Θρακιώτες πρόσφυγες στα Κύθηρα κατά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο

Εις το ληξιαρχικό βιβλίο του ενοριακού ναού Εσταυρωμένου Χώρας Κυθήρων των ετών 1915- 1950 είναι καταχωρημένη η πα­ρακάτω πράξη: «Κύθηρα την ἡμέραν εἰκοστήν πέμπτην τοῦ μηνός Ἰανουαρίου τοῦ ἕτους χιλίων ἑννεακοσιοστοῦ δεκάτου πέμπτου, δυνάμει του ἰσχύοντος νόμου ὁ ὑπογεγραμμένος ἐφη­μέριος τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἐσταυρωμένου Χριστοῦ κειμένης ἐν τῆ πόλει πρωτευούση τῆς νή­σου Κυθήρων διαδηλοῖ ὅτι ἐνεφανίσθη ὁ κ. Στρατῆς Δανελάκης πρόσφυξ, ἐτών τριάκοντα, γεν­νημένος εἰς χωρίον Κουλελή Βουργά, ἐπαρχίας Δυμότιχων και κάτοικος προσωρινώς εἰς ταύτην τήν πόλιν, ὄστις τῶ ἐπαρουσίασε βρέφος θηλυκοῦ φύλ­ου, ἐκδηλών ὄτι τό αὐτό νήπιον ἐγεννήθη ἐκ τῆς συζύγου του Ξανθής, θυγατρός Ἰωάννου Μιχαλάκη έτών τριάκοντα….τοῦ ὀποίου ἐδόθη τό ὄνομα Πίνα ἀπό τήν ἀνάδοχον Μάρθα Λαμπράκη- Ρίζου….»Το Φεβρουάριο του ί­διου έτους «…ἐνεφανίσθη ὀ κ. Δημήτριος Μπουτσόκλους, πρόσφυξ ἐτών εἵκοσι γεννημένος εἰς χωρίον Κουλελή Βουργά ἐπαρχίας Δημότιχων….» ο οποί­ος παρουσίασε βρέφος αρσενι­κό που γεννήθηκε από τη γυναί­κα του Σαραντούλα Χατζόου και το ονόμασαν Λάμπρο, με ανάδοχο την Καρυοφυλιά Δημολάου. Τον ίδιο μήνα βαφτίστηκε το βρέφος του Δημητρίου Ρίζου και της συζύγου του Μαγδαληνής Δηλιγιαννάκη. Το Μάρτιο γεννή­θηκε στη Χώρα το βρέφος του Βασιλείου Βούρκου και της συ­ζύγου του Χρυσαυγής Γραμματίου, του οποίου εδόθη το όνομα Βάγια από την ανάδοχο Ξανθή Σουρματζή. Το Μάϊο ο Ευάγγελος Δημητρίου και η σύζυγός του Αθηνά Μιχαήλ βάφτισαν το βρέφος τους και το ονόμασαν Σπυρίδωνα με ανάδοχο την Κυθηρία Σοφία Κασιμάτη. Τον Ιούλιο πέθανε η Μαρία Ευαγγέλου, παιδί προ­σφύγων που διέμεναν στο Καψάλι. Τον Αύγουστο ο Απόστο­λος Καπουσούζης και η συζυγός του Αναστασία Σαλερόγλου βά­φτισαν το βρέφος τους στο σπίτι τους στο Καψάλι και το ονόμα­σαν Ιωάννη. Συνολικά από τον Ιανουάριο μέχρι τον Αύγουστο του 1915 ο­κτώ ληξιαρχικές πράξεις έχουν καταχωρηθεί ,που αφορούν σε πρόσφυγες από το Κουλελή Βουργά Θράκης, εγκατεστημέ­νους προσωρινά στη Χώρα και στο Καψάλι.

