Τι δεν κάναμε για να μην (ξανα)καούμε…

Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, κανένας ιδιοκτήτης δεν μπορεί να αρνηθεί την ατομική ευθύνη για τον καθαρισμό του οικοπέδου του μπαίνοντας το καλοκαίρι, ακόμη κι αν είναι άκτιστο ή αναξιοποίητο, έτσι ώστε να προλάβει μια πιθανή καταστροφή από τη μανία της κλιματικής αλλαγής και των δασικών πυρκαγιών. Πολύ περισσότερο αν η περιουσία του βρίσκεται κοντά σε δασική έκταση ή μέσα στο δάσος.

Το ερώτημα όμως που μένει αναπάντητο είναι ακόμη κι αν ο κάθε ιδιοκτήτης είναι συνεπής, ο δήμος και κατ’ επέκτασιν το κράτος είναι έτοιμοι να τον βοηθήσουν μαζεύοντας έξω από τους κάδους των σκουπιδιών ή τα πεζοδρόμια, τα ξερά κλαδιά και τα ξερά χόρτα.

Ασφαλώς όχι, καθώς όπως αποδεικνύεται κάθε ημέρα οι δήμοι δεν έχουν ούτε το προσωπικό, ούτε τα μέσα για να καθαρίσουν τους κοινόχρηστους χώρους για τους οποίους έχουν οι ίδιοι την ευθύνη.

Με αυτές τις συνθήκες και λίγο ξαφνικά – με το τέλος των ευρωεκλογών – μεταφέρθηκε κάπως απότομα (ακόμη και υπό την απειλή των βαριών προστίμων) η ευθύνη καθαρισμού των άχτιστων οικοπέδων και του περιβόλου των σπιτιών που γειτνιάζουν με δασικές περιοχές αποκλειστικά στους ιδιοκτήτες. Στους τελευταίους μάλιστα ζητούν πιστοποίηση μηχανικού για τα έργα πυροσπροστασίας που οφείλουν να κάνουν.

Οι εργασίες που θα έπρεπε να έχουν αρχίσει δυο μήνες πριν, σύμφωνα με τις εντολές του νόμου και τις απειλές των προστίμων, θα έπρεπε να γίνουν μέσα σε 20 ημέρες, μέχρι το τέλος Ιουνίου. Οπερ αδύνατον, γιατί εκτός των άλλων, δεν υπάρχουν τα εργατικά χέρια (ή τόσα εργατικά χέρια) που θα αναλάμβαναν αυτές τις εργασίες.

Κάπως έτσι φτάσαμε στο σημείο σε λίγες ημέρες να μπαίνει ο Ιούλιος, 9 στα 10 οικόπεδα να μένουν ακαθάριστα και οι δασικές φωτιές να έχουν ξεκινήσει σε όλη την Ελλάδα, θυμίζοντας μας τα εφιαλτικά καλοκαίρια που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια.

Το γεγονός αυτό πρέπει να θυμίζει στους αρμόδιους υπουργούς ότι «όλα τα προβλήματα δεν λύνονται με μια πλατφόρμα» και τις απειλές προστίμων στους πολίτες όταν το ίδιο το κράτος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις στοιχειώδεις υποχρεώσεις του.

Τι γίνεται τώρα

Το ερώτημα όμως είναι τι γίνεται τώρα. Την απάντηση έδωσε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων η οποία, χωρίς να αρνείται την ευθύνη καθαρισμού των οικοπέδων από τους ιδιοκτήτες, με επιστολή της στους υπουργούς Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Βασίλη Κικίλια, και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρο Σκυλακάκη, ζήτησε να παραταθεί η προθεσμία του νόμου για τον υποχρεωτικό καθαρισμό μέχρι τις 20 Ιουλίου.

Επίσης, ζητά να σταματήσουν οι απειλές των υπέρογκων προστίμων (1.000 ευρώ), και αντ΄αυτού να ειδοποιηθούν όλοι οι ιδιοκτήτες εγγράφως να προχωρήσουν στον καθαρισμό. Και μόνο τότε αν δεν συμμορφωθούν να αναλάβουν συνεργεία των δήμων τον καθαρισμό και πέρα από τα έξοδα να επιβληθεί στους ιδιοκτήτες που δεν υπέβαλαν δήλωση καθαρισμού συμβολικό πρόστιμο, στο ύψος των 100 ευρώ.

Σημειώνεται ότι ο νέος υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος ανακοίνωσε την Τρίτη επιπλέον χρηματοδότηση 1,3 εκατ. ευρώ στους δήμους της Αττικής για το μάζεμα των ξερών χόρτων (αναλυτικά εδώ).

Τι μπορούσε να γίνει

Με την πρώτη ματιά, αυτό που θα μπορούσε να έχει γίνει είναι οι αρμόδιοι υπουργοί μέσω των υπηρεσιών τους να είχαν ξεκινήσει από το Μάρτιο, τον πρώτο μήνα της άνοιξης, μια πανελλαδική ενημερωτική καμπάνια για την ανάγκη και την υποχρέωση του καθαρισμού των οικοπέδων και των εκτάσεων γης που βρίσκονται κοντά σε δάση.

