Τέσσερις προτεραιότητες για μια παγκόσμια στρατηγική κατά της πανδημίας

ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – Η αντίφαση ανάμεσα στη σιωπή που επικρατεί στους δρόμους και στις πλατείες της Ευρώπης και στην ταραχώδη, οδυνηρή πραγματικότητα που αποτυπώνεται σε πολλά από τα νοσοκομεία της είναι συνταρακτική. Η νόσος COVID-19 δεν έχει καταλάβει μόνο την Ευρώπη αλλά και ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα. Είναι ήδη σαφές ότι η πανδημία θα αναδιαμορφώσει τον κόσμο μας. Όμως, το πώς ακριβώς θα το κάνει εξαρτάται από τις επιλογές που κάνουμε σήμερα.

Ο κορονοϊός θα πρέπει να θεωρείται κοινός εχθρός της ανθρωπότητας. Και παρότι δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο, χρειαζόμαστε «πολεμικού τύπου» κινητοποίηση πόρων.

Σε περιόδους κρίσης, το ένστικτο μας οδηγεί στην εσωστρέφεια και την αυτοπροστασία. Μολονότι κατανοητή, η αντίδραση αυτή προοιωνίζεται ήττα. Διότι το μόνο που εξασφαλίζει η μάχη κατά μόνας είναι μεγαλύτερη διάρκεια και υψηλότερο ανθρώπινο και οικονομικό κόστος. Παρότι ο εχθρός έχει ενεργοποιήσει εθνικιστικά αντανακλαστικά, ο μόνος τρόπος για να τον νικήσουμε είναι με διασυνοριακό συντονισμό – στην Ευρώπη και πέραν αυτής.

Χρειαζόμαστε μια κοινή διεθνή προσέγγιση για την πανδημία και για την παροχή βοήθειας στους πλέον ευάλωτους, κυρίως σε όσους βρίσκονται σε αναπτυσσόμενες χώρες και ζώνες συγκρούσεων. Έχω τονίσει το σημείο αυτό σε πρόσφατες συζητήσεις με τους υπουργούς Εξωτερικών της G7 και πολλούς άλλους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αποτελέσει μέρος της προσπάθειας και θα το πράξει.

Τώρα είναι η ευκαιρία να δείξουμε ότι η αλληλεγγύη δεν είναι κούφια λέξη. Ευτυχώς, αυτό ήδη αποδεικνύεται στην Ευρώπη, όπου η Γαλλία και η Αυστρία αποστέλλουν πάνω από τρία εκατομμύρια μάσκες στην Ιταλία και η Γερμανία δέχεται και περιθάλπει ασθενείς από τη Γαλλία και την Ιταλία. Μετά από μια πρώτη φάση αποκλινουσών εθνικών αποφάσεων, βρισκόμαστε τώρα σε στάδιο σύγκλισης, με την ΕΕ στο επίκεντρο.

Από την πλευρά της, η ΕΕ επιταχύνει τις δράσεις της με αποφάσεις για να διευκολύνει την από κοινού προμήθεια απαραίτητου ιατρικού εξοπλισμού, ένα κοινό μέτρο τόνωσης της οικονομίας και συντονισμένες προσπάθειες από τα προξενεία για τον επαναπατρισμό των εγκλωβισμένων πολιτών της. Μετά την «εικονική» σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να εντείνουν τις κοινές προσπάθειές τους, μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού συστήματος διαχείρισης κρίσεων και μιας κοινής στρατηγικής για τη διαχείριση του κορονοϊού.

Η κρίση της νόσου COVID-19 δεν αποτελεί μάχη μεταξύ χωρών ή συστημάτων. Στα διάφορα στάδια της πανδημίας υπήρξε αμοιβαία συνδρομή μεταξύ της Ευρώπης, της Κίνας και άλλων, με επίδειξη αμοιβαίας στήριξης και αλληλεγγύης. Η ΕΕ στήριξε την Κίνα όταν ξέσπασε η επιδημία στις αρχές του έτους και τώρα η Κίνα αποστέλλει εξοπλισμό και γιατρούς για να βοηθήσει τις πληγείσες χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο.

Αυτά είναι απτά παραδείγματα της παγκόσμιας αλληλεγγύης και συνεργασίας και πρέπει να αποτελέσουν τον κανόνα. Θα μπορούσαμε να πούμε κατά κάποιον τρόπο ότι η πανδημία επιταχύνει τις ιστορικές εξελίξεις. Όμως, οποιεσδήποτε και αν είναι οι αλλαγές που μας επιφυλάσσει το μέλλον, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να είναι ενοποιητικός παράγοντας και να προωθεί κοινές προσπάθειες με την Κίνα και τις ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της πανδημίας και των συνεπειών της. Μόνο αν οι τρεις αυτές δυνάμεις ακολουθήσουν την ίδια κατεύθυνση, θα μπορέσουν η G20 και τα Ηνωμένα Έθνη να επιφέρουν ουσιαστική αλλαγή.

Πέραν του διεθνούς συντονισμού μεταξύ κυβερνήσεων, πρέπει επίσης να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ επιστημόνων, οικονομολόγων και φορέων χάραξης πολιτικής. Κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η G20 συνέβαλε καταλυτικά στη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας όταν αυτή βρισκόταν σε ελεύθερη πτώση. Για μια ακόμη φορά, είναι επιτακτική η ανάγκη για παγκόσμια ηγετική στάση σε αυτούς τους άξονες.

