Σε προεκλογικούς ρυθμούς κινείται η χώρα ενόψει της κάλπης της 21ης Μαΐου με τα κόμματα και τους πολιτικούς αρχηγούς να ανεβάζουν καθημερινά τους τόνους της αντιπαράθεσης. Μιας αντιπαράθεσης, που δυστυχώς για την ώρα αναλώνεται σε προσωπικές επιθέσεις και λασπολογία παρά στην προβολή των προγραμματικών θέσεων των κομμάτων.

Και ενώ, θεωρητικά τουλάχιστον, όλα τα πολιτικά κόμματα κόπτονται για την ψήφο των νέων και ειδικά της της Generation Z (17-25 ετών), την οποία μάλιστα προσπαθούν να προσεγγίσουν μέσω Instagram, TiTok και Spotify η συζήτηση ακόμη και εκεί φαίνεται να περιορίζεται σε πεπραγμένα και σύμβολα του παρελθόντος, παρά στις κρίσιμες προκλήσεις του μέλλοντος. Μια από αυτές τις προκλήσεις είναι αδιαμφισβήτητα η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) και οι τεκτονικές αλλαγές που προβλέπεται, με σχετική βεβαιότητα, να επιφέρει στην καθημερινότητα μας, στην εκπαίδευση, στην αγορά εργασίας ακόμη και στην άσκηση της εξουσίας.

Τον τελευταίο καιρό η συζήτηση για τη χρήση της ΤΝ έχει αρχίσει και γίνεται πολύ πιο διαδεδομένη, μιας κι εφαρμογές «έχω τις απαντήσεις για κάθε ερώτημα», όπως το ChatGPT έχουν μπει για τα καλά στην καθημερινή μας συζήτηση. Πώς, λοιπόν, αναμένεται να επηρεάσουν την κοινωνία αυτές οι νέου τύπου τεχνολογικές πλατφόρμες, που συγκεντρώνουν, επεξεργάζονται και παρουσιάζουν δεδομένα, αλληλεπιδρώντας με τρόπο που μοιάζει ανθρώπινος; Κι εάν το θεμέλιο της δημοκρατίας είναι ο λόγος, πώς θα επηρεαστεί η ποιότητά της από τη στιγμή που εκφορά φυσικής γλώσσας παύει να είναι αποκλειστικά ανθρώπινο προνόμιο;

Η Good Affairs ανέλαβε ν’ ανιχνεύσει τις αρχικές διαθέσεις κι εκτιμήσεις της κοινής γνώμης για τον όρο «Τεχνητή Νοημοσύνη» και τη σχέση της με τη δημοκρατία στο πλαίσιο ευρύτερης μελέτης της εταιρίας συμβούλων επιχειρήσεων FMC A.E. – άξονας στρατηγικής Tesseract – για το ζήτημα, με το ΒΗΜΑ να παρουσιάζει αποκλειστικά τα ενδιαφέροντα ευρήματα.

«Συμπληρώνοντας 25 χρόνια στον τομέα της επιχειρηματικής συμβουλευτικής και παρακολουθώντας τη ροή της πληροφόρησης από τη γέννηση των λογιστικών γεγονότων ως την επιχειρηματική ανάλυση και τη διαμόρφωση στρατηγικής, διαπιστώνουμε ότι η ικανότητα διαχείρισης της πληροφορίας είναι κομβική για την πορεία των οργανισμών. Η ΤΝ έρχεται ν’ ανατρέψει τον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνεται, μεταβολίζεται κι αξιοποιείται η πληροφορία, δημιουργώντας την ανάγκη ανίχνευσης των νέων ισορροπιών στο κοινωνικό και συνεπακόλουθα, επιχειρηματικό οικοσύστημα. Για το λόγο αυτό, προκρίνουμε τη σφαιρική διερεύνηση των δυνητικών επιδράσεων της ΤΝ κι ακολουθώντας το μοντέλο PESTLE, ξεκινάμε από το Πολιτικό περιβάλλον», δηλώνει ο Σωκράτης Σαραφίδης, Πρόεδρος Δ.Σ. της FMC A.E.

