Θα μείνει μόνος ο γενναίος καθηγητής του ΕΠΑΛ;

Η επιστολή παραίτησης αναπληρωτή καθηγητή Bιολογίας σε ΕΠΑΛ έλαβε πρόσφατα μεγάλη δημοσιότητα. Σε αυτήν εξέθεσε αναλυτικά τους λόγους που τον οδήγησαν σε μια τόσο επώδυνη οικονομικά, επαγγελματικά και ηθικά απόφαση για τον ίδιο: ήταν αδύνατο να ανεχτεί το καθεστώς εκφοβισμού, ταπείνωσης και εξευτελισμού των καθηγητών, που οι μαθητές έχουν επιβάλει στο συγκεκριμένο σχολείο, καθιστώντας αδύνατη τη διεξαγωγή μαθήματος εκ μέρους του αλλά και οποιασδήποτε παιδευτικής διαδικασίας στον χώρο.

Οσα λεπτομερώς περιγράφει ο καθηγητής συγκλονίζουν. Αυτούς, βέβαια, που είναι ακόμα σε θέση να συγκλονιστούν από την κατάντια κάποιων σχολείων μας. Γιατί το μήνυμα που του δόθηκε, πριν πάρει την τελική του απόφαση, όταν κατέφυγε σε όσους έχουν θεσμική υποχρέωση να στηρίζουν τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία στο έργο τους αλλά και να ελέγχουν κάθε απόκλιση από αυτό, ήταν σαφές: «προσαρμόσου», μην κάνεις έτσι, ξέρουμε τι συμβαίνει, αλλά τι να κάνουμε, πήγαινε με τα νερά τους, μη βάζεις απουσίες και βάλε τους εκεί ένα «δώδεκα» να περάσουν. Δηλαδή, ό,τι ακριβώς απαιτούσαν κι οι μαθητές του, αλλά και εξωσχολικός που τον απείλησε ανοιχτά εντός του σχολείου (!) να «συμμορφωθεί» και «να μην ενοχλεί» την κοπέλα του με παρατηρήσεις. Λες και οι «υπεύθυνοι» αποτελούσαν τη φωνή των μαθητών…

Για άλλη μια φορά πέφτουμε από τα σύννεφα;

Γιατί όμως η επιστολή του καθηγητή να προκαλεί εντύπωση; Η κατάσταση που επικρατεί σε αρκετά σχολεία της χώρας, καθώς και η γκροτέσκα εκδοχή της σε κάποια ΕΠΑΛ, είναι γνωστή εδώ και καιρό (βλέπε σχετική αρθρογραφία: «Παιδεία: Ο άταφος νεκρός πλέον όζει») και είναι γνωστή σε όλους: στο κατά καιρούς πολιτικό και στελεχικό προσωπικό του υπουργείου Παιδείας, στους συνδικαλιστές, στις διευθύνσεις εκπαίδευσης, στις τοπικές κοινωνίες, στους γονείς και, βέβαια, στους ίδιους τους μαθητές.

Εξάλλου, όπως γράφει και ο ίδιος ο καθηγητής στην επιστολή του, η «κυριαρχία των μαθητών» στο συγκεκριμένο σχολείο είναι απόλυτη (και όχι μόνο, σύμφωνα με όσα έρχονται συχνά στη δημοσιότητα): Καπνίζουν όπου θέλουν, κάνουν ντου στις τάξεις για χαβαλέ, έρχονται με τα αυτοκίνητά τους και τέρμα στα μεγάφωνα τραπ μουσική, χλευάζουν και απειλούν καθηγητές και συμμαθητές τους, μιλούν όποτε θέλουν στα πανάκριβα κινητά τους, βιντεοσκοπούν ό,τι θέλουν για να το αναρτήσουν αργότερα ως «τρόπαιο» παραβατικότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενίοτε πραγματοποιούν και τις απειλές τους σκίζοντας λάστιχα και προκαλώντας ζημιές σε αυτοκίνητα «απείθαρχων» καθηγητών. Οσο για το μαθησιακό επίπεδο μεγάλου μέρους των μαθητών, ας μην τα συζητάμε καλύτερα. Στο συγκεκριμένο σχολείο τουλάχιστον, σε κάποιους φτάνει «μετά βίας στη Γ’ Δημοτικού». Ενίοτε, ως γνωστόν, σε πολλά σχολεία ανά τη χώρα, διοργανώνουν και καμιά κατάληψη για χαβαλέ, έτσι για να περάσει η ώρα, να δείξουν ποιος κάνει κουμάντο και να διαλύσουν με την ησυχία τους εντελώς «το μαγαζί».

