Θυρανοίξια από τον Πατριάρχη στο νέο ναό του Αγίου Νικολάου, στο Ground Zero της Νέας Υόρκης

Χρειάστηκε να περάσουν 20 χρόνια από την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους για να ξανασταθεί όρθιος ο μοναδικός θρησκευτικός χώρος που καταστράφηκε μαζί με το Παγκόσμιο Κέντρο εμπορίου. Ο Ναός του Αγίου Νικολάου στο Ground Zero, ωστόσο, τα θυρανοίξια του οποίου θα γίνουν με την αρμόζουσα λαμπρότητα την Τρίτη από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, είναι κάτι πολύ περισσότερο από έναν ελληνορθόδοξο ναό στην καρδιά της Νέας Υόρκης ή μια εκκλησία που ξαναχτίζεται στην ανάμνηση εκείνης που καταστράφηκε στην επίθεση που άλλαξε τον κόσμο στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001.

Ο ναός έρχεται να αποτελέσει ταυτόχρονα μνημείο ανεξιθρησκίας και σύμβολο κόντρα στη μισαλλοδοξία, διαθέτοντας ειδικό κέντρο όπου οι πιστοί άλλων θρησκειών και δογμάτων θα μπορούν να προσεύχονται και να τιμούν τη μνήμη των ανθρώπων που χάθηκαν στην επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Η ανακατασκευή του ναού, όμως, αποδείχθηκε ιδιαίτερα δύσκολη και περίπλοκη υπόθεση, αφού χρειάστηηκε η παρέμβαση του πρώην κυβερνήτη της Νέας Υόρκης Αντριου Κουόμο για να εξασφαλιστεί τελικά ο χώρος από τη λιμενική αρχή.

Ο αρχικός ναός βρισκόταν στη Cedar Street 155, που πλέον είναι τμήμα ενός νέου πάρκου. Ο νέος ναός βρίσκεται σε λόφο, στην οδό Liberty με θέα προς το μνημείο των θυμάτων των τρομοκρατικών επιθέσεων και είναι τριπλάσιος σε σχέση με τον παλιό Αγιο Νικόλαο. Η πορεία της ανοικοδόμησης, ωστόσο, σημαδεύτηκε από καταγγελίες για διασπάθιση των κεφαλαίων που συγκεντρώθηκαν για τον σκοπό αυτό. Ο αρχικός προϋπολογισμός των 20 εκατ. δολαρίων είχε φτάσει τα 40 στη θεμελίωση του ναού, το 2014, ενώ το 2017 οπότε οι εργασίες διακόπηκαν λόγω έλλειψης κεφαλαίων το κόστος είχε ξεπεράσει τα 75 εκατ. δολάρια. Πλέον, τα χρήματα που έχουν συγκεντρωθεί για τον ναό φτάνουν τα 95 εκατ. δολάρια.

Ο νέος Αγιος Νικόλαος δεν αποτελεί αντίγραφο του ναού που καταστράφηκε ολοκληρωτικά κάτω από τα ερείπια των Δίδυμων Πύργων. Το παλιό εκκλησάκι, από το οποίο ελάχιστα κειμήλια διασώθηκαν, βρισκόταν σε ένα κτίριο του που αγόρασαν Ελληνες μετανάστες και ναυτικοί το 1892· κάποια στιγμή μάλιστα ήταν ταβέρνα και λειτούργησε και ως κέντρο της ελληνικής κοινότητας που μεγάλωνε. Για τους περισσότερους που έφταναν στις ΗΠΑ, άλλωστε, ήταν από τους πρώτους σταθμούς στη διαδρομή τους μετά τη Νήσο Ελις. Στην πάροδο των δεκαετιών και ενώ αναπτυσσόταν το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, η ενορία απέκρουσε πάμπολλες και ιδιαίτερα ελκυστικές προτάσεις εξαγοράς του χώρου.

