Το 1869. Πλάκα. Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου. (Αέρηδες) (Ο Πύργος των ανέμων εσωτερικά)

την Απρ 6, 2024

Κατασκευάστηκε στο χώρο της Ρωμαικής Αγοράς, υπολόγιζε την ώρα και τους ανέμους και λειτουργούσε όλο το 24ωρο. Εκτιμάται ότι χτίστηκε το 47 π.Χ. από τον αστρονόμο Ανδρόνικο από την Κύρρο, πόλη της Βορείου Συρίας, η οποία ιδρύθηκε περί το 300 πΧ από Έλληνες, ιδίως Μακεδόνες.
Βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης Αθηνών, στον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς στην Πλάκα. Η επίσημη ονομασία του είναι Ωρολόγιο του Κυρρήστου.

Το μοναδικό για την Ελλάδα όσον αφορά στην αρχιτεκτονική του μαρμάρινο κτήριο είναι κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο και κάθε μία από τις οκτώ πλευρές έχει μήκος περίπου 3,20 μέτρα και συνολικό ύψος 12 μέτρα, δεν έχει κίονες, ενώ στις ισάριθμες μετόπες του φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι, από τους οποίους παίρνει τη λαϊκή ονομασία του, «Αέρηδες». Η στέγη του είναι κωνική κεραμοσκεπής.

Στη κορυφή της στέγης υπήρχε (δεν σώζεται) ορειχάλκινος ανεμοδείκτης υπό μορφή Τρίτωνα, ο οποίος περιστρεφόμενος έδειχνε, κρατώντας δείκτη, την κατεύθυνση ενός από τους οκτώ κύριους ανέμους. Οι άνεμοι, προσωποποιημένοι, φέρονται ανάγλυφοι να ίπτανται (φτερωτοί) στο άνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, φέροντας ο καθένας και ιδιαίτερο σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου, και είναι: ο Βορρέας (βόρειος), ο Καικίας (βορειοανατολικός), ο Απηλιώτης (ανατολικός), ο Εύρος (νοτιοανατολικός), ο Νότος (νότιος), ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), ο Ζέφυρος (δυτικός), και ο Σκίρων (βορειοδυτικός). Κάτω δε από κάθε προσωποποίηση, εγχάρακτες ακτίνες κατά διάφορους σχηματισμούς αποτελούσαν αυτούσια ηλιακό ρολόι.

Στη νότια πλευρά φέρει ένα ημικυλινδρικό πρόσκτισμα μικρότερου ύψους ενώ στη ΒΑ και ΒΔ πλευρά φέρει από ένα πρόπυλο με δύο αντιτακτούς κίονες έκαστο.

Ειδικότερα για τον υπολογισμό της ώρας σε ανήλιες ημέρες υπήρχε μέσα στο κτίσμα ιδιαίτερη εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγουμένων κατασκευαστών ρολογιού, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησίβιου και του Φίλωνα. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο Ουάρρωνας, στη νότια πλευρά του οικοδομήματος υπήρχε δοχείο κυλινδρικού σχήματος με νερό που παρεχόταν μέσω αγωγού από πηγή της βόρειας πλευράς της Ακρόπολης. Ο δε Βιτρούβιος ονομάζει το μνημείο αυτό «Πύργο των Ανέμων» και το περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες. Τέλος, το μνημείο κατατάσσεται στον κορινθιακό ρυθμό (εκ των κιονοκράνων) ενώ το εσωτερικό του στον δωρικό ρυθμό (βαρύ αυστηρό). Συνέχεια του κτηρίου ΝΑ ήταν το Αγορανομείο επί πολυβάθμιτης μαρμάρινης βάσης.

Το υδραυλικό ρολόι

Για τον υπολογισμό της ώρας τις

νύχτες αλλά και τις συννεφιασμένες

μέρες υπήρχε στο εσωτερικό του

πύργου ένα υδραυλικό ρολόι,

από το οποίο σώζονται

μόνο η κυλινδρική δεξαμενή και

κάποιες αυλακώσεις στο δάπεδο.

Οι άνεμοι

Οι άνεμοι, αναπαριστώνται φτερωτοί στο πάνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, έχοντας ο καθένας το ιδιαίτερο του σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου, και είναι:

Ο Βορρέας (βόρειος), γέροντας με ένα κοχύλι στο χέρι.

Ο Καικίας (βορειοανατολικός), ηλικιωμένος κι αυτός, κρατά μια ασπίδα γεμάτη χαλάζι.

Ο Απηλιώτης (ανατολικός), νέος με τα χέρια γεμάτα σιτηρά και φρούτα.

Ο Εύρος (νοτιοανατολικός), με τη μορφή γέροντα και ο μοναδικός που έχει άδεια χέρια.

Ο Νότος (νότιος), αναπαριστάται ως νέος άνδρας με μια αναποδογυρισμένη υδρία.

Ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), στιβαρός, κρατά στα χέρια του την πρύμνη ενός πλοίου.

Ο Ζέφυρος (δυτικός), εμφανίζεται γυμνός και με τον μανδύα του γεμάτο λουλούδια.

Ο Σκίρων (βορειοδυτικός) με ένα αγγείο αναποδογυρισμένο στο χέρι.

Κάτω από κάθε ανάγλυφο άνεμο, υπήρχε κι ένα ξεχωριστό ηλιακό ρολόι. Ιδιαίτερη γοητεία προσδίδει στον Πύργο

των Ανέμων και η ιστορία του.

Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια μετατράπηκε σε εκκλησία ενώ σε μια περιγραφή του περιηγητή Κυριακού Αγκωνίτη περιγράφεται

ως ναός του Αιόλου.

Έτσι ονόμασαν και την κοντινή οδό, Αιόλου.

Στη συνέχεια μετατράπηκε σε ισλαμικό μοναστήρι, χώρο συνάθροισης δερβίσιδων από διάφορες περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας,

οι οποίοι παρέμειναν στο κτήριο έως και το 1821.

Οι δερβίσηδες ήταν αυτοί που σύμφωνα

με μια εκδοχή έσωσαν το μνημείο

από τις αρπακτικές διαθέσεις του

λόρδου Έλγιν. Το καλοκαίρι του 2016 το μνημείο, άνοιξε για το κοινό αφού ολοκληρώθηκαν τα έργα αποκατάστασης και συντήρησης που πραγματοποίησε το προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών.

Από την Βικιπαίδεια

Φωτογράφος: William James Stillman (1 Ιουνίου 1828 – 6 Ιουλίου 1901)