Πίσω από αυτές τις λιτές, τυ­πικές αναγραφές του εφημερί­ου κρύβεται μια από τις τραγω­δίες του Ελληνισμού. Είναι η συστηματική προσπάθεια των Νεοτούρκων να εξοντώσουν τον Ελληνισμό της Θράκης. Για το σκοπό αυτό επινόησαν τις πιο α­πάνθρωπες μεθόδους και κατέ­στρωσαν ένα σατανικό σχέδιο που περιελάμβανε εμπορικό α­ποκλεισμό, βαριά φορολογία, λεηλασίες περιουσιών, δολοφο­νικές επιθέσεις, τρομοκρατία, υποχρεωτική στράτευση, ατιμώ­σεις, ομαδικές σφαγές, εκτοπισμούς, τάγματα εργασίας. Κατά την περίοδο 1913-1917 περισσό­τεροι από 200.000 Θρακιώτες α­ναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πανάρχαιες εστίες τους και να καταφύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα. Οι Έλληνες της Θρά­κης φανερά η καλυμμένα είχαν κηρυχθεί σε διωγμό. Η 6η Απρι­λίου 1914, το μαύρο Πάσχα της Θράκης, ήταν η ημέρα που επέλεξαν οι Νεότουρκοι για να εκ­διώξουν τους Έλληνες από πολλά Θρακιώτικα χωριά. Χιλιά­δες εκτοπίστηκαν και πήραν τον επώδυνο δρόμο της προσφυ­γιάς. Η περιφέρεια Διδυμοτεί­χου ήταν Τουρκοκρατούμενη μέχρι το Σεπτέμβριο του 1915. Με την Τουρκοβουλγαρική συνθήκη 24 Αυγούστου/6 Σεπτεμβρίου 1915 δόθηκε στους Βουλγάρους. Η εμπόλεμη κατάσταση έδωσε τη δικαιολογία στους Τούρκους για τις εκτοπίσεις των Ελλήνων. Πολλοί Έλληνες για να γλυτώσουν τη θητεία τους στον Τουρκικό στρατό, που ήταν υποχρεωτική, γίνονταν φυγόστρατοι, με απο­τέλεσμα οι οικογένειές τους να εξορίζονται από τους Τούρκους και να δημεύεται η περιουσία τους. Άλλους πάλι οι Τούρκοι τους εκτόπιζαν με τη δικαιολο­γία ότι έπρεπε να εκκενωθούν οι περιοχές που βρίσκονταν κοντά στην εμπόλεμη ζώνη. Αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα τον οικο­νομικό μαρασμό της Θράκης. Έτσι βρέθηκαν στα Κύθηρα πρόσφυγες από το χωριό Κου­λελή Βουργά της Θράκης, το σημερινό Πύθιον στη δεξιά όχθη του Έβρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο άκρο του χωριού πάνω σε γήλοφο της ανατ. Ρο­δόπης χτίστηκε το 14ο αι. από τον Ιω. Καντακουζηνό το πασί­γνωστο για τα απόρθητα τείχη του Βυζαντινό κάστρο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές σαν Βυζ. Αυτοκρατορικό κατα­φύγιο. Το κάστρο αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα δείγματα Βυζ. φρουριακής αρχιτεκτονι­κής στην Ελλάδα.

Εκτός από το ληξιαρχικό βι­βλίο του ενοριακού ναού του Εσταυρωμένου οι παραπάνω πράξεις έχουν καταχωρηθεί και στο ληξιαρχικό αρχείο του Δή­μου Κυθήρων, πολύτιμες μαρτυ­ρίες από εκείνη την ταραγμένη περίοδο.

Τα βάσανα του Θρακιώτικου Ελληνισμού διεκτραγωδούνται παραστατικότατα στη λαϊκή στιχουργική:

Θέλω να σας διηγηθώ τα βά­σανά μας όλα

Μα αν τα γράψω στο χαρτί, δεν θα τα πάρει η κόλλα.

Να ήταν ο ουρανός χαρτί κι η θάλασσα μελάνη

Να έγραφα τα πάθη μας και πάλι δε με φθάνει.

Τα πάθη μας αν βουληθεί κανείς για να τα λέγει

Πρέπει η γλώσσα να λαλεί και η καρδιά να κλαίγει.

Πρώτη σας κάνω την αρχή τα πάθη μας να λέγω

Πήρα κοντύλι και χαρτί να γράφω και να κλαίγω.

Αν σας ειπώ καταλεπτώς όλη την ιστορία

Θα μείνετε εκστατικοί όλοι με απορία…….

ΠΗΓΕΣ

Ληξιαρχικό Αρχείο Εσταυρω­μένου Χώρας Κυθήρων

Ληξιαρχικό Αρχείο Δήμου Κυθήρων

Ιστορία Ελλην. Έθνους τ. ΙΕ. Σελ. 89-90

Θρακικά. Έκδοση Θρακικού Κέντρου, Αθήνα 1931.