Επιφανειακή η γνώση για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Από την έρευνα προκύπτει μία γενική εξοικείωση με τον όρο Τεχνητή Νοημοσύνη. Είναι ενδιαφέρον ότι το 40% των ερωτώμενων (κυρίως παραγωγικές ηλικίες) δηλώνει ότι έχει χρησιμοποιήσει εφαρμογή ΤΝ. Αυτό δείχνει το ενδιαφέρον των νέων και παραγωγικών ηλικιών να δοκιμάσουν, να πειραματιστούν και να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα αυτών των νέων εργαλείων. Η πλειοψηφία του δείγματος δεν έχει χρησιμοποιήσει ακόμα εφαρμογή ΤΝ που ενδεχομένως μας δείχνει ότι η γενική εξοικείωση με τον όρο μπορεί να είναι περισσότερο επιφανειακή στον παρόντα χρόνο.

Υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων (72%, γράφημα 3) που κατανοούν ότι η ΤΝ ως ανθρώπινο τεχνολογικό επίτευγμα που μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε και αποφασίζουμε είναι ζήτημα που απαιτεί ρύθμιση/έλεγχο. Το αίτημα τα πολιτικά κόμματα να επεξεργαστούν προτάσεις και να υιοθετήσουν το ζήτημα της ΤΝ στην ατζέντα τους είναι ισχυρό.

Ψήφος εμπιστοσύνης στα Πανεπιστήμια

Ωστόσο, οι θεσμοί που οι πολίτες εμπιστεύονται περισσότερο για την πρωτοβουλία ρύθμισης/ελέγχου, εντοπίζονται στην παρούσα φάση εκτός του στενού πολιτικού-κομματικού συστήματος, με την ακαδημαϊκή κοινότητα, τις ανεξάρτητες αρχές και τους διεθνείς οργανισμούς να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις. Σημειώνεται πως το 1/5 της ελληνικής κοινωνίας φέρεται να αντιμετωπίζει φοβικά αυτή την ερώτηση και να απαντά πως δε μπορεί να εμπιστευτεί κανέναν. Η πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα ενδεχομένως δείχνει ότι το ζήτημα της ΤΝ οφείλει να είναι αντικείμενο διεθνούς συνεργασίας και υπερκομματικής προσέγγισης (γράφημα 7).

Η θετική στάση της πλειοψηφίας των πολιτών στην σχέση ΤΝ με την εργασία (49% θετικές γνώμες με 25% αρνητικές- γράφημα 4) και την καθημερινότητα (54% θετικές / 24% αρνητικές – γράφημα 5) είναι ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα. Δείχνει μία προοδευτική αντιμετώπιση στη δυνατότητα των τεχνολογικών καινοτομιών να βελτιώσουν τον τρόπο που ζούμε κι εργαζόμαστε, ή διαφορετικά στη θετική επίπτωση που ενδέχεται να έχει η ΤΝ στην ποιότητα ζωής (μεταξύ άλλων περισσότερος χρόνος, λιγότερα λάθη και κόστος, καλύτερες αποφάσεις, πρόληψη και καλύτερη υγεία, πρόσβαση σε καλύτερες υπηρεσίες).