Και αν βρεθεί απέναντί τους κάποιος «δύστροπος» διευθυντής, που βάζοντας το κεφάλι του στο στόμα του λιονταριού, κόψει τα λουκέτα ή φτάσει, άκουσον άκουσον, να μηνύσει «τα πρωτοπαλίκαρα» της κατάληψης για καταστροφή δημόσιου χώρου, κάποιοι γονείς, και όχι μόνο, θα υπερασπιστούν «τα παιδιά». Οπως συνέβη πρόσφατα σε σχολείο της Κρήτης, όπου στάλθηκε διαμαρτυρία στον τοπικό Τύπο, επειδή διευθυντής μήνυσε τους καταληψίες. Σε αυτήν γίνεται λόγος «για πρωτοφανή ενέργεια (του διευθυντή) που δημιουργεί μείζον ζήτημα στη λειτουργία του σχολείου» από γονείς που «επικαλούνται την ψυχολογική φόρτιση γονιών και μαθητών, με κάποια από τα παιδιά να εμφανίζουν και προβλήματα υγείας, μετά τη γνωστοποίηση της μήνυσης». Μάλιστα…

Πώς δικαιολογείται η χρόνια ανοχή μας; 

Και το χειρότερο είναι ότι η δικαιολογία της «ανοχής», που προβάλλεται για την κατάσταση χάους που επικρατεί ιδιαίτερα σε κάποια ΕΠΑΛ, είναι «απλή»: ξέρουμε ότι κάποια από αυτά λειτουργούν ως εκπαιδευτικοί σκουπιδοτενεκέδες, φυτώρια παραβατικής συμπεριφοράς κάθε είδους, εργαστήρια εκπαίδευσης μελών συμμοριών χούλιγκαν ή φασιστικών ομάδων, αλλά τι να κάνουμε; Δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά πράγματα. Ολα αυτά «οφείλονται» σε κοινωνικά προβλήματα, στην τηλεόραση, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην αυξανόμενη φτώχεια και στη διάλυση της οικογένειας στις μέρες μας και πάει λέγοντας… Τι και αν στα ΕΠΑΛ της χώρας φοιτούν πάνω από 100.000 μαθητές;

Τι και αν σε αυτά έπρεπε να ετοιμάζεται το αυριανό καλοπληρωμένο τεχνικό προσωπικό της χώρας; Εμείς συνηθίσαμε την αθλιότητά μας και την αποδίδουμε αποκλειστικά σε «εξωγενείς» παράγοντες, που ισχύουν μεν, αλλά δεν καθορίζουν σε καμιά περίπτωση και αποκλειστικά τη λειτουργεία ενός σχολείου.

Γιατί αν οι «εξωγενείς» παράγοντες είχαν απόλυτη δύναμη επικαθορισμού της λειτουργίας των σχολείων, πώς δικαιολογείται η ύπαρξη ΕΠΑΛ που λειτουργούν ως πραγματικά «πρότυπα» σχολεία; ΕΠΑΛ όπου η παρουσία άξιων ομάδων εκπαιδευτικών με επικεφαλής διευθυντές ή διευθύντριες δίνουν χρόνια τη μάχη της παροχής ποιοτικής εκπαίδευσης και μάλιστα σε περιοχές που δεν φημίζονται για την ευημερία και την κοινωνική τους γαλήνη και την κερδίζουν με εξαιρετικά αποτελέσματα; Εκεί όπου καθηγητές και καθηγήτριες βάζουν συχνά το χέρι στην τσέπη για να αποκτηθούν απαραίτητα υλικά για τη διεξαγωγή του μαθήματός τους και διαθέτουν αλύπητα τον ελεύθερο χρόνο τους για το σχολείο; Υπερβολές; Καθόλου.

