Τι μπορεί να κάνει χωρίς SWIFT το ρωσικό τραπεζικό σύστημα

Όταν το 1989 είχα προσληφθεί στην Εθνική Κτηματική Τράπεζα της Ελλάδος, εργαζόμουν ταυτόχρονα σε δύο τμήματα. Το ένα ήταν το MIS (Management Information System) που σχεδίαζε το σύστημα διοικητικής πληροφόρησης της διοίκησης τράπεζας και το δεύτερο ήταν το τμήμα «SWIFT & Micro εφαρμογών», το οποίο λειτουργούσε και επόπτευε το SWIFT και ταυτόχρονα ανέπτυσσε εφαρμογές έξω, από το προγραμματιστικό περιβάλλον του mainframe της Κτηματικής. Με υποκαταστήματα τότε σε όλον τον κόσμο και με ανταποκρίτριες τράπεζες σε όλα τα σημεία της γης όπου κατοικούσαν Έλληνες, η καρδιά της Κτηματικής Τράπεζας χτυπούσε μαζί με το swift.

Το swift ήταν και παραμένει το κανάλι επικοινωνίας, που συνδέει σήμερα περισσότερες από 11.000 τράπεζες, σε πάνω από 200 χώρες. Το κεντρικό κανάλι, μέσα από το οποίο εκτελούνται μεταφορές χρημάτων, τα λεγόμενα εμβάσματα. Οι μεταφορές χρημάτων που μπορεί να είναι από μια απλή μεταφορά χρημάτων ενός μετανάστη προς την οικογένεια του στη χώρα καταγωγής του, μέχρι μια πληρωμή εμπορικής συναλλαγής, μέσω swift αποκτούσαν δυο χαρακτηριστικά. Το πρώτο ήταν η ταχύτητα και το δεύτερο ήταν η ακρίβεια της συναλλαγής.

Η εναλλακτική μέθοδος ήταν και παραμένει, η «επαφή – επικοινωνία» ανάμεσα στην τράπεζα – αποστολέα και στην τράπεζα – παραλήπτη. Η επικοινωνία αυτή γινόταν μέσα από μια χειροκίνητη διαδικασία σύνταξης και αποστολής ενός μηνύματος, που περιείχε μια σειρά από πρωτόκολλα και κλειδαρίθμους που προσδιόριζαν την αυθεντικότητα της συναλλαγής, τα ποσά, τις τράπεζες και τους δικαιούχους. Η εναλλακτική αυτή μέθοδος είναι χρονοβόρα και δεν εξασφαλίζει τα ίδια περiθώρια ασφαλείας με το SWIFT.

Τι σημαίνει για τη Ρωσία η αποσύνδεση των τραπεζών της, από το SWIFT; Ποιες είναι οι εναλλακτικές, που μπορεί να χρησιμοποιήσει το Ρωσικό καθεστώς;

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε τη λίστα με τις τράπεζες που θα αποσυνδεθούν, καθώς και το είδος των εμπορικών συναλλαγών μέσα στις οποίες εμπλέκονται. Αν θα αφορούν εμπόριο φυσικού αερίου, ή πετρελαίου, ή ορυκτών, ή πρώτων υλών, ή αγροτικών προϊόντων. Από τη λίστα αυτή θα φανεί το «βάρος» των κυρώσεων και το μέγεθος της «ζημιάς» που θα προκληθεί στη Ρωσική οικονομία.

Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε, ότι στην ιστορία του SWIFT, μόνο μια φορά στο παρελθόν έχει γίνει αποσύνδεση τραπεζών από το σύστημα. Και αυτό ήταν το Μάρτιο του 2012, όταν είχε αποσυνδεθεί μετά από απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το σύνολο των τραπεζών του Ιράν. Η αποσύνδεση αυτή, κλιμακώθηκε και το 2015 και το 2019.