Υπάρχουν τέσσερις βασικές προτεραιότητες για την παγκόσμια συνεργασία. Πρώτον, πρέπει να συγκεντρώσουμε πόρους για την ανάπτυξη νέων θεραπειών και εμβολίου, που θα πρέπει να θεωρηθούν παγκόσμιο δημόσιο αγαθό. Δεύτερον, πρέπει να περιορίσουμε την οικονομική ζημία μέσω του συντονισμού δημοσιονομικών και νομισματικών μέτρων τόνωσης και της προστασίας του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών. Τρίτον, θα πρέπει να σχεδιάσουμε το εκ νέου άνοιγμα των συνόρων με τρόπο συντεταγμένο, όταν οι ιατρικές αρχές δώσουν το πράσινο φως. Τέλος, πρέπει να συνεργαστούμε για να πατάξουμε τις εκστρατείες παραπληροφόρησης.

Τα αποτελέσματα της πρόσφατης «εικονικής» συνόδου κορυφής της G20 μας οδηγούν προς αυτή τη γενική κατεύθυνση. Ωστόσο, οι παγκόσμιες και πολυμερείς πρωτοβουλίες θα πρέπει να διατηρηθούν και να εφαρμοστούν πλήρως κατά τις προσεχείς ημέρες και εβδομάδες.

Καθώς ο ιός εξαπλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον αυξανόμενο αντίκτυπο στις ευάλωτες χώρες όπου υφέρπει ο κίνδυνος να οξυνθούν οι υφιστάμενες κρίσεις στην ασφάλεια. Στη Συρία, την Υεμένη, τη Λωρίδα της Γάζας και το Αφγανιστάν, εκατομμύρια άνθρωποι ήδη υποφέρουν από μακροχρόνιες συγκρούσεις. Απλά φανταστείτε τις συνέπειες αν ο κορονοϊός διαδοθεί στους προσφυγικούς καταυλισμούς της περιοχής, όπου οι υπηρεσίες υγιεινής και υγείας βρίσκονται ήδη στα όριά τους και οι εργαζόμενοι στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας ήδη αγωνίζονται για να παράσχουν βοήθεια.

Επειτα, υπάρχει και η Αφρική, που είναι υψίστης σημασίας. Λόγω της επιδημίας του Έμπολα (2014-2016) και άλλων νόσων, οι αφρικανικές χώρες διαθέτουν μια κάποια πείρα που δεν έχει η Ευρώπη στη συγκεκριμένη κρίση. Όμως, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης είναι γενικά αποδυναμωμένα και ο αριθμός των κρουσμάτων αυξάνεται.

Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, οι άνθρωποι συχνά δεν έχουν άλλη επιλογή από το να βγαίνουν από τα σπίτια τους καθημερινά και να βιοπορίζονται μέσω της άτυπης οικονομίας. Επιπλέον, το πλύσιμο χεριών και η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι πολύ πιο δύσκολα όταν δεν υπάρχει πάντα διαθέσιμο τρεχούμενο νερό και οι οικογένειες συνηθίζουν να ζουν σε τραγικές συνθήκες έλλειψης χώρου.

Ο αγώνας αυτός δεν μπορεί να κερδηθεί χωρίς χρηματοδότηση. Οι αναπτυσσόμενες χώρες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τρεις πηγές χρηματοδότησης: ξένες επενδύσεις, εμβάσματα και τουρισμός. Ωστόσο, και οι τρεις αυτές πηγές έχουν πλέον πληγεί σοβαρά. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ροές κεφαλαίων μειώθηκαν κατά 60 %, καθώς οι επενδυτές καταφεύγουν σε ασφαλείς παραδείσους και οι διακινούμενοι εργαζόμενοι χάνουν την εργασία τους με αποτέλεσμα να μην μπορούν να στείλουν χρήματα στην πατρίδα τους.

Αντιμετωπίζουμε μια παγκόσμια ύφεση και για να αποφύγουμε την οικονομική κατάρρευση στις αναπτυσσόμενες χώρες, χρειαζόμαστε σημαντική χρηματοδοτική στήριξη και πιστώσεις – σύντομα. Ο συντονισμός μεταξύ των κεντρικών τραπεζών και των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων είναι ο μόνος βιώσιμος τρόπος επίτευξης προόδου.

Εντούτοις, στη ζοφερή αυτή πραγματικότητα, αναδύεται η ελπίδα να τερματιστούν μακροχρόνιες συγκρούσεις. Ήδη υπήρξαν κάποια θετικά σημάδια συνεργασίας μεταξύ ανταγωνιστικών χωρών. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κουβέιτ, για παράδειγμα, έστειλαν πρόσφατα βοήθεια στο Ιράν, το οποίο πλήττεται σφοδρά από τη νόσο COVID-19. Κανείς δεν έχει την πολυτέλεια να έχει ανοικτά πολλά μέτωπα ταυτόχρονα. Όπως ζήτησε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ κ. Αντόνιο Γκουτέρες, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε την κρίση αυτή ως νέα ώθηση για την αποκατάσταση της ειρήνης.

Ο κόσμος αντιμετώπισε αρχικά αυτή την κρίση ασυντόνιστα, ο καθένας από μόνος του και με πολλές χώρες να μην έχουν λάβει υπόψη τους τα προειδοποιητικά σημάδια. Πλέον όμως είναι σαφές ότι ο μόνος τρόπος για να βγούμε από την κρίση είναι να είμαστε ενωμένοι.

---

Ο Josep Borrell είναι Υπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας και Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Copyright: Project Syndicate, 2020.
www.project-syndicate.org