Μελέτησε ποτέ κάποιος σε τι ακριβώς οφείλεται η επιτυχία αυτών των ΕΠΑΛ και η παταγώδης αποτυχία των άλλων; Οχι. Τα επιβράβευσε θεσμικά; Αλήθεια, γιατί δεν μας ενημέρωσε η κυρία υπουργός σχετικά με την επίσημη, πρόσφατη αξιολόγηση του συγκεκριμένου σχολείου; Αληθεύει, σύμφωνα με αναφορά του καθηγητή, ότι αυτό χαρακτηρίστηκε «άριστο»; Αν και δεν απίθανο, αν ληφθεί υπόψη πώς υλοποιήθηκε η συγκεκριμένη διαδικασία αξιολόγησης των σχολείων, ακυρώνοντας τον όποιο ευεργετικό χαρακτήρα της…

Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι δεν έγινε και τίποτα «σοβαρό». Οι οικογένειες και οι μαθητές των ΕΠΑΛ δεν ανήκουν στις κοινωνικές ομάδες που ενδιαφέρουν εκλογικά, αφού δεν αποτελούν μέρος της «μεσαίας τάξης», το μήλον της Εριδος του πολιτικού μας συστήματος. Αυτά που ενδιαφέρουν και διαφημίζονται είναι τα δήθεν πρότυπα σχολεία, που πολλαπλασιάζουμε διά της μεθόδου των «βαφτίσεων»…

Μήνυμα ελπίδας

Παρά τη δραματικότητα της επιστολής του καθηγητή, η ίδια και η πράξη του λειτουργούν ταυτόχρονα και ως μηνύματα ελπίδας: φτάνει πια, ήρθε ο καιρός να φωτιστεί από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, χωρίς διαμεσολάβηση, ο ζόφος και να αποκαλυφθεί η συνωμοσία σιωπής πολιτικών και συνδικαλιστικών ηγεσιών για το τι πραγματικά συμβαίνει σε πολλά σχολεία της χώρας. Ευτυχώς όχι σε όλα και όχι στον ίδιο βαθμό, γιατί υπάρχουν ακόμα εκπαιδευτικοί που δίνουν τη μάχη. Μόνο που αισθάνονται όλο και πιο πολύ μόνοι…

Είναι ιδιαίτερα παρήγορο, επίσης, ότι για πρώτη φορά υπήρξε επιστολή υποστήριξης εκπαιδευτικού, που καταγγέλλει τα κακώς κείμενα στο σχολείο. Την υπογράφει σύσσωμο το Γυμνάσιο της Κρήτης (σύλλογος καθηγητών, δεκαπενταμελές, σύλλογος γονέων), όπου αυτός εργαζόταν πέρυσι. Μια επιστολή που πιστοποιεί την ηθική του υπόσταση, την αγάπη του στο επάγγελμα, την αγάπη των μαθητών του στο πρόσωπό του αλλά και την αποτελεσματικότητά του ως δασκάλου. Αλλά το υπουργείο την αγνοεί επιδεικτικά μέχρι σήμερα…

Οπως είναι επίσης παρήγορο ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης –για την ώρα– «ανοίγουν στόματα», καθώς κατατίθενται παρόμοιες περιγραφές καθηγητών –και κυρίως καθηγητριών– αναπληρωτών που καταγγέλλουν παρόμοια «τραύματα» από την περίοδο εργασίας τους, ιδιαίτερα σε ΕΠΑΛ, αλλά κι άλλα σχολεία.

Γιατί ο «ιός» της διάλυσης έχει την τάση να εξαπλώνεται ταχύτατα, όσο δεν κάνουμε κάτι συστηματικό και γενναίο για τον περιορισμό και την καταστροφή του. Δεν είναι τυχαίο ότι στην επιστολή του ο καθηγητής σημειώνει: «Συμμορίες μαθητών από τα ΕΠΑΛ κατόπιν πρόσκλησης από άλλα σχολεία τιμωρούν εκπαιδευτικούς προκαλώντας φθορές στα αυτοκίνητα τους. Στη μαθητική κοινωνία είναι μαγκιά να έχεις άκρες στο ΕΠΑΛ. Γίνεται διάχυση των “ιδανικών’’ και των μεθόδων του ΕΠΑΛ και σε άλλα σχολεία».

Ας κάνουμε κάτι, αναγνωρίζοντας αρχικά το πρόβλημα

Δυστυχώς, από τη μεριά των επισήμων θεσμών και προσώπων η σιωπή και τα «άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε» παραμένουν σταθερά η κυρίαρχη πρακτική αντιμετώπισης του προβλήματος. Ο σύλλογος διδασκόντων του εν λόγω σχολείου συνεδριάζει ακόμα. Όλοι κατανοούμε σε πόσο δύσκολη θέση  βρίσκονται, αλλά έχουν μια λαμπρή ευκαιρία να μιλήσουν ειλικρινά και πρέπει να την εκμεταλλευτούν. Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας σε πρόσφατη συνέντευξή του εκτιμά ότι παρόμοια κατάσταση επικρατεί πιθανώς στο «1%» των ΕΠΑΛ, άρα το πρόβλημα είναι ασήμαντο, ως «περιθωριακό». Μάλλον, δεν διαβάζει τον ημερήσιο Τύπο. Η τοπική ΕΛΜΕ ακόμα δεν έχει «αποφανθεί» επί του θέματος, πιθανώς επειδή δεν αφορά την… Παλαιστίνη. Γνωστό συνδικαλιστικό στέλεχος της τεχνικής εκπαίδευσης αλλά και πολιτικό πρόσωπο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς έφτασαν να μας πουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι φταίει ο συγκεκριμένος καθηγητής! Τέλος, η κυρία υπουργός σε πρώτη της δήλωση ανέφερε ότι επίσημα δεν γνωρίζει κάτι το υπουργείο, πως αναπτύσσονται σχετικά προγράμματα για τα ΕΠΑΛ και την τεχνική εκπαίδευση, ότι έδωσε εντολή «να διερευνηθεί το θέμα» και, τέλος, πως πηγαίνει σε πολλά δημόσια σχολεία σε όλη τη χώρα και «δεν είναι αυτός ο κανόνας». Αλίμονό μας, κυρία υπουργέ, αν ήταν…

Μπορεί να γίνει κάτι ώστε να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο πρόβλημα και παρόμοιες καταστάσεις σε πολλά σχολεία της χώρας; Πρωταρχικά χρειάζεται πολιτική βούληση και θάρρος να αποδεχτούμε ότι όντως υφίσταται σχετικό πρόβλημα. Στη συνέχεια, κάποια από όσο χρειάζονται να γίνουν τα περιγράφει ο νεαρός καθηγητής στην επιστολή του. Γιατί δεν χρειάζεται να είναι κάποιος εμπειρογνώμονας της εκπαίδευσης για να καταλάβει ότι σε όποιο σχολείο υπάρχει τόσο οξυμένο πρόβλημα παραβατικότητας, απαιτείται πρώτα από όλα παρέμβαση εισαγγελέα, κοινωνικών λειτουργών και ψυχολόγων σε αυτό και στις οικογένειες κάποιων μαθητών του, καθώς και υποστήριξη νομική και ψυχολογική στους εκπαιδευτικούς του που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Παράλληλα, με τις όποιες συστηματικές, εξειδικευμένες και μακροχρόνιες παιδαγωγικές και διοικητικές παρεμβάσεις εκ μέρους του υπουργείου και της διοίκησης, την ενεργοποίηση του συνδικαλισμού των εκπαιδευτικών και της τοπικής κοινωνίας.

Και βέβαια, πριν από όλα είναι αναγκαία η μελέτη και προβολή ΕΠΑΛ και κάθε τύπου σχολείων που αποτελούν όντως καλά παραδείγματα λειτουργίας και μαθησιακών αποτελεσμάτων εκ μέρους του υπουργείου Παιδείας και του ΙΠΕ. Αντί να προαναγγέλλονται διαρκώς «νέα προγράμματα». Γιατί, ως γνωστόν, όσο νερό κι αν πετάξεις σε ένα τρυπητό, δεν θα μείνει στάλα στον πάτο του.

Για να γίνουν όμως όλα αυτά, έχουμε ανάγκη από ένα μόνιμο και αποτελεσματικό σώμα στελεχικού δυναμικού που θα στηρίζει, θα εποπτεύει και θα αξιολογεί σοβαρά τα σχολεία, τους εκπαιδευτικούς και τις ανάγκες τους. Ενα σύστημα που εδώ και δεκαετίες όλοι υποσκάπτουν συστηματικά την ύπαρξή του, τόσο για μικροπολιτικούς λόγους όσο και λόγω ανικανότητας να κατανοήσουν τη σπουδαιότητά του. Γιατί δεν μπορούμε να αφήνουμε τα σχολεία μόνα και ύστερα να ζητάμε τα ρέστα από τους εκπαιδευτικούς, αφού η κεντρική ευθύνη λειτουργίας ενός εκπαιδευτικού συστήματος βαραίνει πρωτίστως την Πολιτεία και όχι τις πλάτες μεμονωμένων εκπαιδευτικών. Γιατί αυτοί συντρίβονται, όταν μένουν μόνοι, όπως συνέβη και με τον γενναίο, νεαρό αναπληρωτή.

---

* Ο Νίκος Σαλτερής είναι επίτιμος σχολικός σύμβουλος Δ.Ε. και συγγραφέας