Στη συνέχεια οι δήμοι όφειλαν να έχουν χωροθετήσει «αποθήκες» για τα υλικά των καθαρισμών (ξερά κλαδιά, φύλλα κλπ.) όπου θα μπορούσαν να τα μεταφέρουν και τα εναποθέσουν οι ιδιοκτήτες.

Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι να πετιούνται έξω από τους κάδους των σκουπιδιών (όπου υπάρχουν). Αλλά είναι τόσο μεγάλοι οι όγκοι των ξερόχορτων και τόσο μεγάλες οι εκτάσεις που πρέπει να εξυπηρετήσουν οι δήμοι, οι οποίοι επικαλούνται ελλείψεις σε προσωπικό και μέσα, με αποτέλεσμα να μετατρέπονται οι δρόμοι σε χωματερές ξερών κλαδιών και χόρτων. Ολα εύφλεκτα υλικά από τα οποία ξεκινούν συνήθως οι πυρκαγιές σε περιαστικές περιοχές όχι μόνο στην Αττική, αλλά σε όλη την Ελλάδα.

Ωστόσο αυτά δεν έγιναν στην ώρα τους καθώς ο πολιτικός κύκλος δεν το επέτρεπε… Δυστυχώς, κι εφέτος επικράτησε η ξεπερασμένη, παλαιοκομματική, λογική ότι δεν πρέπει να επιβαρύνουμε τους ιδιοκτήτες. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι τα προγράμματα καθαρισμού δασικών περιοχών από το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και από τους δήμους, καθώς και οι ενημερωτικές καμπάνιες, χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, ακόμη και από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Η οριστική λύση δεν προχωρά

Μεγαλύτερη ωστόσο απορία προκαλεί το γιατί η κυβέρνηση, ενώ το Φεβρουάριο θεσμοθέτησε το πλαίσιο «ενεργού διαχείρισης των δασών» από τους δασικούς συνεταιρισμούς αλλά και επιχειρήσεις με εμπειρία και τα απαραίτητα μέσα στην αξιοποίηση της ξυλείας και γενικότερα του δάσους —που αποτελεί και πλουτοπαραγωγική πηγή—, δεν προχώρησε γρήγορα στην υλοποίηση αυτού του πλαισίου.

Μετά τις τεράστιες καταστροφές από τις φωτιές τα τελευταία χρόνια, η πρωτοβουλία του υπουργείου Περιβάλλοντος είχε μεγάλη σημασία καθώς όλα έδειχναν ότι το κράτος έχει αποφασίσει να περάσει από την «παθητική κατάσταση» στην οποία βρίσκεται ως προς την προστασία και αξιοποίηση του δασικού πλούτου (στην ουσία τα περισσότερα δάση έχουν εγκαταλειφθεί, γιατί εκτός από την έλλειψη προσωπικού όπως δασικοί και δασοπυροσβέστες, τα περισσότερα χωριά δεν έχουν ανθρώπους), στην «ενεργή διαχείριση».

Μια τέτοια στρατηγική έχει τεράστια περιβαλλοντική και οικονομική σημασία για το Δημόσιο καθώς οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις που δίνονται στις χώρες για την αξιοποίηση των δασικών εκτάσεων που υπάρχουν και των νέων δασών που δημιουργούνται με το εθνικό σχέδιο αναδασώσεων επιδοτούνται με 100 ευρώ το στρέμμα. Οι επιδοτήσεις αυτές δίνονται από το Ταμείο Ρύπων και, για την Ελλάδα, στην πλήρη ανάπτυξη του σχεδίου, μπορεί να φτάσουν τα 7 δισ. ευρώ.

Πόσα δάση έχουμε (ακόμη)

Σύμφωνα με την ανάλυση των αναρτημένων Δασικών Χαρτών του Κτηματολογίου, η έκταση των δασών και δασικών εν γένει εκτάσεων ήταν το 2022 7.413.549 εκτάρια (ένα εκτάριο ισοδυναμεί με 10 στρέμματα).

Ο πιο πράσινος νομός είναι o νομός Ιωαννίνων, με την μεγαλύτερη κάλυψη σε δάση (415.699 εκτάρια, 83%), ο λιγότερο δασωμένος o νομός Κερκύρας (14.692 εκτάρια, 22%) ενώ οι μεγαλύτερες σε έκταση εκχερσώσεις δασών παρατηρούνται στο νομό Χαλκιδικής (15.612 εκτάρια).

Για να προχωρήσει αυτό το σχέδιο, το μεγάλο βάρος πέφτει στους δήμους και στα δασαρχεία καθώς είναι οι φορείς που θα βγάζουν τα πλάνα διαχείρισης (ξύλευσης, συγκέντρωσης καύσιμης ύλης από το έδαφος, ανάγκες αναδάσωσης, διάνοιξη οδών πυροπροστασίας κλπ.) και να προκηρύξουν το ταχύτερο τους σχετικούς διαγωνισμούς.

Στη συνέχεια το Δημόσιο θα παίρνει από την ΕΕ τις επιδοτήσεις (100 ευρώ ανά στρέμμα) για κάθε σχέδιο διαχείρισης που θα βγαίνει. Τα λεφτά θα μπαίνουν στο Πράσινο Ταμείο κι από εκεί θα καταβάλλονται οι επιδοτήσεις στις επιχειρήσεις.