Το 2019, και ενώ η ανοικοδόμηση του ναού μετρούσε ήδη δύο χρόνια παύσης, στην κεφαλή της Αρχιεπισκοπής Αμερική τέθηκε ο κ. Ελπιδοφόρος, διαδεχόμενος τον Αρχιεπίσκοπο Δημήτριο, από τον οποίο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε ζητήσει και λάβει την παραίτηση εν πολλοίς για την υπόθεση του ναού και των καταγγελλόμενων περί διασπάθισης κεφαλαίων.

Για τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο η αποπεράτωση του ναού τέθηκε εξαρχής βασικός στόχος. «Επειδή πιστεύουμε στα θαύματα, επειδή ακριβώς ο Αγιος Νικόλαος θαυματουργεί και επειδή ακριβώς το ίδιο το όνομα Νικόλαος σημαίνει “νίκη του λαού” αποτελεί καθήκον και υποχρέωσή μας ως ορθοδόξων χριστιανών να ολοκληρώσουμε και να ανοίξουμε τις θύρες του ναού ως μια μαρτυρία και ένα όραμα για το τι είναι άριστο και όμορφο σε όλους τους ανθρώπους της πίστης», έλεγε τον Ιούνιο του 2019, στην ενθρόνισή του.

Πράγματι, πολύ γρήγορα η ολοκλήρωση του ναού, που σχεδίασε ο Σαντιάγο Καλατράβα εμπνεόμενος από ένα ψηφιδωτό της Παναγίας καθήμενης στον «θρόνο της Σοφίας», στην Αγια-Σοφιά, ανατέθηκε στο μη κερδοσκοπικό σωματείο «Οι Φίλοι του Αγίου Νικολάου». Παράλληλα κινητοποιήθηκαν επιφανή στελέχη της Ομογένειας που ούτως ή άλλως αποτέλεσαν τους βασικούς χρηματοδότες για τον νέο ναό, με στόχο την αποπεράτωση.

Ο πρώτος εσπερινός στον ναό, που αποτελεί εθνικό ιερό για τους Ελληνες στις ΗΠΑ, τελέστηκε στην επέτειο των 20 χρόνων από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. Τα θυρανοίξια θα γίνουν μεθαύριο 2 Νοεμβρίου από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο που με τον τρόπο αυτό ολοκληρώνει τη δωδεκαήμερη επίσημη επίσκεψή του στις ΗΠΑ. Η εκκλησία θα είναι έτοιμη να λειτουργεί κανονικά από τη Μεγάλη Εβδομάδα του επόμενου χρόνου, ενώ τα επίσημα εγκαίνια θα γίνουν την 4η Ιουλίου του 2022, για να συμπέσουν με την 100ή επέτειο από την ίδρυση της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Μάλιστα, όπως έχει γίνει γνωστό, στα εγκαίνια του «Παρθενώνα των ΗΠΑ» θα παραστεί η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Το εθνικό ιερό του Αγίου Νικολάου σχεδιάστηκε από τον Σαντιάγο Καλατράβα, που αναμένεται να δώσει το «παρών» στη μεθαυριανή τελετή των θυρανοιξίων και της Υψώσεως του Σταυρού στον εμβληματικό τρούλο, με διάμετρο 14,7 μέτρα. Ο ναός είναι επενδυμένος με λευκό, πεντελικό μάρμαρο που έχει μεταφερθεί ειδικά από την Ελλάδα, προσφορά της ελληνικής κυβέρνησης. Την αγιογράφηση του ναού ανέλαβε ο αγιορείτης μοναχός πατέρας Λουκάς της Μονής Ξενοφώντος.

Η τελετή των θυρανοιξίων και της υψώσεως του σταυρού θα γίνει στις παρουσία 400 καλεσμένων. Ξεχωριστή θέση θα έχουν οι συγγενείς των ομογενών που χάθηκαν στην επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, ενώ τιμητική φρουρά για τον Οικουμενικό Πατριάρχη θα αποτελέσουν ομογενείς που υπηρετούν στην αστυνομία και τη λιμενική αρχή της Νέας Υόρκης.