Επιφυλάξεις για την εμπλοκή της ΤΝ στη Δημοκρατία

Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει η αντιδιαστολή με την στάση απέναντι στην σχέση ΤΝ και δημοκρατίας (28% θετικές – 41% αρνητικές – γράφημα 6), όπου η άποψη της κοινής γνώμης γίνεται περισσότερο αμυντική κι επιφυλακτική. «Οι πολίτες πιθανώς κατανοούν ότι η ΤΝ μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερες ασυμμετρίες ισχύος μεταξύ των δημοκρατικών θεσμών και των οργανισμών ανάπτυξης και διαχείρισης των τεχνολογιών ΤΝ. Πιθανότατα ενισχύεται η άποψη ότι οι αποφάσεις θα λαμβάνονται όλο και περισσότερο από «άλλους. Αυτό ασφαλώς αναδεικνύει την ευθύνη των κομμάτων, των πανεπιστημίων, των media κλπ. να αναδείξουν το ζήτημα στον δημόσιο διάλογο. Επίσης, αυτό το εύρημα μας δείχνει την σημασία να συνεχίσουμε την πολιτική έρευνα για την ΤΝ πηγαίνοντας ακόμα πιο βαθιά στην κατανόηση των αντιλήψεων των πολιτών» επισημαίνει στο ΒΗΜΑ ο αναλυτής δεδομένων και επικεφαλής της Good Affairs, Γιώργος Τράπαλης.

Σύμφωνα με τον ίδιο η σχέση της ΤΝ και της Δημοκρατίας μπορεί να τεθεί είτε διαζευτικά είτε συμπληρωματικά, ανάλογα με την οπτική που έχουμε για το μέλλον.

«Από τη  μία »TN ή Δημοκρατία», εκφράζει ένα αμυντικό δίλημμα για την υποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και της λήψης αποφάσεων από λογισμικά και υπολογιστικά συστήματα. Δε χρειάζεται πια να συγκρουόμαστε μεταξύ ανταγωνιστικών σχεδίων γιατί μπορούμε να έχουμε έτοιμες τις απαντήσεις για κάθε ερώτημα. Η απίσχανση της δημοκρατίας απέναντι στην δυναμική της ΤΝ είναι μία ορατή πιθανότητα και για αυτό ένα μέρος της σχετικής συζήτησης θα αφορά στο μέλλον τον έλεγχο και την διαφάνεια στην λειτουργία των συστημάτων ΤΝ. Δεν θέλουμε η ΤΝ να γίνει ο »φιλόσοφος βασιλιάς».

»Από την άλλη αν η προσέγγιση μετατραπεί σε »ΤΝ και δημοκρατία», εκφράζει ένα προοδευτικό συμπληρωματικό αίτημα για το πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα της δημοκρατίας, πώς μπορούμε να υποβοηθήσουμε την κοινωνική και συλλογική νοημοσύνη για την λήψη των βέλτιστων αποφάσεων. Η ποιότητα της δημοκρατίας είναι ευθέως ανάλογη με τη σχέση του πολίτη με αυτή, δηλαδή μεγαλύτερη συμμετοχή και δημοκρατική συνείδηση σημαίνει καλύτερη δημοκρατία. Η επανάσταση του internet έσπασε τους ταξικούς φραγμούς στη γνώση κι έκανε την πληροφορία δημόσιο αγαθό. Το επόμενο βήμα με την ΤΝ είναι πώς μπορούμε να οργανώσουμε την πληροφορία ώστε να ορίσουμε κάθε φορά τα σωστά ερωτήματα και να ιεραρχήσουμε τις εναλλακτικές απαντήσεις. Ο πολίτης κι οι γνώσεις της νέας εποχής καλούνται να εκπαιδευτούν στο να θέτουν τα σωστά ερωτήματα και να επιλέγουν τις σωστές απαντήσεις. Η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα των αποφάσεων στην επίλυση προβλημάτων θα αυξηθούν θεαματικά. Ωστόσο, το τι επιλέγουμε και γιατί, θα εξακολουθεί να βασίζεται στις ιδεολογικές και ηθικές μας κρίσεις για το τι είναι καλό και δίκαιο, για ποιους και γιατί. Η ΤΝ είναι εργαλείο και όχι θεσμός» σημειώνει ο ίδιος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι έρευνα έτρεξε το διάστημα 14-20 Απριλίου 2023 μέσω on line ερωτηματολογίων από σχεδιασμένο on line panel σε δείγμα 1.132 συμμετεχόντων.