Το επώνυμο Δαπόντε

Γράφει ο Εμμ. Π. Καλλίγερος

την Φεβ 10, 2025

Επώνυμο με πολύ μικρή διάδοση στην περιοχή της Χώρας, αλλά με συνεχή παρουσία μέχρι σήμερα.

Το επώνυμο είναι ιταλικής προέλευσης και σημαίνει τον καταγόμενο από την περιοχή του Ponte (=γέφυρα). Υπάρχουν πολλές περιοχές στην Ιταλία μ’ αυτή την ονομασία,1 το επώνυμο δε είναι πολύ παλαιό και διαδεδομένο και στη Βενετία, στην οποία υπήρχε μεγάλη οικογένεια ευγενών με το επώνυμο Daponte. Η οικογένεια αυτή καταγόταν κατ’ άλλους από την Εύβοια (Negroponte) ή την Κέρκυρα και κατ’ άλλους από τη Φεράρα ή τη Germania (Iταλία). Η οικογένεια αυτή ανέδειξε πατρικίους και έναν δόγη, καθώς και εκκλησιαστικούς άρχοντες.2 Στην αρχή το επώνυμο εμφανίζεται με τη μορφή Da Ponte και κατά την πορεία προσαρμόζεται στις ελληνικές γλωσσικές ανάγκες και το κλιτικό σύστημα των ελληνικών ονομάτων. Έτσι το D τρέπεται σε Δ3 και σε μερικές περιπτώσεις προστίθεται και το τελικό ς, το οποίο και επικρατεί. Έτσι έχουμε Da Ponte-Νταπόντε-Δαπόντε και καταλήγουμε στη σημερινή μορφή, Δαπόντες.

Το επώνυμο είναι από τα πρώτα ιταλικής καταγωγής επώνυμα στον ελληνικό χώρο, αφού εμφανίζεται στην Κρήτη από το 13ο αι. Οι πρώτοι με το επώνυμο αυτό έφθασαν στην Κρήτη με τις σταυροφορίες και ήταν μεταξύ των ενετικών οικογενειών που εποίκησαν το νησί με τους πρώτους ενετικούς εποικισμούς. Ενδεικτικά αναφέρονται στην Κρήτη οι εξής περιπτώσεις από συμβόλαια, αλλά και άλλα έγγραφα: Το 1240 Marcus da Ponte,4 Angelo Da Ponte (1271), Egidio Da Ponte (1271).5 Το 1278 είναι μάρτυρας σε συμβόλαιο ο Marinus de Ponte.6 Την ίδια περίπου εποχή το επώνυμο αναφέρεται και στην Κορώνη. Σε νοταριακό έγγραφο του 1290, ο Ioannes de Ponte είναι μάρτυρας.7 Από το 14ο μέχρι το 16ο αι. το επώνυμο έχει πολλές αναφορές στην Κρήτη. Ο ζωγράφος Ιάκωβος Ντα-Πόντε (1510-1592),8 το 1570 σε έγγραφο λογοκρισίας αναφέρεται ο Nicolo Daponte9 και το 1636 ο ιερέας Νικόλαος Dapontio.10 Το 1621 είναι δούκας της Κρήτης ο Nicolo Da Ponte11 και το 1636 Zuanne Da Ponte.12 Στην απογραφή του Trivan (1644) οι Daponte είναι ανάμεσα στους, ιταλικής καταγωγής, ευγενείς της Κρήτης.13

Το 1634 ο Πέτρος Δαπόντες (de Apuente) είναι επίτροπος στην Ελληνική Κοινότητα Νεαπόλεως.14

Στη Ζάκυνθο το 1622 είναι προβλεπτής ο Αντώνιος Δαπόντε, ενώ αναφέρεται οικογένεια Δαπόντε (1691) και Νταπόντε (1746).15 Στο Ναύπλιο το 1577 τοποθετείται ως νέος καστελλάνος ο Αντώνιος Da Ponte.16

Στα Κύθηρα το επώνυμο εμφανίζεται το 17ο αι., δεν είναι όμως γνωστό πότε ακριβώς. Είναι γεγονός ότι το 1690, μεταξύ των πανωλόπληκτων από την επιδημία, που είχε ενσκήψει στο νησί είναι και ο Nicolo Daponte (1690) και οι Iseppo και Zorzi Daponte (1719).17 Οι πολλές αναφορές του επωνύμου από την Κρήτη και οι στενές σχέσεις των Κυθήρων με τη μεγαλόνησο, που οδηγούν και στην προσωρινή ή μόνιμη παρουσία στα Κύθηρα πολλών προσφύγων του Κρητικού πολέμου (1645-1669), οδηγούν στο συμπέρασμα ότι και η οικογένεια Δαπόντε έφθασε στα Κύθηρα από την Κρήτη, μάλλον στο β΄ μισό του 17ου αι. ή λίγο ενωρίτερα. Η συχνή αναφορά στο βαφτιστικό Νικόλαος και στις δύο περιοχές είναι ένα πρόσθετο στοιχείο.

