετικές πρωτοβουλίες, που έχουν ήδη εκδηλωθεί για δομικές αλλαγές στη Δικαιοσύνη, όπως ο νέος νόμος για την Εθνική Σχολή Δικαστών, το υπουργείο Δικαιοσύνης προωθεί άμεσα νομοσχέδιο που αλλάζει πολλά μέσα στο δικαστικό σύστημα και το βασικότερο: καθιερώνει για πρώτη φορά την ουσιαστική αξιολόγηση των δικαστικών λειτουργών, αφήνοντας πίσω πρακτικές που έχουν ισχύσει για χρόνια, με αποτέλεσμα όλοι οι δικαστικοί να προάγονται, ανεξάρτητα από ικανότητες και όλοι να φθάνουν έως τα ανώτατα κλιμάκια της Δικαιοσύνης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην ποιότητα αλλά και την ταχύτητα στην έκδοση των αποφάσεων. Το νομοσχέδιο φέρει τον τίτλο Κανονισμός λειτουργίας δικαστηρίων και δικαστικών λειτουργών, και όπως δηλώνει στην «Κ» ο υπουργός Κωνσταντίνος Τσιάρας, αναμένεται να γίνει νόμος του κράτους αμέσως μετά το Πάσχα.

Εκείνο που έδωσε ώθηση και επίσπευσε την ψήφιση του νέου πακέτου μέτρων για τη Δικαιοσύνη, εκτός από την υλοποίηση κυβερνητικών εξαγγελιών που είχαν γίνει από καιρό από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, ήταν και το Ταμείο Ανάκαμψης. Προκειμένου να αξιοποιηθούν τα κονδύλια από το Ταμείο, βασική προϋπόθεση που έχει τεθεί ως «προαπαιτούμενο» είναι η βελτίωση στην απόδοση της δικαιοσύνης και η λήψη τολμηρών μέτρων για αλλαγές στο δικαστικό μας σύστημα.

Το μέγεθος των αλλαγών που πρέπει να γίνουν στη Δικαιοσύνη για να αξιοποιηθούν τα απαραίτητα για την οικονομία κονδύλια του Ταμείου, σκιαγραφεί με δήλωσή του ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης. «Το επόμενο διάστημα θα ανακοινωθούν ριζικές αποφάσεις για τη Δικαιοσύνη, χωρίς να υπολογίζουμε το πολιτικό κόστος». Αλλωστε, το ύψος των κονδυλίων από το Ταμείο που αγγίζουν τα 20 δισ. ευρώ οριοθετεί και την ανάγκη των αλλαγών στη Δικαιοσύνη…

Ηδη στο πλαίσιο των αλλαγών, η ίδια η Δικαιοσύνη, με πρωτοβουλία της ηγεσίας του Αρείου Πάγου, έχει ξεκινήσει μια τολμηρή διαδικασία απομάκρυνσης δικαστών που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους. Οι απολύσεις δικαστών με απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου είναι πλέον πραγματικότητα και συνεχίζονται, ενώ δεν αποκλείεται να ληφθεί απόφαση για εθελουσία έξοδο σε μεταγενέστερο χρόνο, όσων δικαστών επιθυμούν να φύγουν από το δικαστικό σώμα.

Και ενώ οι δομικές νομοθετικού τύπου αλλαγές για τη Δικαιοσύνη, προκειμένου να αξιοποιηθούν τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, έχουν σημάνει συναγερμό στην κυβέρνηση, η οποία θα θέσει προς ψήφιση το σχετικό νομοσχέδιο άμεσα, το Ελεγκτικό Συνέδριο, ένα από τα τρία ανώτατα δικαστήρια της χώρας, είναι εκείνο που πρόκειται να υποδεχθεί τις συμβάσεις σε υλοποίηση των κονδυλίων για το Ταμείο.

Ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ιωάννης Σαρμάς δηλώνει στην «Κ» ότι «το δικαστήριο είναι έτοιμο να υποδεχθεί και 8.000 συμβάσεις τον χρόνο», ενώ διαβεβαιώνει πως «δεν θα χαθεί ούτε ένα ευρώ από τα κονδύλια του Ταμείου με ευθύνη του Ελεγκτικού Συνεδρίου».

Το Ελεγκτικό Συνέδριο, έτοιμο να ανταποκριθεί στις ανάγκες τόσο μεγάλου αριθμού συμβάσεων στις οποίες διενεργεί ελέγχους, πρόσφατα υπήρξε αντικείμενο σημαντικών θεσμικών αλλαγών, που όπως φαίνεται –σε συνδυασμό και με άλλα εσωτερικής φύσεως μέτρα–απέδωσαν. Αλλωστε το δικαστήριο και στην πανδημία ανταποκρίθηκε στον έλεγχο εκατοντάδων συμβάσεων επείγοντος χαρακτήρα, ενώ την περασμένη χρονιά συνολικά πέρασαν από τα χέρια του 4.600 συμβάσεις χωρίς καθυστερήσεις.

Παράλληλα, για να διευκολυνθούν επενδυτικά προγράμματα που συνήθως σκαλώνουν σε χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες, άρχισε η λειτουργία ειδικών τμημάτων στα μεγάλα δικαστήρια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, που έχουν αποκλειστικό αντικείμενο θέματα ενέργειας, επικοινωνιών και γενικά θέματα αναπτυξιακού τύπου. Η ίδρυσή τους έχει προβλεφθεί με νόμο που έχει ψηφιστεί με πρωτοβουλία του υπουργείου Δικαιοσύνης, ενώ ο υπουργός Κωνσταντίνος Τσιάρας δηλώνει ότι «η λειτουργία αυτών των τμημάτων θα συμβάλει στη γρήγορη δικαστική εκκαθάριση θεμάτων που έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα».

Οι καταδίκες

Οι δομικές αλλαγές στη Δικαιοσύνη, που τώρα προωθούνται με καθυστέρηση ετών, δεν είναι ικανές σε χρόνο άμεσο να αντιστρέψουν εμπεδωμένες καταστάσεις που έχουν οδηγήσει το δικαστικό μας σύστημα σε αδράνειες, που πλέον αποτυπώνονται σε εκθέσεις διεθνών οργανισμών και επισύρουν εκατοντάδες καταδίκες της χώρας μας από το Δικαστήριο του Στρασβούργου για καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης. Ωστόσο, η προώθηση αυτών των αλλαγών και κυρίως η εφαρμογή τους από τους ίδιους τους δικαστές, δείχνει ότι κάτι μπορεί να αλλάξει σε ένα θεσμικό πεδίο, η λειτουργία του οποίου έχει και τεράστιο οικονομικό κόστος για την ανάπτυξη της χώρας, για τις επενδύσεις και για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας.