ΘΕΣΜΟΙ!

Πριν λίγο καιρό, η Βασιλική Σουηδική  Ακαδημία Επιστημών, ανακοίνωσε την απονομή του βραβείου Νόμπελ Οικονομίας 2024.

Αυτό απονεμήθηκε σε τρεις κορυφαίους οικονομολόγους καθηγητές τους James A. Robinson , Simon Johnson και Daron Acemoglu.

Το γεγονός αυτό, παρά το ότι συμβαίνει κάθε χρόνο, έλαβε διαστάσεις και στον Ελληνικό τύπο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης , πέραν των καθιερωμένων.

Περίεργο; Όχι. Είμαι σίγουρος ότι η μεγάλη αυτή δημοσιότητα , οφείλεται στο σκεπτικό της απόφασης , παρά στους λήπτες του βραβείου οι οποίοι-προφανώς- και είναι άγνωστοι στην Ελληνική κοινωνία.

Τι λέει λοιπόν το σκεπτικό της Ακαδημίας; Τα ακόλουθα.

” Προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη (μιας χώρας) είναι να εφαρμόζονται οι κανόνες του παιχνιδιού, δηλαδή να λειτουργούν  με διαφάνεια και αποτελεσματικότητα οι δημοκρατικοί θεσμοί”.

Αυτά. Ωραία λοιπόν, αλλά σίγουρα αναρωτιόσαστε τι σχέση έχει ο φαροφύλακας με το Νόμπελ Οικονομίας; Και απαντώ. Καμμία. Ούτε με τον θεσμό των Νόμπελ , ούτε με τους οικονομολόγους. Από πού και ως πού άλλωστε. Ως φαροφύλακας όμως και διευρύνοντας την έννοια δηλ. φάρος όχι μόνο της θάλασσας, αλλά και της κοινωνίας π.χ. πώς λέμε φάρος-ψυχής, φάρος-ελπίδας, φάρος-αγάπης κλπ (οποία μετριοφροσύνη), συγκλονίστηκα ή ιντριγκαρίστηκα (για να καταλαβαινόμαστε) από το θέμα και τις διαπιστώσεις οι οποίες ξέφευγαν από τις ακαταλαβίστικες -για πολλούς- θεωρίες οικονομικών και γινόντουσαν πιό εύκολα αντιληπτές από το μυαλό των απλών ανθρώπων, χωρίς να απαιτείται να έχουν ιδιαίτερες οικονομικές γνώσεις.

Σύνοψη. Τι είπαν με δυό λόγια οι καθηγητές στην παγκόσμια κοινότητα; Έχετε δημοκρατικούς θεσμούς; Τους τηρείτε επακριβώς. Αν ναι, τότε θα έχετε και οικονομική ανάπτυξη. Φαίνεται απλό και λογικό, όμως υπάρχει μιά ειδοποιός διαφορά από την απλή και λογική σκέψη. Αυτή τεκμηριώνεται επιστημονικά και όχι με υποθέσεις. Γιαυτό και είναι πρωτοποριακή, γιαυτό και το Νόμπελ.

Εκεί λοιπόν που το διάβαζα, στο τέλος μου άναψαν τα γλομπάκια.Και αναρωτήθηκα ως Έλλην. Εμείς έχουμε θεσμούς; Απ΄ότι γνωρίζω, πολλούς. Τους τηρούμε, τους σεβόμαστε; Όχι, βέβαια.Και όχι μόνο δεν τους τηρούμε, αλλά τους υποθάλπουμε , τους λοιδωρούμε, τους γράφουμε… Φυσιολογικό; Για την Ελληνική κοινωνία, μάλλον. Διδάχτηκε ποτέ σοβαρά ο πολίτης κάτι περί νόμων, κανόνων , θεσμών; .Περί ορθής λειτουργίας της Δημοκρατίας; Περί απαιτήσεων και υποχρεώσεων; Έχει δεί κυβερνώντες και αξιωματούχους του κράτους να δίνουν το παράδειγμα απόλυτης αφοσίωσης στο καθήκον τους ή είναι αρκετές οι ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις; Αποτέλεσμα; Τα γνωστά. Κρίσεις, χρεοκοπίες,πολιτική αστάθεια, τυχοδιώκτες, λαοπλάνοι, φασίστες όλοι στο χορό.Και , φυσικά, οι άλλοι. Οι ξένοι,,

Μέσα λοιπόν στην κατάθλιψή μου , ήλθε η ιδέα. Να ρωτήσω τον εγγονό μου , τι γνωρίζει για τους θεσμούς. Το παιδί φοιτά στην Α΄Λυκείου, δηλ. είναι 15 χρονών, είναι σοβαρός (σαν τον παππού του), σώφρων και αριστεύει στα κομπιούτερ. Α΄, ψηφίζει κιόλας, δηλ. καθορίζει το μέλλον του , αλλά και το δικό μας (όσο έχει απομείνει). Μου απαντά λοιπόν ότι υπάρχει το βιβλίο που διδάσκεται στην Α΄Λυκείου με τον τίτλο ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ, όπου-μεταξύ άλλων-υπάρχει και το λήμμα των “θεσμών” .Το παίρνω. Έκδοση 2024/01 (έχει σημασία πότε εκδόθηκε). Σελίδα 29. Κεφάλαιο 3. ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

3.1 Η θρησκεία: Ελληνορθόδοξη παράδοση

3.2 Η Οικογένεια

3.3.Η εκπαίδευση

3.4 Ελευθερία, δημοκρατία,ειρήνη

3.5 Φυσική και πολιτιστική κληρονομιά

3.6. Φιλοπατρία-Πατριωτισμός και φιλοκοσμία-κοσμοπολιτισμός (sic)

Όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω, μόνο τα τρία πρώτα αφορούν σε θεσμούς, ενώ τα άλλα σε αξίες.

Ας δούμε όμως και τον ορισμό του “θεσμού”, όπως περιγράφεται στο βιβλίο.

” Οι θεσμοί είναι πλέγματα ρόλων και σχέσεων, μέσω των οποίων τα μέλη της κοινωνίας ικανοποιούν τις ανάγκες τους”.

Αν δεν καταλάβατε καλά τον ορισμό (διότι εγώ όχι), ίσως ο παρακάτω τον οποίον αλίευσα, σας διαφωτίσει.

“Θεσμός: οτιδήποτε γινεται κανόνας ‘η νόμος με κοινή συμφωνία ή με την παράδοση”, διαλέγετε και παίρνετε.

Ας εμπλουτίσουμε όμως την έννοια. Εκτός λοιπόν των παραπάνω “θεσμών” που αναφέρει το βιβλίο, υπαρχουν και οι παρακάτω τους οποίους πρέπει -κατά την άποψή μου- να γνωρίζουν οι μελλοντικοί πολίτες της χώρας (όχι ότι τους γνωρίζουν οι παρόντες, αλλά λέμε τώρα)

– Κοινωνικοί: Γάμος, Διακυβέρνηση

– Κρατικοί: Βουλή, Δημόσια Διοίκηση, Κόμματα, Ανεξάρτητες Αρχές.

– Οικονομικοί: Τράπεζα της Ελλάδος, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Παγκόσμια Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό  Ταμείο.

Παρένθεση: με αφορμή τους παραπάνω οικονομικούς θεσμούς, μήπως θυμάστε τους δικούς μας “θεσμούς” οι οποίοι αντικατέστησαν το 2017 την περίφημη “τρόικα” ; Τότε στις 17/01/2018 , είχα γράψει ένα άρθρο με το οποίο τους χλεύαζα, τους μείωνα, τους προσέβαλα. Διότι, νόμιζα ότι το να αποκαλούμε “θεσμούς” τους εκπροσώπους των δανειστών μας αντί ¨τρόικα” , όπως είχαμε συνηθίσει, ήταν επικοινωνιακό κόλπο (που ήταν) της τότε κυβέρνησης , ότι και καλά οι “θεσμοι” είχαν άλλη βαρύτητα από τη  έκφραση ¨τροικα”. Και πράγματι είχαν, διότι το 3ο μνημόνιο ήταν πολύ βαρύτερο από τα προηγούμενα, Όμως, ήταν πιό αποτελεσματικό (για τους δανειστές).Mea culpa

Κλείνει η παρένθεση και συνεχίζουμε.

Και εντάξει, μάθαμε (;) τι σημαίνουν θεσμοί και ποιοί είναι. Και λοιπόν ; Τι είναι; Γεωγραφία για να μάθουμε τα ποτάμια της Ελλάδας; Ποιά πρέπει να είναι η σχέση μας με τους θεσμούς;

Πρέπει να:

α) τους τηρούμε απαρέγκλιτα ή κατά περίπτωση;

β) τους σεβόμαστε ή θεωρείται υποταγή;

γ) λειτουργούν αβίαστα ή κατά το συμφέρον μας;

δ) τιμούμε τους εκπροσώπους των ή μόνον όταν διάκεινται ευμενώς προς το κόμμα μας;

Ουδεμία νύξη στο βιβλίο, το οποίο συνεχίζει με δισέλιδες σελίδες να αναλύει τα περί …Ελληνορθόδοξης παράδοσης, οικογένειας και εκπαίδευσης.

Αντιληφθήκαμε λοιπόν τι γράφουν τα βιβλία. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι, τι λένε οι δάσκαλοι στα παιδιά.Απλώς διαβάζουν τα βιβλία ή αναλύουν το θέμα σε βάθος; Πάντως, η εμπειρία της τελευταίας 15ετίας, δείχνει ότι πολλά έχουν στραβώσει. Ας θυμηθούμε προπηλακισμούς Προέδρων Δημοκρατίας, σωματική βία σε πολιτικούς, χυδαίες εκφράσεις ανώτερες των πεζοδρομιακών, αλητεία σε όλο το μεγαλείο, ολοσχερής κατάρρευση των θεσμών.

Αλήθεια, πώς σας φαίνεται το μέλλον μας; Θα πέσουμε με τα μούτρα στην τήρηση των θεσμών και θα υπάρξει κάποια οικονομική ανάκαμψη;

Προσωπικά , είμαι αισιόδοξος διότι νομίζω ότι είμαι ένας από τους λίγους, οι οποίοι πιστεύουν στα θαύματα.

Καλή χρονιά, θεσμικοί μου αναγνώστες.