Αργότερα, στις ενετικές απογραφές του 18ου αι., υπάρχουν περισσότερες αναφορές στο επώνυμο, δείγμα μικρής εξάπλωσης της οικογένειας στα Κύθηρα. Αναφέρονται ενδεικτικά οι Zorzi Daponte di Νicoleto (1721), Nicolo Daponte (1721), Charalambi Daponte q. Manoli (1788), όλοι στην ενορία Αγ. Ιωάννου Θεολόγου, στο κάστρο της Χώρας18. Γενικά όμως το επώνυμο περιορίζεται σε λίγες οικογένειες, συγγενικές μεταξύ τους, γεγονός που δείχνει τη σχετικά πρόσφατη άφιξή του στα Κύθηρα.

Εκτός από τα Κύθηρα το επώνυμο αναφέρεται και σε άλλα νησιά, στο Αιγαίο. Από τη Σκόπελο αναφέρεται ο λόγιος Καισάριος Δαπόντε (1713-1784). Αναφέρονται ακόμη οι Κοσμάς και Κωνσταντίνος Δαπόντε. Το 1791, ο Λορέντζο Ντα Πόντε είναι φίλος του Μότσαρτ.19

Η παρουσία του επωνύμου στο νησί συνεχίζεται χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερη εξάπλωση της οικογενείας, τόσο μέσα στα Κύθηρα, όσο και στη διασπορά τους. Αναφέρεται μία μόνο περίπτωση στη Σμύρνη, του Νικ. Δαπόντε,20 που είναι εκεί ιδιοκτήτης αλευρόμυλου και μία στις ΗΠΑ (Νικόλαος και Μαγδαληνή Δαπόντε).21 Σήμερα υπάρχουν στα Κύθηρα οικογένειες από δύο κλάδους (Χώρα και Κάλαμος), ενώ υπάρχουν και λίγες οικογένειες στην Αθήνα από αυτούς.

Σημειώσεις

1. Εκτός από την Ιταλία, τοποθεσία Πόντες αναφέρεται στο Δούναβη, με βυζαντινό φρούριο, στη θέση όπου υπήρχε γέφυρα που χτίστηκε από τον Τραϊανό το 104 μ.Χ. στην εκστρατεία του κατά των Δακών.

2. Κρητικά επώνυμα, σελ.124, 125.

3. Ό.π., σελ. 42.

4. Ό.π., σελ. 125.

5. Documenti, σελ. 20.

6. Ant. Lombardo, Leonardo Marcello, Notaio in Candia (1278-1281), Bενετία 1951, σελ. 6 (και άλλες αναφορές).

7. Ant. Lombardo, Pasquale Longo. Notaio in Corone, (1289-1293), Bενετία 1951, σελ. 13.

8. Κρητικά Χρονικά 4 (1950), σελ. 397.

9. Ν. Παναγιωτάκης, Ο ποιητής του Ερωτόκριτου και άλλα Bενετοκρητικά μελετήματα, Hράκλειον 1989, σελ. 245.

10. Π. Μαστροδημήτρης, Επιγράμματα ιερέων του Xάνδακα (1636), Kρητικά Xρονικά 23 (1971), σελ. 372.

11. Ασπ. Παπαδάκη, Κατάλογος των Δουκών της Κρήτης, Pοδωνιά, B΄(1994), σελ. 395.

12. Π. Μαστροδημήτρης, Λόγοι προς τιμήν του Δούκα Giovanni Grimani, Kρητικά Xρονικά 25 (1973), σελ. 177.

13. Η παρά τω Trivan απογραφή, σελ. 48.

14. Oι Mελισσηνοί, σελ. 64.

15. Kρητικά επώνυμα, ό.π., σελ. 125.

16. Γ. Πλουμίδης, Ειδήσεις διά το Bενετοκρατούμενον Nαύπλιον (1440-1540), Πελοποννησιακά 8, σελ. 268.

17. Λιμοί και λοιμοί, σελ. 614.

18. Απογραφές Kυθήρων, Α 72, Α 81, Η 194

19. Μηνάς Λογοθέτης, Βόλφ. Αμαντέους Μότσαρτ, Πνευματικά Κύθηρα 7 (1984), σελ. 4.

20. Η βιομηχανία, 1994, σελ. 178.

21. Kυθηραϊκή Eπιθεώρησις, σελ. 211.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία ΚυθηραϊκώνΜελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από: KytherianAssociation of Australia, Kyhterian World HeritageFund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητονότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.