Στα τέλη του 2019, η Τεχεράνη μπροστά στο αδιέξοδο που αντιμετώπισε, αποφάσισε την πρόσδεση του ιρανικού τραπεζικού συστήματος εκκαθάρισης SEPAM, στο Ρωσικό σύστημα χρηματοοικονομικών επικοινωνιών και μεταφορών SPFS (Sisteme Peredachi Finansovykh Soobshchenii). Μάλιστα το καλοκαίρι του 2021, η Τεχεράνη έκανε αίτηση για τη εισδοχή της, στο εκκολαπτόμενο Κινεζο-Ρωσικό, CRGFMCS (Chinese-Russian Global Financial Messaging and Clearing System), που βασίζεται στο Ρωσικό SPFS.

Τον περασμένο Δεκέμβριο στη συνάντηση του Βλαδίμηρου Πούτιν με τον κινέζο ομόλογο του, Ξι Ζιπίνγκ, αποφασίστηκε η επιτάχυνση των διαδικασιών. Ωστόσο μέχρι σήμερα, μόνο η Bank of China έχει ενταχθεί μέσα στο σύστημα, το δε Ιράν επέλεξε τελικά να πληρώνεται με σιτάρι για τις εξαγωγές του σε πετρέλαιο.

H Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας παραμένει συνδεδεμένη στο δικό της σύστημα CIPS (Cross-Border Interbank Payment System), που έχει σαν νόμισμα κεντρικής εκκαθάρισης των συναλλαγών το γουάν, με σκοπό τη σύντομη υιοθέτηση του ψηφιακού γουάν. Η εναλλακτική λύση για τη Ρωσία, που αρκετοί εκτιμούσαν ότι θα μπορούσε να στηριχθεί στην υιοθέτηση των κρυπτονομισμάτων, αποδείχθηκε και αυτή ότι είναι ανεφάρμοστη και ανέφικτη προς το παρόν.

Η αδυναμία εξεύρεσης μιας άλλης μεθοδολογίας για την παράκαμψη του SWIFT, είχε οδηγήσει το Κρεμλίνο εδώ και πολλά χρόνια στην υιοθέτηση της επιλογής της αποδολαριοποίησης. Δηλαδή της επιλογής της εκκαθάρισης των εμπορικών συναλλαγών, σε άλλα νομίσματα εκτός δολαρίου. Ωστόσο όπως βλέπουμε και στο ακόλουθο γράφημα του 2020, που παρουσιάζει τα νομίσματα στα οποία γίνεται η εκκαθάριση των ρωσικών εξαγωγών στην Κίνα, από την υποχώρηση του δολαρίου ευνοήθηκε το ευρώ. Έτσι λύση στο πρόβλημα δεν δόθηκε.

Ακόμα και η κινεζική πρόταση για την πρόσδεση της Ρωσίας στο νόμισμα της Κίνας, δεν βρίσκει οπαδούς στο Κρεμλίνο. Και ο σκεπτικισμός είναι λογικός. Είναι χαρακτηριστικό, ότι ενώ η Κίνα κατέχει το 13,4% του παγκόσμιου εμπορίου, μόλις το 1,7% των παγκόσμιων συναλλαγών εκκαθαρίζεται σε γουάν, με το 40,5% να εκκαθαρίζεται σε Δολάρια ΗΠΑ, το 36,7% σε Ευρώ και το 5,89% σε Στερλίνες. Η δε συμμετοχή του γουάν στα συναλλαγματικά διαθέσιμα της κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, έχουν υποχωρήσει σαν ποσοστά, από το 14% το 2018, στο 12,2 στο 2020 και 11% στο 2021. Σε αχαρτογράφητα νερά θα ταξιδέψουν οι ρωσικές τράπεζες στο μέλλον. Το λεγόμενο “chicken game”, που επέλεξε ο Ρώσος εισβολέας στην Ευρώπη μπορεί να αποδειχθεί μπούμερανγκ για τον ίδιο.