Θαλάσσια χωματερή η Μεσόγειος

Η καθημερινότητά μας είναι πλαστική. Και κοντεύει να γίνει μιας χρήσης. Από τον πρωινό καφέ σε ποτήρι πλαστικό, που ρουφάμε με καλαμάκι πλαστικό. Στο σνακ, τυλιγμένο σε πλαστικό, το γρήγορο γεύμα, συσκευασμένο σε πλαστικό, που συνοδεύουμε με ένα νερό ή αναψυκτικό σε πλαστικό, ίσως έναν δεύτερο καφέ, σε ανάλογη συσκευασία και ούτω καθ’ εξής. Πλαστικά είναι πλέον και τα πάρτι των παιδιών, οι εκδρομές μας. Ούτε λόγος για «τα μπάνια του λαού» και τους ανέμελους εκσφενδονισμούς ή «μελετημένους» ενταφιασμούς κάθε λογής πλαστικών, σε θάλασσες κι ακτές. Λαού που, παρεμπιπτόντως, κουνούσε πλαστικά σημαιάκια ενθουσιασμένος από… πλαστικές υποσχέσεις.

Αυτές οι μικρές καθημερινές μας συνήθειες ευθύνονται για το 70% του συνόλου των θαλασσίων απορριμμάτων. Με αποτέλεσμα εκατομμύρια ψάρια, ακόμα και φάλαινες, να βρίσκουν αργό θάνατο από τα πλαστικά που καταπίνουν και «φρακάρουν» στο στομάχι τους. Στις Κυκλάδες βρέθηκε φάλαινα φυσητήρας, η οποία είχε καταπιεί περισσότερα από 100 πλαστικά αντικείμενα, κυρίως σακούλες, ακόμα κι από «κεμπαπτζίδικο» της Θεσσαλονίκης. Ανάλογα ευρήματα και σε φάλαινες στην Ισπανία, ενώ σύμφωνα με τους επιστήμονες το πλαστικό ευθύνεται για τους θανάτους τουλάχιστον 18 σπάνιων θαλάσσιων χελωνών στις θάλασσές μας.

Ανάλογη είναι και η εικόνα στις παραλίες της Μεσογείου. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, το 2015, σε κάθε 100 μέτρα παραλίας, πέρα από «γόπες» και λοιπά απορρίμματα, συλλέγονται 110 καπάκια ποτηριών, 91 πλαστικά μπουκάλια, 113 καλαμάκια. Φανταστείτε τι γίνεται τρία χρόνια αργότερα, με δεδομένη την αυξητική τάση στην… πλαστικοποίηση του καφέ και την αντιστρόφως ανάλογη περιβαλλοντική μας υπευθυνότητα.

Συνήθως οι αριθμοί κουράζουν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, οφείλουν να πληγώνουν. Έρευνες όπως αυτή της ΜΚΟ Seas at Risk, που επιχειρούν με όσα στοιχεία διαθέτουν να αποτυπώσουν την κατάσταση στην Ελλάδα, αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη, χωρίς κανένα περιθώριο παρερμηνείας, πιστοποιούν ότι οι υπέργειες και κυρίως οι θαλάσσιες γειτονιές μας, τα σπίτια μας, έχουν οι μετατραπεί σε ανεξέλεγκτους ΧΥΤΑ. Στη χώρα μας καταναλώνονται ετησίως περί τα 1,28 δισ. πλαστικά μπουκάλια νερό (επί συνόλου 45-60 δισ. πανευρωπαϊκά), περί τα 369 εκατ. πλαστικά ποτήρια και καπάκια (έναντι 14-17 δισ. πανευρωπαϊκά), 900 εκατ. καλαμάκια, μόνο από ταχυφαγεία (έναντι 46,5 δισ. σε όλη την Ευρώπη), έως 58 εκατ. πλαστικές σακούλες φαγητού (έναντι 2,4-2,6 δισ.). Είναι σημαντικό ότι τα στοιχεία αυτά προέρχονται από αναγωγές στον πληθυσμό της κάθε χώρας. Φανταστείτε πού ανέρχονται αυτά τα νούμερα όταν κανείς προσθέσει τους εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα. Η Green Peace, σε δική της έρευνα, με στοιχεία από αλυσίδες πώλησης καφέ, ανέδειξε ότι μόνο στην Ελλάδα, ως… πλαστικοί μερακλήδες, χρησιμοποιούμε περισσότερα από ένα εκατομμύριο πλαστικά ποτήρια μιας χρήσης την ημέρα.

Όπως ίσως θα διαβάσατε στον «Φιλελεύθερο» της προηγούμενης εβδομάδας, η ευαισθησία και η ανάληψη πρωτοβουλιών δεν είναι παντού η ίδια. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, πέρα από τη δημόσια συζήτηση για τη χρήση πλαστικών δισκίων και μαχαιροπίρουνων στα σχολικά γεύματα, ήδη έχει ανακοινωθεί η απαγόρευση, από 1/1/2020, της πώλησης αντίστοιχων πλαστικών (ποτήρια, πιάτα, μαχαιροπίρουνα) σε σουπερμάρκετ. Ανάλογες πρωτοβουλίες ανέλαβε ο Δήμος Μονάχου που απαγορεύει τη χρήση ποτηριών ή μπουκαλιών μιας χρήσης σε οποιαδήποτε μεγάλη εκδήλωση πραγματοποιείται από τον δήμο ή σε χώρο του δήμου (ανάμεσα στις οποίες και η παγκοσμίως γνωστή Oktoberfest). Η Κοπεγχάγη, όπου ο εκεί δήμος εγκατέστησε 60 πηγές πόσιμου νερού για να ενθαρρύνει τη χρήση μπουκαλιών πολλαπλών χρήσεων. Για να μη μιλήσουμε για τη Νορβηγία όπου, από το 1994, έχει δημιουργηθεί ένα σύστημα χρηματικής πριμοδότησης για την επιστροφή μπουκαλιών και κουτιών, με αποτέλεσμα την ανάκτηση του 95% των συσκευασιών του είδους.

Τώρα, η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει νέους κανόνες για τον περιορισμό των πλαστικών προϊόντων, κυρίως αυτών μιας χρήσης, όπως τα μαχαιροπίρουνα, καλαμάκια, πιάτα, μπατονέτες αλλά και μερικώς τα ποτήρια και μπουκάλια. Στις σχετικές δηλώσεις που συνόδευσαν την ανακοίνωση υπογραμμίστηκε το γεγονός ότι τα απορρίμματα που προκαλούνται συχνά καταλήγουν στο πιάτο μας, αλλά και στον οργανισμό μας, ενώ ανυπολόγιστες είναι οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το οικοσύστημα από τα μικροπλαστικά που περιέχονται στον αέρα, στο νερό και στα τρόφιμα. Αντίθετα από τη διαδεδομένη πεποίθηση, τονίστηκε παράλληλα ότι η επιτακτική ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος, μπορεί να προσφέρει νέες ευκαιρίες για καινοτομία, ανταγωνιστικότητα, αλλά και δημιουργία θέσεων εργασίας.