Θέλει αρετή και τόλμη η αξιοκρατία

Αφορμή για την παρέμβαση αυτή αποτελεί η απόφαση της κυβέρνησης να πατάξει την ανομία μέσα στα πανεπιστήμια και να παρέμβει στην αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η αρχή έγινε με την κατάργηση του άβατου (ακαδημαϊκού ασύλου), δηλαδή την μέχρι πρότινος απαγόρευση εισόδου στην Αστυνομία. Με αυτόν τον τρόπο τα ελληνικά πανεπιστήμια επανεντάχθηκαν στη δικαιοδοσία της ελληνικής επικράτειας. Ομως, όπως απεδείχθη με την πρόσφατη επίθεση και ολοκληρωτική καταστροφή του γραφείου του πρύτανη του ΟΠΑ και το διασυρμό του ίδιου, αυτό δεν αρκεί.

Η Ελληνική Αστυνομία μπορεί τώρα να επεμβαίνει κατασταλτικά, αλλά όχι προληπτικά, Η διάπραξη μιας εγκληματικής πράξης, όπως η καταστροφή ή η κλοπή περιουσίας, η προπηλάκιση μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, η άσκηση βίας και η διάλυση συνεδριάσεων οργάνων, θα ολοκληρωθεί και εκ των υστέρων θα κληθεί η αστυνομία να διαπιστώσει και καταγράψει το συμβάν.

Σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου υπάρχει ειδική υπηρεσία φύλαξης, προστασίας και πρόληψης των εγκληματικών πράξεων. Ενστολοι φύλακες κυκλοφορούν επί 24ώρου βάσεως στο πανεπιστήμιο, ελέγχουν τις εισόδους στα κτήρια και αποθαρρύνουν την οιαδήποτε έκνομη ενέργεια. Με αυτόν τον τρόπο διαφυλάσσουν τις ακαδημαϊκές ελευθερίες, τη διακίνηση ιδεών, την ανεμπόδιστη διδασκαλία και έρευνα, τις συνεδριάσεις των οργάνων, την περιουσία του ιδρύματος και τη σωματική ακεραιότητα των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας.

Εξαίρεση αποτελεί το ελληνικό πανεπιστήμιο, το οποίο από το 1974 έως σήμερα είναι ανοχύρωτο και βορά στις όποιες διαθέσεις κάθε ομάδας άσκησης έκνομων ενεργειών. Δηλαδή έχει αποσπασθεί από την Ελληνική Επικράτεια. Η καταστροφή του γραφείου του πρύτανη του ΟΠΑ και η διαπόμπευση του ιδίου από μία ομάδα οκτώ φοιτητών απετέλεσε τη σταγόνα, που ξεχείλισε το ποτήρι.

Το ελληνικό πανεπιστήμιο, το οποίο από το 1974 έως σήμερα είναι ανοχύρωτο και βορά στις όποιες διαθέσεις κάθε ομάδας άσκησης έκνομων ενεργειών. Δηλαδή έχει αποσπασθεί από την Ελληνική Επικράτεια

Τα Πανεπιστήμια είναι αυτοδιοικούμενα δημόσια ιδρύματα και λειτουργούν εντός της ελληνικής επικράτειας. Οπως η Ελληνική Αστυνομία και ο εισαγγελέας ασκούν δικαιοδοσία σε όλη τη χώρα, έτσι και στα πανεπιστήμια έχουν την υποχρέωση να διασφαλίζουν την ειρήνη, τη σωματική ακεραιότητα καθηγητών, φοιτητών και υπαλλήλων, την ακεραιότητα της δημόσιας περιουσίας, το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του συνέρχεσθαι και την ελεύθερη διακίνηση ιδεών. Κατά συνέπεια, η σύσταση ειδικού σώματος προστασίας σε κάθε πανεπιστήμιο, που θα υπάγεται στην Ελληνική Αστυνομία, αποτελεί μία συνταγματικά κατοχυρωμένη υποχρέωση της Πολιτείας, προκειμένου και τα ελληνικά πανεπιστήμια να μπορούν να επιτελέσουν το έργο τους.

Θεωρώ, επομένως, αδιανόητο οι πρυτάνεις και οι Σύγκλητοι των περισσοτέρων πανεπιστημίων να μην δέχονται τη ρύθμιση της κυβέρνησης για τη δημιουργία Ομάδας Προστασίας του Πανεπιστημίου. Αυτό σημαίνει είτε ότι επιθυμούν την συνέχιση του καθεστώτος διάλυσης του πανεπιστημίου είτε ότι φοβούνται μήπως και θεωρηθούν συντηρητικοί και χαρακτηριστούν αυταρχικοί. Σε κάθε περίπτωση, όμως, αυτό θα έχει ως συνέπεια την ανοχή της σημερινής εικόνας διάλυσης, τρομοκρατίας και έλλειψης ελεύθερης διακίνησης ιδεών.

Ερχομαι τέλος στη νομοθετική πρόθεση της κυβέρνησης να ελέγξει το πλήθος και την ποιότητα των εισακτέων στα πανεπιστήμια και να δώσει έμφαση στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Από το 2000, δηλαδή από τότε που Γεράσιμος Αρσένης, ως υπουργός παιδείας, ίδρυσε δεκάδες νέων τμημάτων στα πανεπιστήμια, οι προτάσεις των συγκλήτων ήσαν στην κατεύθυνση της μείωσης των εισακτέων, προκειμένου

1) τα πανεπιστήμια να μπορούν να εκπαιδεύσουν επαρκώς τους φοιτητές και 2) οι φοιτητές να έχουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο γνώσεων, ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις ενός προπτυχιακού προγράμματος σπουδών (ΠΠΣ).

Εκτοτε είδαμε, με εξαίρεση τις χρονιές 2010 και 2011, το ποσοστό εισακτέων να κυμαίνεται από 70% έως 80% επί των αποφοιτούντων από τα Λύκεια της χώρας. Αντίστοιχα, αυτό το ποσοστό κυμαίνεται από 30% έως 33% στις 37 χώρες του ΟΟΣΑ. Αυτό έχει ως συνέπεια την καταστρατήγηση και των δύο όρων, που έθεταν τα πανεπιστήμια. Δηλαδή, (α) τα πανεπιστήμια να μην είναι σε θέση να εκπαιδεύσουν επαρκώς τα μεγάλα πλήθη εισακτέων, που εισάγεται στα τμήματα, (β) ένα μέρος των φοιτητών να είναι ανεπαρκώς καταρτισμένο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός ΠΠΣ, (γ) πολλοί φοιτητές (περίπου ένας στους τρεις) να απογοητεύονται και να εγκαταλείπουν τις σπουδές τους ή να καθυστερούν την ολοκλήρωσή τους και (δ) η εγγραφή σπουδαστών στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΙΕΚ) να βρίσκεται σε δεύτερη ή τρίτη μοίρα.

Εχουμε κατ’ επανάληψη αναφερθεί στη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο αποδίδει στην κοινωνία μας πολίτες χωρίς κριτική σκέψη, ημιμαθείς και άνευ προσόντων για την κοινωνική, πνευματική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Είχαμε κατ’ επανάληψη ασκήσει κριτική στην υπουργό παιδείας για την έλλειψη τόλμης να προβεί στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Εχουμε επισημάνει ότι τόσο οι ετήσιες εκθέσεις του ΟΟΣΑ (OECD Indicators: Education at a Glance) όσο και τα αποτελέσματα των διαγωνισμών PISA αποδεικνύουν την ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Οι ετήσιες εκθέσεις του ΟΟΣΑ όσο και τα αποτελέσματα των διαγωνισμών PISA αποδεικνύουν την ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος

Θεωρώ, επομένως, αδιανόητο το να έρχεται η Πολιτεία να ικανοποιήσει τα χρόνια αιτήματα των πανεπιστημίων και η Σύνοδος Πρυτάνεων να μην δέχεται, με την αιτιολογία ότι εάν θεσμοθετηθεί βάση εισαγωγής θα μειωθούν οι εισακτέοι, θα μειωθούν οι κρατικές επιχορηγήσεις και πολλά τμήματα περιφερειακών πανεπιστημίων θα κλείσουν. Η απάντηση είναι σαφής. Πολλά πανεπιστημιακά τμήματα δεν έχουν λόγο ύπαρξης, όπως είχαμε ισχυρισθεί από το 2010. Αυτό το στόχο είχε και το άρθρο 8 του ν.4009/2011, το οποίο ουδέποτε ενεργοποιήθηκε, αλλά, αντιθέτως, ιδρύθηκαν νέα τμήματα το 2012, ενώ το 2018 εντάχθηκαν στα πανεπιστήμια, χωρίς να προηγηθεί ακαδημαϊκή αξιολόγηση, όλα τα ΤΕΙ.

Μετά από την πρόσφατη απόφαση της Συνόδου Πρυτάνεων, έχω το δικαίωμα να πω ότι οι πρυτάνεις στην πλειονότητά τους απεδείχθησαν κατώτεροι των περιστάσεων, των απαιτήσεων της Ανώτατης Εκπαίδευσης και των αναγκών της χώρας. Με άλλα λόγια, ας καταστρέφεται η περιουσία των πανεπιστημίων, ας λιμνάζουν εκατοντάδες χιλιάδες νέων στα πανεπιστήμια, ας δεχόμαστε κάθε χρόνο χιλιάδες φοιτητών, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν έχουν το υπόβαθρο να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις Προγραμμάτων Σπουδών πανεπιστημιακού επιπέδου. Αρκεί να τους δοθούν επιπλέον χρήματα, τα οποία θα διαχειρίζονται οι ίδιοι.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επιμένουμε, απευθυνόμενοι προς την κυβέρνηση: Θεσμοθετήστε τα Συμβούλια Ιδρυμάτων, τα οποία θα έχουν τη δικαιοδοσία να επιλέγουν τους πρυτάνεις, μετά από διεθνή πρόσκληση, και τους κοσμήτορες, ενώ θα μπορούν να τους αντικαθιστούν με αυξημένη πλειοψηφία εφ’ όσον διαπιστωθεί αδυναμία άσκησης των υποχρεώσεων, που απορρέουν από τις θέσεις τους. Και, τέλος, μην διστάσετε να ψηφίσετε στη Βουλή το πρόσφατο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας. Ο πρωθυπουργός και η υπουργός Παιδείας έχουν την υποχρέωση να προβούν τώρα και όχι αύριο στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις, δεδομένου ότι η κοινωνία είναι έτοιμη να τις δεχθεί.

 

* Ο Ι. Γρυσπολάκης είναι ομότιμος καθηγητής και πρώην πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης