Τι είναι οι μεσογειακοί κυκλώνες και γιατί θα μας χτυπούν πιο συχνά

Η πλημμύρα που σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους στη Λιβύη ήλθε ως συνέπεια ενός Medicane (Μediterranean Hurricane -Μεσογειακός Κυκλώνας), κατά τον Guardian, ένα σπάνιο αλλά καταστροφικό καιρικό φαινόμενο που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα ενταθεί. Ο όρος χρησιμοποιείται σε κάποιο βαθμό από τους επιστήμονες και τους μετεωρολόγους, είναι όμως λιγότερο γνωστός στο ευρύτερο κοινό.

Οι Medicanes, οι οποίοι τείνουν να σχηματίζονται πάνω από τμήματα της θάλασσας της Μεσογείου, κοντά στις ακτές της Βόρειας Αφρικής, είναι παρόμοιοι με τους τυφώνες αλλά μπορούν να αναπτυχθούν πάνω από νερά με χαμηλότερη θερμοκρασία. Στις δορυφορικές εικόνες παρουσιάζουν μάλιστα φυσική ομοιότητα: μια στροβιλώδης μάζα καταιγίδων που περιβάλλει ένα μάτι στη μέση.

Ο Guardian, βασιζόμενος σε στοιχεία του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων, αναφέρει ότι o Daniel έριξε περίπου 170 χιλιοστά βροχής στη Λιβύη.

Eπιστήμονες αναφέρουν στην εφημερίδα ότι το φαινόμενο θα ενταθεί με την υπερθέρμανση του πλανήτη. «Είμαστε βέβαιοι ότι η κλιματική αλλαγή υπερτροφοδοτεί τις βροχοπτώσεις που συνδέονται με τέτοιες καταιγίδες» δηλώνει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ, Λιζ Στίβενς.

Οι Medicanes είναι συνήθως μικρότεροι και ασθενέστεροι από τους αντίστοιχους τροπικούς τυφώνες και έχουν λιγότερο χώρο για να αναπτυχθούν. Η μέγιστη ισχύς τους είναι συνήθως ισοδύναμη με έναν τυφώνα κατηγορίας 1 στην κλίμακα Saffir-Simpson, που παραπέμπει σε ταχύτητες 119-153 χιλιομέτρων την ώρα.

«Προτιμούν» το Ιόνιο

Οι Medicanes σχηματίζονται συνήθως το φθινόπωρο, όταν η θάλασσα είναι ζεστή, κατά βάση στη Δυτική Μεσόγειο και στην περιοχή μεταξύ του Ιονίου και των ακτών της Βόρειας Αφρικής, εξηγεί στη βρετανική εφημερίδα η Σουζάν Γκρέι, καθηγήτρια στο τμήμα Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ.

Ενα στρώμα ψυχρότερου αέρα από τα υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας συναντά τον θερμότερο αέρα που ανεβαίνει από τη θάλασσα και περιστρέφεται γύρω από ένα κέντρο χαμηλής πίεσης. Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA), οι Medicanes σχηματίζονται κατά μέσο όρο μία ή δύο φορές τον χρόνο.

Ενώ οι τυφώνες κινούνται από τα ανατολικά προς τα δυτικά, οι Medicanes τείνουν να κινούνται από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Πριν χτυπήσει τη Λιβύη, θυμίζει ο Guardian, ο Daniel έπληξε τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Τουρκία την περασμένη εβδομάδα. Τρεις Medicanes σημειώθηκαν στα ανοικτά της Ελλάδας μεταξύ 2016 και 2018, ενώ το 2019 οι ισπανικές μετεωρολογικές υπηρεσίες εντόπισαν έναν μεταξύ των Βαλεαρίδων Νήσων και των αλγερινών ακτών.

Παράλληλα, υπενθυμίζεται, ο Ιανός, που έπληξε με ανέμους ταχύτητας έως και 120 χιλιομέτρων την ώρα την Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2020 «σκοτώνοντας τρεις ανθρώπους στην πόλη της Καρδίτσας και προκαλώντας πλημμύρες, κατολισθήσεις και διακοπές ρεύματος». Ενώ το 2021, επλήγη από Medicane η Σικελία.

Το 2020, η γαλλική μετεωρολογική υπηρεσία Meteo-France ανέφερε ότι ήταν δύσκολο να αποκωδικοποιήσει κανείς τα σήματα που στέλνουν οι Medicanes με όρους κλιματικής αλλαγής λόγω της σπανιότητάς τους. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας, που οφείλεται στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, κάνει τις ακραίες καταιγίδες πιο έντονες.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι ωκεανοί έχουν απορροφήσει το 90% της υπερβολικής θερμότητας που παράγεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα από την αυγή της βιομηχανικής εποχής. Η βρετανική εφημερίδα επικαλείται στο σημείο αυτό πορίσματα ισπανών ερευνητών, οι οποίοι τόνισαν το καλοκαίρι πως η Μεσόγειος έφθασε τον Ιούλιο στην υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ, καθώς η Ευρώπη «ψηνόταν» από τους καύσωνες.

Η θερμοκρασία στην επιφάνεια της θάλασσας της Ανατολικής Μεσογείου και του Ατλαντικού είναι κατά δύο έως τρεις βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από το συνηθισμένο, στοιχείο που θωρείται πιθανό να συνέβαλε στην καταστροφική ισχύ της Daniel. Οπως παρατήρησε ο κλιματολόγος, Κάρστεν Χάουσταϊν του Πανεπιστημίου της Λειψίας, «το γεγονός ότι η Daniel μπόρεσε να γίνει Medicane αποτελεί πιθανότατα αποτέλεσμα των θερμότερων θερμοκρασιών στην επιφάνεια της θάλασσας και συνεπώς της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής».