Το δημογραφικό από την ανάποδη

Να αντιστρέψω το νόμισμα της δημογραφικής κρίσης μας, με αφορμή κάποια (σοκαριστικά, είναι αλήθεια) στοιχεία που παρουσίασε πρόσφατα ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών Θ. Μπαλέρμπας; Η μία όψη της δημογραφικής κρίσης είναι εθνική και οικονομική. Ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται ραγδαία, καθώς τα τελευταία χρόνια για κάθε γέννηση έχουμε δυο θανάτους. Ενα έθνος κι ένα κράτος που συρρικνώνεται πληθυσμιακά με τέτοιο ρυθμό, δεν έχει ελπίδες μακροπρόθεσμης επιβίωσης. Και μια οικονομία που δεν δημιουργεί καινούργια εργατικά και επιστημονικά χέρια, που δεν γεννά καταναλωτές για την εσωτερική αγορά της και οι εργαζόμενοί της δεν αρκούν για να πληρώσουν με τις εισφορές τους τις συντάξεις των ήδη συνταξιούχων της, είναι νομοτελειακό ότι οδεύει προς τον μαρασμό.

Η μία λοιπόν όψη του δημογραφικού, η εθνική, είναι ότι δεν γεννιούνται παιδιά. Η άλλη όψη του ίδιου προβλήματος, η ανθρωπιστική, είναι ότι αυξάνονται δραματικά οι ηλικιωμένοι. Σήμερα, ο μισός ελληνικός πληθυσμός είναι άνω των 45 χρόνων. Σε δέκα χρόνια, το 60% των Ελλήνων θα είναι 45+ χρόνων, με το μισό αυτού του 65% να κινείται στην περιοχή των 75 χρόνων. Το ελληνικό κράτος κάνει την προσπάθειά του (όχι ιδιαίτερα επιτυχημένη) για την αύξηση των γεννήσεων και τη στήριξη της νέας οικογένειας, αλλά δεν το βλέπω να ασχολείται διόλου με την άλλη όψη του θέματος που είναι η θηριώδης αύξηση του γερασμένου πληθυσμού του.

Advertisement

Σύμφωνοι, η πρώτη και βασική μέριμνα πρέπει να είναι η αύξηση των γεννήσεων. Αλλά και η άλλη άκρη του εκκρεμούς δεν πρέπει να αφεθεί στην τύχη της, διότι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, σε μια δεκαετία θα δημιουργηθούν συνθήκες ανθρωπιστικής κρίσης για τους απόμαχους της ζωής.

Γιατί αναφέρομαι σε μελλοντική ανθρωπιστική κρίση;

Πρώτον, διότι το υψηλό προσδόκιμο ζωής (τα 77,4 χρόνια για τους άνδρες, τα 82,9 για τις γυναίκες, κατά την Eurostat) βγάζει στη σέντρα μεγάλους πληθυσμούς με ανάγκες υψηλότερης και ειδικής φροντίδας.

Δεύτερον, διότι οι μισοί από αυτούς που συνταξιοδοτούνται λαμβάνουν μόνο την κατώτατη σύνταξη, γεγονός που τους καταδικάζει σε συνθήκες στοιχειώδους ή και οριακής επιβίωσης.

Τρίτον, διότι η δομή της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας έχει μεταλλαχθεί ριζικά. Οι συνθήκες ζωής και εργασίας των νεότερων δεν τους επιτρέπουν τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων τους. Το ντιβάνι στην κουζίνα του σπιτιού των παιδιών, όπου η ηλικιωμένη μητέρα περνούσε κουτσά-στραβά τα γεράματα της, δεν υπάρχει πια.

Τέταρτον, διότι οι κρατικές, αυτοδιοικητικές, φιλανθρωπικές και εκκλησιαστικές δομές για υπέργηρους, είναι ελάχιστες και μελλοντικά θα φαντάζουν σταγόνα στον ωκεανό των αναγκών. Οι δε ιδιωτικές είναι υψηλού κόστους, άρα δεν μπορούν να καλυφθούν από τους συνταξιούχους της κατώτατης σύνταξης.

Ολο αυτό δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα, που όσο περνούν τα χρόνια θα γίνεται χειρότερο. Ηδη οι άνοιες, τα Αλτσχάιμερ, οι κατάκοιτοι ηλικιωμένοι με τα σπασμένα ισχία και οι αφρόντιστοι υπέργηροι που δεν έχουν πού την κεφαλήν κλίναι, μας κατακλύζουν. Οικογένειες ψάχνουν με απόγνωση γηροκομεία αξιοπρεπούς φροντίδας και Κέντρα Αποκατάστασης για τους πατεράδες και τις μανάδες τους, αλλά τα κόστη είναι αφόρητα και οι λίστες αναμονής ατέλειωτες.

Στα Ορθοπεδικά των νοσοκομείων μας, μία στις δύο εγχειρήσεις είναι για σπασμένα κόκκαλα ανθρώπων μεγάλης ηλικίας, για τους οποίους μετά δεν υπάρχουν Κέντρα Φυσιοθεραπείας και Αποκατάστασης να τους ξανασηκώσουν στα πόδια τους. Χρήσιμοι θεσμοί όπως «βοήθεια στο σπίτι» είναι ελάχιστοι μπροστά στις ανάγκες, οι προνοιακές δομές ελλιπέστατες, ειδικά στην επαρχία, οι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι στη φροντίδα ηλικιωμένων λίγοι και δυσεύρετοι.

Τα ΕΣΠΑ και τα Ταμεία Ανάκαμψης περνούν, δίχως να δίνεται καμία προτεραιότητα ή έστω στοιχειώδης κατεύθυνση για δημιουργία νέων Κέντρων Φροντίδας Ηλικιωμένων ή Κέντρων Αποκατάστασης ή ειδικών δομών για άνοιες μεγάλων ηλικιών. Κανένας επαγγελματικός προσανατολισμός για την ειδικότητα του φροντιστή ηλικιωμένων και νοσηλευτή παράλληλα, που την επόμενη εικοσαετία θα έχει εκρηκτική ζήτηση. Κανένας προσανατολισμός της αυτοδιοίκησης για δημιουργία θεσμών και δομών που θα φροντίζουν ηλικιωμένους κατοίκους.

Οταν σε είκοσι χρόνια, στη σημερινή Αττική των τεσσάρων εκατομμυρίων ανθρώπων, θα υπάρχουν ενάμισι εκατομμύριο ογδοντάρηδες και ενενηντάρηδες, μόνοι και παντέρημοι οι περισσότεροι, τότε θα αναφωνήσουμε «αίσχος». Θα είναι αργά. Και σε ποιον να κατευθυνθεί το «αίσχος», όταν ανάμεσα στους τότε ανήμπορους γέροντες και γερόντισσες, θα είναι και όλο το πολιτικό προσωπικό που σήμερα παίρνει τις αποφάσεις; Δεν έχουν επίγνωση ότι αν κάνουν κάτι για το θέμα, ρουσφέτι στον εαυτό τους θα κάνουν.