Το 2ο Σχολείο Ξερολιθιάς Άνδρου είναι πλέον γεγονός

Με τον καθαρισμό του μονοπατιού προς την Αρχαία Ζαγορά Άνδρου, ολοκληρώθηκε το 2^ο Σχολείο Ξερολιθιάς της Άνδρου, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Έργου LIFE TERRACESCAPE. Στο Σχολείο συμμετείχαν συνολικά 23 άτομα που ήλθαν από τη νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα, τα οποία  εκπαιδεύτηκαν στην κατασκευή και επισκευή ξερολιθιάς με «στήματα» και εμβάθυναν στη σημασία του ξερολιθικού τοπίου του Αιγαίου.

Εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτές δοκιμάστηκαν από ακραίες, για την εποχή, καιρικές συνθήκες (θερμοκρασίες παγετού, χιονοθύελλα, ισχυροί άνεμοι), τις οποίες αντιμετώπισαν με γενναιότητα, όπως άλλωστε και τα πλήγματα του κορωνοϊού. Όλα αντιμετωπίσθηκαν με ευελιξία, υιοθετώντας μικρές αναγκαίες αλλαγές στο πρόγραμμα του Σχολείου, όπως η μετακίνηση της εκδρομής από την έβδομη ημέρα, όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί, στην δεύτερη ημέρα του Σχολείου, κάτω από συνθήκες χιονιά που χάραξε το ανδριώτικο τοπίο ανεξίτηλα στη μνήμη όλων μας. Σε κάθε περίπτωση, και καθ’ όλη τη διάρκεια του Σχολείου, η ομάδα δεν έχασε σε ενθουσιασμό, κέφι –ας είναι καλά και η Βιολάντω Βρατσάνου με το ακορντεόν της–, και αποτελεσματικότητα.

Το 2ο Σχολείο Ξερολιθιάς Άνδρου, όπως και το 1ο, περιλάμβανε δύο μέρη: το εργαστήριο ξερολιθιάς, κατά τα πρωινά, και τη θεωρητική κατάρτιση, τα απογεύματα. Το εργαστήριο ξερολιθιάς εγκαταστάθηκε στο μονοπάτι πρόσβασης προς τον Αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ζαγοράς. Μετά τον εντοπισμό των κατεστραμμένων τμημάτων των ξερολιθικών περιβόλων του μονοπατιού, δομημένων με την τεχνική των «στημάτων», οι εκπαιδευόμενοι προχώρησαν στη σταδιακή αποκατάστασή τους, υπό την επίβλεψη των δύο Ανδριωτών μαστόρων πέτρας, του Ηρακλή Γαύρα και του Γιάννη Παπαδόπουλου. Οι αποκαταστάσεις που πραγματοποιήθηκαν περιλαμβάνουν 36,90 μ. σημειακές επισκευές (μερεμέτια) και 55,00 μ. πλήρους ανακατασκευής τμημάτων τοίχου μετά από ολοκληρωτική καθαίρεσή τους. Συνολικά, αποκαταστάθηκε μεγάλο τμήμα (περ. 1000 μ.) του δεξιού τοίχου του μονοπατιού που οδηγεί από το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδος προς τον Αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ζαγοράς.

Οι απογευματινές συναντήσεις, όπως και η πρώτη συνάντηση γνωριμίας το πρωινό του Σαββάτου 12 Μαρτίου, πραγματοποιήθηκαν στην εμβληματική αίθουσα του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κορθίου (ΚΠΕ), του πρώτου σχολείου της Άνδρου και από τα πρώτα που λειτούργησαν στην προεπαναστατική Ελλάδα (1813). Λόγω κορωνοϊού, κατά τις δύο τελευταίες ημέρες οι συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά. Οι εκπαιδευόμενοι είχαν την ευκαιρία να έλθουν σε επαφή και να ακούσουν σημαντικούς ομιλητές που εισήγαγαν και ανέλυσαν ποικιλία θεμάτων για την πρακτική της ξερολιθιάς (Γρηγόρης Κουτρόπουλος: Ξερολιθικές Κατασκευές – Σημειώσεις από τα έργα του Περιοδεύοντος Εργαστηρίου και Εθιμικές πρακτικές αλληλοβοήθειας και σύγχρονα συμμετοχικά εργαλεία διαχείρισης των ξερολιθικών τοπίων, Νίκος Χαζάπης: Τεχνικές ξερολιθικής δόμησης)· την εθνολογία της ξερολιθιάς (Άντα Ακοβιτσιώτη-Hameau: Τα μελισσόσπιτα της Δυτικής Μεσογείου)· τον πολιτισμό της ξερολιθιάς (Τάσης Παπαϊωάννου: Λαϊκή αρχιτεκτονική της πέτρας και της ξερολιθιάς, Σταυρούλα Φωτοπούλου: Η εγγραφή της τέχνης της ξερολιθιάς στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO: οφέλη και υποχρεώσεις της Ελλάδας, Γιώργος Σπέης: Το πολιτιστικό  τοπίο και η Άνδρος, και τον Μανόλη Κορρέ να αφηγείται πάνω στα ιδιόχειρά του σχέδια και αντλώντας από την πολυπράγμονα ζωή του)· την εκπαίδευση και μαθητεία στην ξερολιθιά (Ιουλία Παπαευτυχίου: Σύγχρονα εργαστήρια για τις ξερολιθικές κατασκευές: διεθνείς και εγχώριες πρακτικές, Νίκος Χαζάπης: Περιβαλλοντική εκπαίδευση στις ξερολιθιές της Άνδρου)· τη νομική προστασία της ξερολιθιάς (Θεόδωρος Χίου: Οι ξερολιθικές κατασκευές ως αντικείμενο έννομης προστασίας, στο μεταίχμιο μεταξύ υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς)· και, τέλος, παρουσίαση του έργου LIFE TERRACESCAPE (Θεοδώρα Πετανίδου: Αποτίμηση του έργου TERRACESCAPE: και μετά τι;).

Σκοπός των Σχολείων Ξερολιθιάς της Άνδρου ήταν η ανάδειξη της τέχνης της ξερολιθιάς μέσα από τη μεταφορά θεωρητικής και πρακτικής γνώσης στους νέους τεχνίτες πέτρας. Απώτερος σκοπός, η διατήρηση της τέχνης η οποία έχει διαμορφώσει το διαχρονικό τοπίο των νησιών του Αιγαίου, με την ελπίδα ότι η ίδια τέχνη θα συνεχίζει να το διατηρεί.

Θέλω να ευχαριστήσω όλους όσους συμμετείχαν και με όποιο ρόλο, στο 2^ο Σχολείο Ξερολιθιάς Άνδρου: τους εκπαιδευόμενους από το νησί, την Αττική, την Καρδίτσα, την Ίο, τη Σύρο, τη Λέσβο, την Κω, την Ισπανία, την Ολλανδία· τους δύο Ανδριώτες μάστορες Ηρακλή Γαύρα και Γιάννη Παπαδόπουλο που κατέβαλαν κάθε προσπάθεια υπό συνθήκες αντίξοες· την Ιουλία Παπαευτυχίου που ανέλαβε απροσδόκητα καθήκοντα· τους λειτουργούς του ΚΠΕ Κορθίου για τη φιλοξενία· τους ομιλητές των απογευματινών συναντήσεων, για τις γνώσεις και τις εμπειρίες που κατέθεσαν στο Σχολείο αυτό· και τον παπα-Δημήτρη Στεφάνου για την δυνατότητα χρήσης της υπήνεμης σκέπης της Αγίας Τριάδος, στην είσοδο του μονοπατιού προς τη Ζαγορά.

Το 2^ο Σχολείο Ξερολιθιάς, εκτός από τη χαρά την μαθητείας, μας εκπαίδευσε στα αντικειμενικά δύσκολα, του καιρού και του κορωνοϊού. Εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτές, τα αντιμετωπίσαμε σύσσωμοι, με αμείωτη δημιουργική διάθεση και ευελιξία. Χαρήκαμε ένα τοπίο απαράμιλλο σε ομορφιά που άλλαζε όψη μέρα με τη μέρα, ένα τοπίο διαχρονικό, που η δική μας παρέμβαση το κάνει ίσως διαχρονικότερο. Ελπίδα μας, να ολοκληρώσουμε το έργο αυτό με την πρώτη ευκαιρία!

Το 2^ο Σχολείο Ξερολιθιάς Άνδρου αφιερώνεται στη μνήμη της Ελένης Αλεξάκη-Παγκρατίου που δεν ήταν μαζί μας αυτή τη φορά.

Θεοδώρα Πετανίδου, συντονίστρια του έργου LIFE TERRACESCAPE